Tiết
BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN
- Tô Hoài-
(Tiết 2)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau bài học, HS có khả năng:
1.Kiến thức.
- Nắm được các đặc điểm về nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một văn bản truyện viết cho thiếu nhi.
- Dế Mèn : một hình ảnh đẹp của tuổi trẻ sôi nổi nhưng tính tình bồng bột và kiêu ngạo.
- Một số biện pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc trong đoạn trích.
2.Kĩ năng :
- Văn bản truyện hiện đại có yếu tố tự sự kết hợp với yếu tố miêu tả.
- Phân tích được các nhân vật trong đoạn trích.
- Vận dụng được các biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa khi viết văn miêu tả.
* Tích hợp giáo dục kĩ năng sống
- Tự nhận thức và xác định cách ứng xử: sống khiêm nhường, biết tôn trọng người khác.
- Giao tiếp, phản hồi/lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ý tưởng, cảm nhận của bản thân về những giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện.
3. Thái độ
- Có ý thức sống tự lập, tự tin, tự trọng, sống khiêm nhường, có trách nhiệm với bản thân, với cộng đồng, có tinh thần vượt khó.
4. Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:
- Các năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác
- Các năng lực riêng: Năng lực giao tiếp cảm thụ thẩm mĩ tác phẩm.
II. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Phương pháp thuyết trình, đàm thoại, luyện tập, dạy học nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học theo tình huống, dạy học định hướng hành động,...
III. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Giáo viên: nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo; chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học,...
2. Học sinh: đọc kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, những tài liệu liên quan; soạn bài; và chuẩn bị đầy đủ theo hướng dẫn về nhà của giáo viên.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ:
GV gọi HS lên bảng trả lời:
Các đặc điểm về hình dạng, tính cách của Dế Mèn đã được tác giả miêu tả như thế nào? Đặc sắc về nghệ thuật?
3. Bài mới
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh.
- Phương pháp: vấn đáp
- Thời gian: 5p
- GV cho HS xem video câu chuyện về chú mèo Hello Kitty
Ở nước Nhật, có một câu chuyện cảm động về sự ra đời của chú mèo “Luôn biết lăng nghe” người khác.
- GV đặt câu hỏi: Nguyên nhân nào dẫn đến cái chết của cô bé?
- HS trả lời.
- GV dẫn dắt: Chính sự chọc ghẹo của các bạn đã gây ra cái chết thương tâm cho cô bé. Một lần nữa ta sẽ bắt gặp điều này ở câu chuyện Dế Mèn phiêu lưu kí của Tô Hoài. Bài học hôm nay sẽ cùng tìm hiểu câu chuyện về Dế Mèn và Dế Choắt.
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
- Mục tiêu: Nắm được các đặc điểm về nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một văn bản truyện viết cho thiếu nhi.
- Phương pháp: thuyết trình, pháp vấn, gợi mở, phân tích, nêu vấn đề, giảng bình, thảo luận nhóm…
- Thời gian:
Hoạt động 1: Tìm hiểu sự việc Dế Mèn trêu chị Cốc gây cái chết cho Dế Choắt - - Bước 1: GV yêu cầu HS dựa vào văn bản và trả lời: Mang tính kiêu căng vào đời, Dế Mèn đã gây ra nhữngchuyện gì để phải ân hận suốt đời?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức:
DM khinh thường Dế Choắt, gây sự với chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt
- Bước 2: GV yêu cầu HS tìm những chi tiết miêu tả hình ảnh, tính nết của Dế Choắt trong con mắt của Dế Mèn ?
- HS dựa vào sgk trả lời:
- GV chuẩn kiến thức
- GV đặt tiếp câu hỏi: Lời Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt có gì đặc biệt? Nhận xét gì về cách xưng hô đó?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
- GV đặt tiếp câu hỏi: Như thế, dưới mắt Dế Mèn, Dế Choắt hiện ra như thế nào? Em đánh giá gì về nhân vật Dế Mèn.
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
-Bước 3: GV yêu cầu HS đọc văn bản và trả lời: Trước lời cầu xin của Dế Choắt nhờ đào ngách thông hang. Dế Mèn đã hành động như thế nào? Chi tiết đó đã tô đậm thêm tính cách gì của Dế Mèn?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
- GV bổ sung: Dế Mèn tự hào về vẻ đẹp cường tráng của mình bao nhiêu thì cũng tỏ ra coi thường Dế Choắt ốm yếu, xấu xí bấy nhiêu. Tệ hại hơn nữa, Dế Mèn còn coi Dế Choắt là đối tượng để thoả mãn tính tự kiêu của mình bằng cách lên giọng kẻ cả, ra vẻ "ta đây".
- Bước 4: GV yêu cầu cầu HS thảo luận theo cặp đôi: (2 phút)
+ Hết coi thường Dế Choắt, Dế Mèn lại gây sự với Cốc.
+ Mục đích của việc gây sự? Sụ việc đó diễn ra như thế nào
- HS thảo luận, suy nghĩ trả lời
- GV chuẩn kiến thức
- GV đặt tiếp câu hỏi: Việc Dế Mèn dám gây sự với chị Cốc khỏe hơn mình gấp bội có phải là hành động dũng cảm không? Vì sao?
- HS suy nghi trả lời, GV nhận xét :
Đó không dũng cảm mà là sự liều lĩnh, ngông cuồng thiếu suy nghĩ: vì nó sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho Dế Choắt.
- Bước 5: GV yêu cầu HS thảo luận theo nhôm (2 phút): Phân tích diễn biến tâm lí và thái độ của Dế Mèn trong việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt?
GV: định hướng cho HS lúc Dế Mèn bỏ mặc bạn bẻ trong cơn nguy hiểm…hèn nhát, không dám nhận lỗi
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
2. Dế Mèn trêu chị Cốc gây cái chết cho Dế Choắt
a. Hình ảnh của Dế Choắt qua cái nhìn của Dế Mèn
+ Như gã nghiện thuốc phiện.
+ Cánh ngắn ngủn, râu một mẩu, mặt mũi ngẩn ngơ.
+ Hôi như cú mèo.
+ Có lớn mà không có khôn.
- Cách xưng hô: gọi “chú mày”
- DC rất yếu ớt, xấu xí, lười nhác, đáng khinh.
=> DM tỏ thái độ, chê bai, trịch thượng, , kẻ cả coi thường Dế Choắt
- Dế Mèn không giúp đỡ Dế choắt đào hang sâu
=> Không sống chan hòa ; ích kỉ, hẹp hòi ; Vô tình, thờ ơ, không rung động, lạnh lùng trước hoàn cảnh khốn khó của đồng loại.
b. Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt
- Dế Mèn hát véo von trêu chị Cốc
- Chị Cốc trút giận lên Dế Choắt
DM Muốn ra oai với Dế Choắt, muốn chứng tỏ mình sắp đứng đầu thiên hạ.
- Diễn biễn tâm lí của Dế Mèn
+ Lúc đầu thì hênh hoang trước Dế Choắt ,
+ Hát véo von, xấc xược… với chi Cốc
+ Sau đó chui tọt vào hang vắt chân chữ ngũ, nằm khểnh yên trí... đắc ý
+ Khi Dế choắt bị Cốc mổ thì nằm im thin thít, khi Cốc bay đi rồi mới dám mon men bò ra khỏi hang hèn nhát tham sống sợ chết bỏ mặc bạn bè, không dám nhận lỗi
Hoạt động 3: Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn
- Bước 1: GV đặt câu hỏi: Dế Mèn trêu chị Cốc đã gây ra hậu quả gì?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức:
Hậu quả: Gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Kẻ phải trực tiếp chịu hậu quả của trò đùa này là Dế Choắt.
- GV đặt tiếp câu hỏi: Hậu quả của việc trêu chị Cốc là cái chết của Dế Choắt, song Dế Mèn có chịu hậu quả nào không? Nếu có thì là hậu quả gì?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức:
+ Mất bạn láng giềng.
+ Bị Dế Choắt dạy cho bài học nhớ đời.
+ Suốt đời phải ân hận vì lỗi lầm của mình gây ra.
- Bước 2: GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm (2'), theo dõi văn bản và trả lời:
+ Tâm trạng của Dế Mèn có sự thay đổi ra sao trước cái chết của Dế Choắt? Sự hối hận bộc lộ qua hành động nào?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức:
+ Dế Mèn thể hiện ân hận, hối lỗi.
+ Nâng đầu Dế Choắt vừa thương, vừa ăn năn tội mình, chôn xác Dế Choắt vào bụi cỏ um tùm
- GV đặt tiếp câu hỏi: Qua hành động của Dế Mèn, em có nhận xét gì về sự thay đổi tâm lí của Dế Mèn? Theo em sự thay đổi đó có hợp lí không và nhận xét nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
- GV bổ sung: Sự thay đổi đó bất ngờ song hợp lý bởi cái chết của Dế Choắt đã tác động mạnh mẽ tới suy nghĩ của Dế Mèn, vì Dế Mèn sốc nổi song không ác ý.
- GV đặt tiếp câu hỏi: Chính sự ăn năn ấy giúp ta hiểu thêm về tính cách Dế Mèn, đó là tính cách nào?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
- GV đặt câu hỏi: Theo em sự hối hận của Dế Mèn có cần thiết không và có thể tha thứ được không? Vì sao?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức:
• Cần vì kể biết lỗi sẽ tránh được lỗi.
• Có thể tha thứ vì tình cảm của Dế Mèn rất chân thành.
• Cần nhưng khó tha thứ vì hối lỗi không thể cứu được mạng người đã chết…
- Bước 3: GV yêu cầu HS quan sát văn bản và trả lời câu hỏi: Cuối truyện là hình ảnh Dế Mèn đứng lặng hồi lâu trước nấm mồ bạn. Em thử hình dung tâm trạng Dế Mèn lúc này?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức:
Cay đắng vì lỗi lầm của mình, xót thương Dế Choắt, mong Dế Choắt sống lại, nghĩ đến việc thay đổi cách sống của mình.
- GV đặt tiếp câu hỏi: Sau tất cả các sự việc trên, nhất là sau khi Choắt chết, Dế Mèn đã tự rút ra bài học đường đời đầu tiên cho mình. Theo em, đó là bài học gì?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
• Bài học về cách ứng xử, sống khiêm tốn, biết tôn trọng người khác
• Bài học về tình thân ái, chan hòa
- GV nhấn mạnh: Kẻ kiêu căng có thể làm hại người khác, khiến mình phải ân hận suốt đời Nên biết sống đoàn kết với mọi người, đó là bài học về tình thân ái. Đây là 2 bài học để trở thành người tốt từ câu chuyện của Dế Mèn. 3. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn
- Tâm trạng
+ Dế Mèn ân hận
- Nâng đầu Dế Choắt vừa thương, vừa ăn năn tội mình, chôn xác Dế Choắt vào bụi cỏ um tùm.
Ở đây có sự biến đổi tâm lý :từ thái độ kiêu ngạo, hống hách sang ăn năn, hối hận
-> Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sinh động, hợp lí
- DM còn có tình cảm đồng loại ; biết hối hận, biết hướng thiện.
- Bài học “ ở đời có thói hung hăng, bậy bạ có óc mà không biết nghĩ sớm muộn cũng mang vạ vào mình.”
Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh tổng kết
- GV cho HS thảo luận nhóm bàn ( 2ph) và trả lời câu hỏi:
+Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và sức cuốn hút của tác phẩm ?Nội dung, ý nghĩa của văn bản?
+ Em học tập được gì từ nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của Tô Hoài trong VB này?
- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
• Miêu tả loài vật sinh động, chính xác.
• Ngôi kể: thứ nhất
• Lời văn : Chân thực, hấp dẫn.
- GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ
- HS đọc III. Ghi nhớ
1. Nội dung:
- Vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn. Dế Mèn kiêu căng, xốc nổi gây ra cái chết của Dế Choắt. Dế Mèn hối hận và rút ra bài học cho mình.
- Bài học về lối sống thân ái, chan hòa; yêu thương giúp đỡ bạn bè; cách ứng xử lễ độ, khiêm nhường; sự tự chủ; ăn năn hối lỗi trước cử chỉ sai lầm...
2. Nghệ thuật:
- Kể chuyện kết hợp với miêu tả.
-Xây dựng hình tượng nhân vật Dế Mèn gần gũi với trẻ thơ, miêu tả loài vật chính xác, sinh động
- Các phép tu từ .
- Lựa chọn ngôi kể, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.
* Ghi nhớ: SGK/ Tr.11
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
- Mục tiêu: hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được.
- Phương pháp: Vấn đáp
- Thời gian: 5p
GV tổ chức cho HS chơi trò chơi thông qua trả lời câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Câu nào dưới đây không nói về tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí?
A. Đây là tác phẩm đặc sắc và nổi bật nhất của của Tô Hoài viết về loài vật.
B. Tác phẩm gồm có 10 chương, kể về những chuyến phiêu lưu đầy thú vị của Dế Mèn qua thế giới những loài vật nhỏ bé.
C. Tác phẩm được in lần đầu tiên năm 1941.
D. Tác phẩm viết dành tặng cho các bậc cha mẹ.
Câu 2: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được kể lại theo lời
A. Dế Mèn.
B. Chị Cốc.
C. Dế Choắt.
D. Tác giả.
Câu 3: Tác giả đã khắc họa vẻ ngoài của Dế Mèn như thế nào?
A. Ốm yếu, gầy gò và xanh xao.
B. Khỏe mạnh, cường tráng và đẹp đẽ.
C. Mập mạp, xấu xí và thô kệch.
D. Thân hình bình thường như bao con dế khác.
Câu 4: Tính cách của Dế Mèn trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên như thế nào?
A. Hiền lành, tốt bụng và thích giúp đỡ người khác.
B. Khiêm tốn, đối xử hòa nhã với tất cả các con vật chung quanh,
C. Hung hăng, kiêu ngạo, xem thường các con vật khác.
D. Hiền lành và ngại va chạm với mọi người.
Câu 5: Tác giả đã khắc họa vẻ ngoài của Dế Mèn như thế nào?
A. Ốm yếu, gầy gò và xanh xao.
B. Khỏe mạnh, cường tráng và đẹp đẽ.
C. Mập mạp, xấu xí và thô kệch.
D. Thân hình bình thường như bao con dế khác.
Câu 8: Tính cách của Dế Mèn trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên như thế nào?
A. Hiền lành, tốt bụng và thích giúp đỡ người khác.
B. Khiêm tốn, đối xử hòa nhã với tất cả các con vật chung quanh,
C. Hung hăng, kiêu ngạo, xem thường các con vật khác.
D. Hiền lành và ngại va chạm với mọi người.
Câu 9: Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra được qua cái chết của Dế Choắt là gì?
A. Không nên trêu ghẹo những con vật khác, nhất là họ hàng nhà Cốc.
B. Nếu có ai nhờ mình giúp đỡ thì phải nhiệt tâm thực hiện, nếu không có ngày mình cần thì sẽ không có ai giúp đỡ.
C. Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
- Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.
- Phương pháp: Vấn đáp
- Thời gian: 10p
- GV yêu cầu HS: Viết đoạn văn(khoảng 7-10 dòng) miêu tả nơi Dế Mèn và Dế Choắt sinh sống theo tưởng tượng của em.
HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
- Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.
- Phương pháp: vấn đáp
- Thời gian: 5 phút
- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm: Hiện nay, trong cuộc sống, đặc biệt là trong lớp học vẫn còn hiện tượng " Dế Mèn". Giả sử em gặp những hiện này, em sẽ nói với bạn như thế nào? Em rút ra được bài học ứng xử như thế nào cho bản thân qua câu chuyện Dế Mèn?
- HS đưa ra ý kiến thảo luận. GV nhận xét, bổ sung.
4. Hướng dẫn HS về nhà (2’)
* Đối với bài cũ:
- Học thuộc nội dung
- Hoàn thành bài tập trong sgk
* Chuẩn bị bài mới: