Ngày soạn:
Ngày dạy:
Tiết :
Đọc thêm: MẸ HIỀN DẠY CON
(Trích "Liệt nữ truyện" - Trung Hoa)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau bài học, HS có khả năng:
1. Kiến thức
- Có những hiểu biết bước đầu về Mạnh Tử; nắm được các sự việc chính trong truyện, nắm được nét chính về nội dung ý nghĩa của truyện “Mẹ hiền dạy con”.
- Hiểu cách viết truyện gần với viết kí (ghi chép sự việc), viết sử (ghi chép truyện thật) ở thời trung đại.
2. Kĩ năng
- Rèn kỹ năng đọc – kể văn bản truyện trung đại.
- Nắm được các sự việc trong truyện.
3. Thái độ
- Trân trọng tình cảm và cách dạy con của bà mẹ thầy Mạnh Tử.
4. Định hướng phát triển năng lực
- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.
- Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học.
II. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Phương pháp thuyết trình, đàm thoại, luyện tập, dạy học nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học theo tình huống, dạy học định hướng hành động,...
- Kĩ thuật giao nhiệm vụ, hỏi và trả lời, động não, “trình bày một phút”, tóm tắt tài liệu,...
III. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Giáo viên: nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, máy chiếu
2. Học sinh: đọc kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, những tài liệu liên quan; soạn bài và chuẩn bị đầy đủ theo hướng dẫn về nhà của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: So sánh sự khác nhau giữa hai con hổ trong truyện “Con hổ có nghĩa”? Nêu nhận xét?
Đáp án:
Sự việc Hổ với bà đỡ Trần Hổ với bác tiều phu
Hoàn cảnh được cứu Hổ chủ động cầu cứu Hổ may mắn được cứu
Đối tượng được cứu Hổ cái và hổ con Hổ trán trắng
Đối tượng trả ơn Hổ đực Hổ trán trắng
Cách trả ơn - Vật chất có giá trị lớn
- Trả một lần
- Trả ngay. - Thức kiếm được
- Trả mãi mãi
- Trả sau
- HS trả lời. GV đánh giá, cho điểm
3. Bài mới
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh.
- Phương pháp: vấn đáp
- Thời gian: 5p
- GV cho HS nghe một bài hát : Nhật kí của mẹ và yêu cầu HS hãy nhớ và kể lại ngắn gọn một kỉ niệm về mẹ của minh.
- GV dẫn dắt: Trong tất cả các kì quan, trai tim của mẹ là kì quan vĩ đại và tuyệt vời nhất. Mẹ luôn hi sinh và danh những điều tốt đẹp nhất cho đứa con của minh. Người mẹ của Mạnh Tử cũng vậy, dù nghiêm khắc nhưng ẩn sâu trong trai tim bà là tình yêu và sự lo lắng, chăm sóc cho con. Bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu câu chuyện đầy xúc động về tinh mẹ ấy.
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
- Mục tiêu: Bước đầu có hiểu biết về thể loại truyện trung đại. Nắm được nét chính về nội dung, ý nghĩa văn bản: đề cao đạo lí, nghĩa tình... và đặc sắc về nghệ thuật viết truyện trung đại.
- Phương pháp: thuyết trình, pháp vấn, gợi mở, phân tích, nêu vấn đề, giảng bình, thảo luận nhóm…
- Thời gian: 25p
Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung bài học
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
- Bước 1: GV giới thiệu: “Liệt nữ truyện” là cuốn truyện ghi chép kể về những tấm gương liệt nữ - những người phụ nữ nổi tiếng tài đức trong thiên hạ. Có tài liệu cho rằng ... Lưu Hướng là tác giả - ông vừa là một nhà nho, vừa là một nhà văn đời Hán, thời Trung Quốc cổ đại ... Từ xưa truyện đã rất nổi tiếng ở Trung Quốc và Việt Nam.
- Truyện “Mẹ hiền dạy con” do Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc và Tử An Trần Lê Nhân dịch. I. Giới thiệu chung
* Xuất xứ:
- Được tuyển dịch từ sách “Liệt nữ truyện” của Trung Quốc.
- Do Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc và Tử An Trần Lê Nhân dịch
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc hiểu văn bản
- Bước 1: GV hướng dẫn đọc: đọc to, rõ ràng chú ý: giọng kể, giọng của bà mẹ kiên quyết, dứt khoát – HS đọc
- GV nhận xét, sửa cách đọc và gọi 1 - 2 hs đọc tiếp đến hết. II. Hướng dẫn đọc - hiểu văn bản
1. Đọc, kể – Tìm hiểu chú thích
- Bước 2: GV yêu cầu HS kể tóm tắt những sự việc chính của truyện?
- HS kể tóm tắt, HS khác nhận xét và bổ sung.
Truyện kể về cách dạy con của mẹ M/ Tử.
5 sự việc chính:
(1) Thuở nhỏ, nhà thầy Mạnh Tử ở gần nghĩa địa, thấy con bắt chước: đào, chôn, lăn khóc bà mẹ liền dọn nhà ra gần chợ.
(2) Ở gần chợ, Mạnh Tử bắt chước nô nghịch, buôn bán điên đảo, bà mẹ liền dọn đến gần trường học.
(3) Ở gần trường học, Mạnh Tử bắt chước học tập lễ phép, bà mẹ vui lòng và quyết định ở đó.
(4) Bà mẹ nói đùa con, hối hận và thực hiện đúng lời mình nói.
(5) Thấy con bỏ học, bà mẹ Mạnh Tử liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt và so sánh 2 việc làm để dạy con.
- GV mở rộng kiến thức: Thầy Mạnh Tử lúc nhỏ hay bắt ch¬ước nên ng¬ười mẹ phải chuyển nhà tới ba lần (Từ vị trí gần nghĩa địa chuyển đến gần chợ rồi đến gần trường học) để có chỗ ở phù hợp với việc học tập của con. Mạnh mẫu ..., tránh cho con hiểu lầm nh¬ưng cũng rất kiên quyết trong việc dạy con. 2. Bố cục: 2 phần
- Bước 3: GV yêu cầu HS dựa vào văn bản vừa đọc, em biết gì về nhân vật Mạnh Tử?
- Hs trả lời dựa vào SGK/151
- GV mở rộng kiến thức: Mạnh Tử là bậc hiền triết nổi tiếng của Trung Hoa thời Chiến quốc, được suy tôn là Á thánh của đạo Nho (vị thánh thứ 2 sau Khổng Tử). Ông là cháu của Khổng Tử tên là Mạnh Kha (372? – 289? TCN) người đất Trâu (nay là huyện Trâu) thuộc tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, học trò của Tử Tư. Mạnh Tử đã cùng học trò của mình viết sách Mạnh Tử - một tác phẩm quan trọng và rất nổi tiếng, được coi là 1 trong 4 kinh điển (tứ thư) của Nho gia.
- Bước 4: GV yêu cầu HS: Nêu ý nghĩa của việc dạy con trong 3 sự việc đầu?
- HS suy nghĩ trả lời, HS khác nhận xét và bổ sung: Chọn môi trường sống có lợi nhất cho việc hình thành nhân cách của con mình.
- GV đặt câu hỏi tiếp theo: Ý nghĩa của việc dạy con trong hai sự việc sau là gì?
Dạy con bằng những ứng xử hàng ngày trong gia đình. => Dựa vào 5 sự việc chính xác định bố cục của văn bản gồm hai phần ...
- Bước 5: GV yêu cầu HS theo dõi văn bản phần 1 và đặt câu hỏi: Bà mẹ Mạnh Tử đã quyết định chuyển nhà 2 lần. Vì sao lại phải chuyển?
- HS suy nghĩ trả lời, HS khác nhận xét và bổ sung MT chuyển nhà 2 lần. Do những lần trước: nhà ở gần nghĩa địa, gần chợ làm cho thầy Mạnh Tử học được những điều không hay, không tốt.
- GV đặt câu hỏi tiếp theo: Theo em quyết định chuyển nhà của bà mẹ Mạnh Tử có đúng đắn không? Vì sao?
Đúng đắn, vì Mạnh Tử còn nhỏ, tâm hồn trong trắng, ngây thơ, tư duy độc lập chưa phát triển, nếu ở môi trường xấu Mạnh Tử bắt chước, làm theo cái xấu kéo dài dẫn đến trở thành thói quen xấu, thành tính cách khó thay đổi. Mục đích của việc chuyển nhà đó là: Chọn môi trường sống tốt cho con để phát triển nhân cách tốt, toàn diện.
- GV đặt câu hỏi kết luận vấn đề: Qua đó em thấy tình cảm của bà mẹ đối với con ntn?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
- Bước 6: GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi
(2 phút): Từ việc làm của bà mẹ Mạnh Tử, em thấy môi trường có vai trò ntn đối với sự phát triển nhân cách của trẻ?Cho ví dụ thực tế.
- HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức :
Rất quan trọng đến sự phát triển nhân cách của trẻ. Trẻ cần đến trường học điều hay lẽ phải ...
- GV liên hệ thực tế hiện nay một số học sinh hư do tiếp xúc môi trường hoàn cảnh sống ... Có không ít học sinh không vâng lời bố mẹ, thầy cô, tự huỷ hoại tương lai của mình ...
- Bước 7: GV yêu cầu HS tìm một số câu tục ngữ, ca dao, thành ngữ nói về tác động của môi trường đối với con người.
- GV cho ví dụ:
- Gần mực thì đen,... rạng/ Ở bầu thì tròn ở ống thì dài.
- Đi với bụt mặc áo cà sa đi với ma mặc áo giấy. 3. Hướng dẫn phân tích
3.1 Dạy con bằng cách chọn môi trường sống tốt cho việc hình thành nhân cách của con
=> Thương con, lo lắng, tất cả vì con.
- Bước 8: GV yêu cầu HS theo dõi phần 2 văn bản, nêu sự việc thứ 4 và trả lời câu hỏi: Ý nghĩa giáo dục của sự việc này là gì?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức:
- GV bổ sung: Tăng Sâm là một trong số học trò xuất sắc của Khổng Tử. Ngày còn bé, một hôm mẹ đi chợ, Tăng Sâm đòi đi theo. Mẹ dỗ “ở nhà, mẹ đi chợ mua cho miếng gan lợn mà ăn”. Ra chợ không còn gan lợn để mua. Về nhà, để giữ chữ tín với con, bà đã mổ lợn nhà lấy một miếng gan cho con ăn.
- Bước 9: GV đặt ra câu hỏi: Từ chuyện về 2 bà mẹ, em có suy nghĩ gì về chữ “tín” trong cuộc sống? Cho biết một vài câu tục ngữ nói về chữ “tín”.
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
- GV bổ sung:
Một câu nói ngay bằng ăn chay ba tháng.
Ăn ngay nói thật mọi tật mọi lành.
- Bước 10: Gv đặt câu hỏi: Sự việc gì đã xảy ra trong lần cuối cùng?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
Mạnh Tử bỏ học, bà mẹ cầm dao cắt đứt miếng vải đang dệt, khuyên con.
- GV đặt tiếp câu hỏi: Hành động và lời nói của bà mẹ đã thể hiện thái độ, tính cách gì của bà trong khi dạy con?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
+ Thái độ: kiên quyết, dứt khoát, không chút nương nhẹ.
+ Tính cách: nghiêm khắc, quyết liệt.
- GV đặt câu hỏi: Mục đích việc làm của người mẹ đó là gì?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
Mẹ thương con, muốn con lên người ... Hướng con vào việc học tập chuyên cần để về sau trở thành bậc “đại hiền”
- GV đặt câu hỏi: Cách dạy con của bà mẹ thầy Mạnh Tử đã có tác dụng như thế nào?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức :Mạnh Tử trở nên chuyên cần ..., trở thành nhà đại hiền.
- Bước 11: GV yêu cầu HS thảo luận và cho biết: Đọc truyện, em có cảm nhận gì bà mẹ của Mạnh Tử?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV nhấn mạnh: Mẹ MT - tấm gương sáng về lòng thương con, cách dạy con. 3.2. Dạy con thông qua ứng xử trong gia đình
- Dạy con chữ tín, đức tính thành thật
- Dạy con tính chăm chỉ, lòng say mê học tập.
=> Thái độ dạy con nghiêm khắc, kiên quyết, dứt khoát.
=> Mẹ thương con, muốn con lên người.
- Bước 12: GV tổng kết: Về ý nghĩa, 2 sự việc sau khác so với 3 sự việc đầu. Bà mẹ dùng gương của mình để dạy con. (Dạy đạo đức cho con, không dạy con nói dối, phải giữ chữ tín). Dùng thực tiễn của công việc để dạy con. (Nghiêm khắc dạy con chăm chỉ, say mê học tập)
- GV yêu cầu HS theo dõi truyện: Câu cuối truyện là của ai ? Tác dụng của câu nói đó?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
Là lời bình của người kể, làm nổi bật phong cách, t/c và phương pháp dạy con của bà mẹ Mạnh Tử. 3.3 Kết quả
- Mạnh Tử trở nên chuyên cần, sau này trở thành bậc đại hiền.
- Bước 13: GV yêu cầu HS Khái quát nội dung, ý nghĩa văn bản?
- HS suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức
- Bước 14: GV hướng dẫn HS tìm ra nét nghệ thuật của truyện (Hãy nhận xét về cách viết truyện Mẹ hiền dạy con?)
- Bước 15: GV gọi HS đọc ghi nhớ SGK/152 4. Hướng dẫn tổng kết
4.1. Nội dung, ý nghĩa
- Truyện nêu cao tác dụng của môi trường sống đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ; Vai trò của người mẹ trong việc dạy dỗ con nên người.
- Ca ngợi bà mẹ thầy Mạnh Tử, là tấm gương sáng về tình thương con và đặc biệt là cách dạy con.
4.2. Nghệ thuật
- Kể chuyện người thật việc thật.
- Cốt truyện đơn giản, chi tiết giàu ý nghĩa.
4.3. Ghi nhớ: SGK- Tr152
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
- Mục tiêu: hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được.
- Phương pháp: Vấn đáp
- Thời gian: 10p
Trả lời câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Cách dạy con nào sau đây không đúng với người mẹ của Mạnh Tử?
A. Tạo cho con một môi trường sống tốt đẹp.
B. Dạy con biết kiếm tiền từ khi còn nhỏ.
C. Dạy con vừa có đạo đức vừa có chí học hành.
D. Thương con nhưng không nuông chiều, ngược lại rất kiên quyết.
Câu 2: Người con trong truyện Mẹ hiền dạy con là ai?
A. Khổng Tử.
B. Mạnh Tử
C. Tuân Tử.
D. Lão Tử.
Câu 3: Trong truyện Mẹ hiền dạy con, người mẹ vì con đã làm điều
A. Mời những người thầy tốt nhất về dạy cho con.
B. Đưa con đến một trường nổi tiếng để học tập.
C. Dời nhà đến nơi có môi trường tốt để con học tập.
D. Lao động cật lực để con có tiền đi học.
Câu 4: Trong truyện Mẹ hiền dạy con, nơi nào được bà mẹ xem là tốt nhất để con học hành?
A. Những nơi có nhiều thầy đồ nổi tiếng.
B. Những nơi gần chợ.
C. Những nơi gần nghĩa địa.
D. Những nơi gần trường học.
Câu 5: Nhận xét nào sau đây đúng về người mẹ của Mạnh Tử
A. là người mẹ có cách cách giáo dục nghiêm khắc, hà khắc.
B. là người mẹ thương yêu con, thông minh, tinh tế, cương quyết trong việc dạy dỗ, giáo dục con cái.
C. là người khó tính, cẩn thận chăm sóc từng miếng ăn giấc ngủ cho con.
D. là người yêu thương, nuông chiều con hết mực.
Câu 6: Hai mẹ con Mạnh Tử đã có sự dịch chuyển về chỗ ở theo trình tự nào đúng với cốt truyện?
A. Chuyển từ nghĩa địa - trường học - chợ
B. Chợ - nghĩa địa - trường học
C. Nghĩa địa - chợ - trường học
D. Chợ - trường học - nghĩa địa
Câu 7: Người mẹ trong truyện đã nêu ra một tấm gương về:
A. Tình thương con và cách dạy con.
B. Tình thương con và nuông chiều con hết mực.
C. Phương pháp giáo dục con cái.
D. Đạo lí làm người.
Câu 8: Người mẹ đã sử dụng biện pháp gì để dạy cho con tính chuyên cần?
A. Dời nhà đến gần một cái chợ.
B. Dời nhà đến gần một ngôi trường,
C. Mua thịt lợn về cho con ăn.
D. Cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung và lấy đó làm lời dạy con.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
- Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.
- Phương pháp: Vấn đáp
- Thời gian: 5p
- GV yêu cầu HS thảo luận và suy nghĩ: Cách dạy con của người mẹ trong truyện có còn đung với hiện nay không? Vì sao?
- HS suy nghĩ và trình bày quan điểm. GV nhận xét và bổ sung.
HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
- Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.
- Phương pháp: thảo luận nhóm
- Thời gian: 5p
- GV nêu yêu cầu: HS thực hiện ở nhà
1. Hãy tìm kiếm thông tin liên quan về Mạnh Tử trên sách báo, in tơ nét
2. Kể lại một câu chuyện mà em được chứng kiến hoặc nghe/ đọc về tấm gương nuôi dạy con tốt của các bậc cha mẹ
4. Hướng dẫn về nhà
- Học bài cũ: Kể lại truyện; nắm nội dung, ý nghĩa của truyện. Suy nghĩ về đạo làm con sau khi học xong tác phẩm; Phát biểu cảm nghĩ về bà mẹ của thầy Mạnh Tử.
- Chuẩn bị bài mới: Soạn bài “Tính từ và cụm tính từ”( HĐ trải nghiệm sáng tạo)