Ngày soạn: …/…/20…
Ngày dạy: …/…/20…
TIẾT 73 -> 76
BÀI 18: SÔNG NƯỚC CÀ MAU
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1. Kiến thức:
• Chỉ ra được sự phong phú và độc đáo của thiên nhiên Cà Mau. Phân tích được nghệ thuật tả cảnh trong bài Sông nước Cà Mau.
• Biết được thế nào là so sánh và tác dụng của phép so sánh.
• Xác định được vai trò tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh, và nhận xét trong văn miêu tả.
2. Kĩ năng:
• Rèn kĩ năng so sánh, tạo được phép so sánh đúng và hay.
• Vận dụng yếu tố quan sát, tưởng tượng , so sánh khi làm văn miêu tả.
• Viết được bài văn tả cảnh.
3. Thái độ: Biết yêu thiên nhiên, quê hương đất nước. Có ý thức tự chủ khi giải quyết nhiệm vụ học tập, tự hào về sự trong sáng giàu đẹp của Tiếng Việt.
4. Phẩm chất, năng lực: sử dụng ngôn ngữ, năng lực giao tiếp, chia sẻ hợp tác.
II. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên:
• Đọc kĩ sách hướng dẫn và lập kế hoạch chi tiết cho bài học, tranh ảnh , phiếu học tập , truyện Đất rừng phương Nam
• Bảng phụ ,máy chiếu
2. Học sinh: Xem trước bài, tìm đọc truyện : Đất rừng phương Nam
III. PHƯƠNG PHÁP KĨ THUẬT: nhóm, cặp đôi, dạy học trực quan, vấn đáp, thuyết trình.
IV. CÁC HOẠT ĐỘNG:
Trợ giúp của giáo viên Hoạt động của trò
- Gv cho hs hoạt động nhóm lớn
- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm theo yêu cầu mục a,b sgk/12,13
- GV quan sát, theo dõi hoạt động của các nhóm, tiếp cận những nhóm cần giúp đỡ.
- Yêu cầu đại diện nhóm trình bày
- Nhóm khác nhận xét, bổ sung
- Gv chuẩn kiến thức.
GV: Với văn bản cần có giọng đọc như thế nào để hấp dẫn người đọc người nghe?
GV biểu dương về cách đọc của học sinh và nhấn mạnh về cách đọc văn bản rõ ràng diễn cảm
Giáo viên yêu cầu 2 hs đọc tiếp nối
Yêu cầu Hs nhận xét, Gv nhận xét bổ sung
Thể loại? Phương thức biểu đạt ? Ngôi kể ?
- Cho biết những nét chính về tác giả Đoàn Giỏi và tác phẩm “Đất rừng Phương Nam” ?
- GV giới thiệu trên máy chiếu những nét lớn về tác giả , tác phẩm .
GV yêu cầu học sinh giải nghĩa một số từ khó
- Gv cho hs hoạt động nhóm lớn
- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm theo yêu cầu mục a sgk/20
- GV quan sát, theo dõi hoạt động của các nhóm, tiếp cận những nhóm cần giúp đỡ.
Yêu cầu đại diện nhóm trình bày
Nhóm khác nhận xét , bổ sung
Gv chuẩn kiến thức.
GV cho hs làm việc cá nhân thực hiện các yêu cầu mục b,c,d,e (1)
Giáo viên quan sát tiếp cận những h/s cần giúp đỡ, yêu cầu h/s trình bày, giáo viên nhận xét , bổ sung chốt ý .
Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau của tác giả ?
Đó là khung cảnh ntn,cảnh được cảm nhận bằng các giác quan gì?
Cách đặt tên sông ngòi kệnh rạch ở đây có gì đặc biệt?
Em có nhận xét gì về cách đặt tên?
Những địa danh đó gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên và cuộc sống?
Ở đoạn văn tiếp theo tả con sông Năm Căn và rừng đước, chúng được miêu tả bằng những chi tiết nổi bật nào ?
Màu sắc của rừng đước ?
Theo em cách tả ở đây có gì độc đáo, nó tạo nên một thiên nhiên ntn ?
Những hình ảnh thể hiện sự trù phú của chợ Năm Căn?
Em có nhận xét gì về cách miêu tả của tác giả trong bài văn?
Tình cảm của tác giả với vùng đất này ?
Có tình yêu nước sâu sắc và vốn hiểu biết phong phú nên tác giả mới miêu tả được tường tận, hấp dẫn như vậy
Gv cho hs hoạt động cặp đôi nêu cảm nhận của em về Cà Mau- vùng đất cực nam tổ quốc.
Yêu cầu hs trình bày, hs khác nhận xét, giáo viên nhận xét.
- Gv cho hs hoạt động nhóm lớn
- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm theo yêu cầu mục a sgk/17
- GV quan sát, theo dõi hoạt động của các nhóm, tiếp cận những nhóm cần giúp đỡ.
Yêu cầu đại diện nhóm trình bày
Nhóm khác nhận xét , bổ sung
Gv chuẩn kiến thức.
Những sự vật được so sánh?
Có mấy kiểu so sánh ?
GV cho hs hoạt động cá nhân
GV cho hs hoạt động chung cả lớp
Từ việc tìm hiểu ví dụ hãy cho biết thế nào là so sánh?
Mô hình cấu tạo đầy đủ của phép so sánh
Có trường hợp đặc biệt nào trong mô hình phép so sánh?
GV cho hs hoạt động cặp đôi qua phiếu học tập
Yêu cầu hs đọc đoạn văn và trả lời các câu hỏi
Hs thực hiện xong,tráo bài kiểm tra cho nhau
Hs đại diện báo cáo kết quả , gv chốt
Nhận xét về những đặc điểm nổi bật của sự vật phong cảnh ở mỗi đoạn văn?
Những đặc điểm đó thể hiện ở những từ ngữ hình ảnh nào?
Để viết được những đoạn văn trên người viết phải có những năng lực nào?
GV : cho HS thảo luận nhóm lớn
Tìm những câu văn có sự liên tưởng , tưởng tượng và so sánh trong 3 đoạn văn trên ?
Tác dụng của những câu văn miêu tả là gì?
Các nhóm cử đại diện trình bày
Nhóm khác chia sẻ
GV chốt
- Đoạn 1: như gã nghiện thuốc phiện, như người cởi trần mặc áo ghi lê
- Đoạn 2: như mạng nhện như thác, như người bơi ếch, như dãy trường thành vô tận
- Đoạn 3: như tháp đèn, như ngọn lửa, như nến xanh.
→ Nó thể hiện đúng, rõ hơn cụ thể hơn về đối tượng và gây bất ngờ lý thú cho người đọc, người nghe.
- Nếu bỏ đi, so sánh, liên tưởng, tưởng tượng -> chung chung và khô khan, khó hiểu.
So sánh hai đoạn văn xem chúng đã bị lược đi những chữ nào ? ảnh hưởng của việc lược bỏ ?
Gv cho hs hoạt động cá nhân
Hs viết đoạn và trình bày trước lớp
Hs khác nhận xét, gv nhận xét. -Gv cho hs hoạt động nhóm lớn
GV giao nhiệm vụ cho các nhóm theo yêu cầu mục a sgk
GV quan sát, theo dõi hoạt động của các nhóm, tiếp cận những nhóm cần giúp đỡ.
Yêu cầu đại diện nhóm trình bày
Nhóm khác nhận xét , bổ sung
Gv chuẩn kiến thức.
Gv cho hs hoạt động cá nhân BT3,4
Yêu cầu học sinh chia sẻ
GV chuẩn kiến thức.
GV cho hs hoạt động cặp đôi
Hs đại diện báo cáo kết quả , gv nhận xét.
GV cho hs làm việc cá nhân
Hs chia sẻ, Hs khác nhận xét, GV nhận xét
- GV giao nhiệm vụ cho từng cá nhân về nhà thực hiện yêu cầu mục D,E A. Hoạt động khởi động
B. Hoạt động hình thành kiến thức
1. Đọc văn bản
- Thể loại: Truyện dài
- Phương thức biểu đạt : Tự sự + Miêu tả
- Ngôi kể : 1
Tác giả :
- Đoàn Giỏi : 1925 – 1989
- Quê : tỉnh Tiền Giang
- Tác phẩm : thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người ở Nam Bộ.
Tác phẩm : Trích từ chương 18 truyện đất rừng Phương Nam, viết năm 1957 là truyện dài của Đoàn Giỏi.
- Chú thích : sgk.
2. Tìm hiểu văn bản
a. Miêu tả cảnh sông ngòi kênh rạch Cà Mau và cảnh chợ Năm Căn
- Trình tự : Không gian
b. Bố cục:
- Ấn tượng toàn cảnh
- Cảnh kênh rạch, sông ngòi
- Cảnh chợ Năm Căn
c. Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh sông nước Cà Mau.
- Sông ngòi kênh rạch : chi chít như mạng nhện
- Trời nước, mây : một màu sắc xanh
- Tiếng rì rào bất tận của rừng và sóng…
→ Rất nhiều sông ngòi cây cối, phủ kín một màu xanh , một thiên nhiên còn nguyên sơ đầy hấp dẫn và bí ẩn được cảm nhận bằng thị giác ,thính giác
d. Cách đặt tên sông ngòi kênh rạch Cà Mau.
- Độc đáo trong cách đặt tên đất tên sông .
→ Cứ theo đặc điểm riêng của nó mà gọi tên : rạch mái giầm, kênh bọ mắt,…
→ Dân dã , mộc mạc theo lối dân gian.
=>Phong phú và đa dạng, hoang sơ thiên nhiên gắn bó với người dân lao động
e.
(1) Sự rộng lớn của ,hùng vĩ của sông Năm Căn và rừng đước hai bên bờ sông
- Dòng sông : nước ầm ầm đổ ra biển như thác, cá hàng đàn đen trũi như người bơi ếch
- Rừng đước : dựng cao ngất như 2 dãy trường thành vô tận…
(2) Màu sắc rừng đước :
-Xanh lá mạ, xanh rêu, màu xanh chai lọ…lòa nhòa
→ Tả trực tiếp bằng thị giác , thính giác.
- Dùng nhiều so sánh → cảnh hiện lên cụ thể sinh động, hấp dẫn.
=>Thiên nhiên mang vẽ đẹp hùng vĩ.
(3) Cảnh chợ Năm Căn.
- Lều lá thô sơ kiểu cổ xưa.
- Những đống gỗ cao như núi.
- Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài .
- Những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn….
→ Cảnh tượng đông vui tấp nập, hấp dẫn, độc đáo.
g. Vị trí quan sát : Trên thuyền ,miêu tả theo trình tự không gian
- Lựa chọn từ ngữ,chi tiết nổi bật tiêu biểu, quan sát tỉ mỉ kĩ lưỡng,kết hợp so sánh,nhận xét đánh giá .
3. Tìm hiểu về phép so sánh
(1)Sự vật được so sánh:
- Trẻ em như búp trên cành
- Rừng đước cao ngất như hai dãy trường thành
- Trường Sơn: chí lớn ông cha
Cửu Long: lòng mẹ
-> Vì những sự vật có nét tương đồng
->Mục đích tăng sức gợi hình gợi cảm cho diễn đạt
(2) Nét khác: Chỉ ra sự tương phản hình thức và tính chất sự vật (hơn, kém)
b. Điền những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu ở mục a
Vế A Phương diện được so sánh Từ so sánh Vế B
(sự vật dùng để so sánh)
Rừng đước cao ngất Như hai dãy trường thành
Trường Sơn chí lớn ông cha
Cửu Long lòng mẹ
4. Tìm hiểu về quan sát, tưởng tượng, so sánh, nhận xét trong văn miêu tả.
a. Đọc các đoạn văn
(1)
*Đoạn 1 - Tả chàng Dế Choắt gầy gò đáng thương
* Đoạn 2 :
- Tả cảnh đẹp thơ mộng và hùng vĩ của sông nước Cà Mau- Năm Căn.
* Đoạn 3 :
- Tả cảnh mùa xuân xinh đẹp, vui, náo nức như ngày hội.
.
(2)
Đoạn Đặc điểm chính Từ ngữ
ình ảnh
1 Dế Choắt gầy gò đáng thương
Gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn ngơ ngơ.
2 Cảnh đẹp thơ mộng và hùng vĩ của sông nước Cà Mau- Năm Căn.
Giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, rừng xanh
rì rào bất tận, mênh mông, ầm ầm như thác.
3 Cảnh mùa xuân xinh đẹp, vui, náo nức như ngày hội.
Chim ríu rít , cây gạo, tháp đèn lồng khổng lồ, ngàn hoa lửa, ngàn búp nõn nến trong xanh.
* Các năng lực: Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét…cần phải sâu sắc dồi dào và tinh tế
b. So sánh hai đoạn văn
- Những chữ bị lược bỏ ầm ầm ,như thác.... như bơi ếch... như hai dãy trường thành vô tận
-> Không hình dung ra đặc điểm nổi bật của dòng sông và rừng đước đoạn văn chung chung và khô khan, khó hiểu.
C. Hoạt động luyện tập
1. Viết đoạn cảm nhận về vùng sông nước Cà Mau.
2. Tìm 1 VD với mỗi mẫu so sánh viết vào kết quả bảng nhóm.
a. So sánh cùng loại
(1)- So sánh người với người
Thầy thuốc như mẹ hiền
(2)- So sánh vật với vật
Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận
b. So sánh khác loại
(1)- So sánh vật với người
Mẹ già như chuối chín cây
(2)- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Tỏa nắng xuống dòng sông lấp lánh
3. Tìm những câu văn sử dụng phép so sánh trong các văn bản: Bài học đường đời đầu tiên, Sông nước Cà Mau .Chọn viết vào vở một câu em thích.
4. Chọn các từ điền vào chỗ trống
- Những từ cần điền là :
(1) gương bầu dục .
(2) cong cong
(3) lấp ló.
(4) cổ kính .
(5) xanh um
- Tác giả đã quan sát và lựa chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu :
Cầu Thê Húc màu son bắc từ bờ ra đến đền, tháp giữa hồ. chỉ có Hồ Gươm mới có
5.Quan sát hình ảnh và trao đổi về quang cảnh một dòng sông, khu rừng em biết
6. Từ bài Sông nước Cà Mau hãy viết đoạn văn tả lại quang cảnh một dòng sông / khu rừng mà em có dịp quan sát
D. Hoạt động vận dụng bài 1, 2,3 sgk/21,22
1. a Sưu tầm tranh ảnh hoặc vẽ tranh về sông nước và rừng đước Cà Mau
b.Trao đổi với người thân về con sông quê hương em.Viết vài câu vắn tắt giới thiệu con sông đó .
2. Một số kinh nghiệm về văn miêu tả- Tô Hoài có dẫn lời một nhà văn Pháp :“ Một trăm cây......giống ai.
Tác giả muốn khuyên ta điều gì?
3. Chọn một trong các đề văn, làm vào vở bài tập.
Đề 1.Tả một cây mai cây đào trong dịp tết đến xuân về
Đề 2.Miêu tả hàng phượng vĩ và tiếng ve vào một ngày hè
Đề 3.Viết thư cho một người bạn ở nơi xa ,tả lại khu phố, hay thôn xóm bản làng nơi em ở vào một ngày đông giá lạnh.
E. Hoạt động tìm tòi mở rộng
Đọc thêm sgk/21 Mũi Cà Mau (Xuân Diệu) Văn bản Lao xao (Duy Khán )
- Học kĩ bài nắm được : Nội dung nghệ thuật của văn bản. Khái niệm,đặc điềm cấu tạo của phép so sánh
- Xem trước : Bài 19 Bức tranh của em gái tôi
*Nhật kí giờ lên lớp
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………