BÀI 3. TIẾNG GÀ TRƯA
Khởi động
Quan sát tranh minh hoạ, đọc tên bài thơ và đoán xem bài thơ viết về điều gì.
Giải rút gọn:
Bài thơ viết về những kỉ niệm liên quan đến tiếng gà trưa ở một miền quê Việt Nam.
ĐỌC: TIẾNG GÀ TRƯA
Câu hỏi, bài tập:
Câu 1: Âm thanh tiếng gà trưa trong khổ thơ đầu đem đến cho anh chiến sĩ những cảm xúc gì?
Giải rút gọn:
Âm thanh tiếng gà trưa trong khổ thơ đầu gợi về kỉ niệm tuổi thơ, tình cảm xóm làng và xua tan những vất vả, mệt nhọc trên đường hành quân.
Câu 2: Tìm trong khổ thơ 2 và 3 các chi tiết, hình ảnh nói về những kỉ niệm của thời thơ ấu mà tiếng gà trưa gợi lại.
Giải rút gọn:
- Hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp như tranh.
- Tuổi thơ hạnh phúc với những giấc mơ đẹp về tiếng gà trưa.
Câu 3: Theo em, vì sao tiếng gà lại có ý nghĩa đối với anh chiến sĩ?
Giải rút gọn:
- Vì tiếng gà gắn liền với tuổi thơ hạnh phúc được sống trong tình yêu thương của người bà thân yêu.
- Là cội nguồn tạo nên những tình cảm thiêng liêng: tình cảm gia đình và tình yêu quê hương, đất nước.
Câu 4: Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần có tác dụng gì?
Giải rút gọn:
- Tạo điểm nhấn, tạo nhịp điệu và sự kết nối trong mạch cảm xúc cho bài thơ.
- Gợi lên hình ảnh về cuộc sống êm đềm của làng quê yêu dấu, gợi lại những kỉ niệm bên bà những ngày thơ ấu.
- Thôi thúc trong lòng người chiến sĩ tình cảm mới mẻ về nhiệm vụ chiến đấu để bảo vệ quê hương.
ĐỌC MỞ RỘNG
a. Tìm đọc truyện:
b. Ghi chép và trang trí Nhật kí đọc sách.
c. Cùng bạn chia sẻ:
- Truyện đã đọc.
- Nhật kí đọc sách.
- Chi tiết mà em thích nhất khi đọc truyện và giải thích lí do.
- ?
d. Ghi chép lại các sự việc chính trong một truyện được bạn chia sẻ.
(e) Đọc một truyện được bạn chia sẻ mà em thích.
Giải rút gọn:
a. Truyện Dế mèn phiêu lưu kí (Tô Hoài)
b.
c. Chi tiết em thích nhất: Dế Mèn có tính hay nghịch, thích trêu chọc người khác. Một lần trêu chị Cốc, Mèn đã gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt. Sau cái chết của Choắt, Mèn cảm thấy vô cùng ân hận.
=> Là bài học đầu tiên của Dế Mèn trên hành trình phiêu lưu. Từ đây, Dế Mèn đã biết quan tâm và trân trọng tình bạn hơn.
LUYỆN TỪ VÀ CÂU: LUYỆN TẬP VỀ TỪ ĐỒNG NGHĨA
Câu 1: Đọc các đoạn thơ sau và thực hiện yêu cầu:
a. Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Nguyễn Khoa Điềm
b. Con đi, con lớn lên rồi
Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con!
Nhớ con, bầm nhé đừng buồn
Giặc tan, con lại sớm hôm cùng bằm.
Tố Hữu
c. Những bà má Hậu Giang
Tiễn con đi đánh giặc
Chở che hầm bí mật
Bao năm ròng ven sông.
Xuân Quỳnh
- Tìm từ đồng nghĩa trong các đoạn thơ.
- Tìm thêm 2 - 3 từ đồng nghĩa với từ đã tìm được.
Giải rút gọn:
- Từ đồng nghĩa trong các đoạn thơ: mẹ - bầm - má.
- Từ đồng nghĩa với các từ trên: u, bu, mạ, mợ, mẫu thân,…
Câu 2: Trong mỗi đoạn văn của các bạn học sinh viết dưới đây có từ dùng
lặp lại. Đọc từng đoạn văn và thực hiện yêu cầu:
a. Chúng tôi theo chân những người dẫn đường. Trên đầu là bầu trời xanh bát ngát, không một gợn mây. Bên trái là những cánh đồng lúa bát ngát trải dài về phía biển.
b. Người Việt Nam ở đâu cũng vậy, luôn có ý thức sẻ chia, giúp đỡ lẫn nhau. Mỗi khi có ai gặp khó khăn, mọi người đều sẵn sàng giúp đỡ.
c. Cần Thơ “gạo trắng nước trong” là quê hương của tôi. Dù có đi đâu, tôi cũng luôn nhớ về quê hương yêu dấu của mình.
- Chỉ ra từ dùng lặp lại trong từng đoạn văn.
- Giúp các bạn thay một trong hai từ đó bằng một từ đồng nghĩa.
- Nhận xét về cách diễn đạt trong các đoạn văn sau khi thay thế từ ngữ.
Giải rút gọn:
- Các từ lặp lại trong các đoạn văn:
a. bát ngát
b. giúp đỡ
c. quê hương
- Thay bằng từ đồng nghĩa:
a. Chúng tôi theo chân những người dẫn đường. Trên đầu là bầu trời xanh bát ngát, không một gợn mây. Bên trái là những cánh đồng lúa mênh mông trải dài về phía biển.
b. Người Việt Nam ở đâu cũng vậy, luôn có ý thức sẻ chia, tương trợ lẫn nhau. Mỗi khi có ai gặp khó khăn, mọi người đều sẵn sàng giúp đỡ.
c. Cần Thơ “gạo trắng nước trong” là quê hương của tôi. Dù có đi đâu, tôi cũng luôn nhớ về nơi chôn rau cắt rốn yêu dấu của mình.
- Sau khi thay thế từ ngữ, cách diễn đạt trong đoạn văn trở nên linh hoạt, mềm mại hơn.
Câu 3: Tìm từ đồng nghĩa và nêu tác dụng của việc sử dụng từ đồng nghĩa
trong mỗi đoạn thơ, câu văn sau:
a. Nhớ ngày đông giá rét
Những lá vàng bay xa
Thân cây gây lạnh buốt
Đứng giữa trời mưa sa.
Nguyễn Lãm Thắng
b. Bà mình vừa ở quê ra
Bà mang cả bưởi, cả na đi cùng
Áo bà xe cọ lắm lưng
Bưởi, na bà bế, bà bồng trên tay.
Phan Quế
c. Chị Sứ yêu biết bao nhiêu cái chốn này, nơi chị oa oa cất tiếng khóc đầu tiên, nơi quả ngọt trái sai đã thắm hồng da dẻ chị.
Anh Đức
Giải rút gọn:
a. giá rét - lạnh buốt: diễn tả và nhấn mạnh các sắc thái của cái lạnh ngày đông.
b. bế - bồng: diễn tả sự nâng niu của bà đối với những thức quà quê bà dành cho con cháu.
c. nơi - chốn: gợi tả sự gần gũi, thân thương mà vô cùng trang trọng của quê hương trong tâm trí chị Sứ.
Câu 4: Viết 3 - 4 câu nói về một truyện thiếu nhi mà em thích, trong đó có sử dụng từ đồng nghĩa.
Giải rút gọn:
Câu chuyện “Sự tích cây vú sữa” là một câu chuyện gây xúc động với em mỗi khi nhắc lại. Qua câu chuyện này, chúng ta thấy được một bài học về lòng hiếu thảo trong gia đình. Hình ảnh người mẹ hết lòng bao dung, yêu thương đứa con trai đã in đậm trong tâm trí em. Tình mẹ vẫn luôn là tình cảm cao quý, thiêng liêng và đồng thời cũng là niềm cảm hứng cho văn học muôn đời. Câu chuyện đã gửi gắm đến mỗi chúng ta là con cái, hãy hiếu thảo và yêu quý bố mẹ mình nhiều hơn.
VIẾT: LẬP DÀN Ý CHO BÀI VĂN TẢ PHONG CẢNH
Đề bài: Viết bài văn tả một cảnh đẹp ở quê hương em hoặc nơi em ở.
Câu 1: Dựa vào bài tập 2 trang 18, lập dàn ý cho bài văn.
Giải rút gọn:
I. Mở bài: Giới thiệu cảnh đẹp ở địa phương em
Em sinh ra và lớn lên trên mảnh đất miền Trung đầy nắng và gió. Em lớn lên nhờ gió của biển, nhờ thức ăn của biển, nhờ cát biển,…. Chính vì thế đối với em cảnh biển là cảnh đẹp nhất đối với em. Mỗi sang tiếng còi tàu từ khơi về vang khắp nơi. Mọi người đua nhau ra đón người nhà. Nhưng em thích nhất là cảnh hoàng hôn trên biển, đây có thể là cảnh đẹp nhất của quê hương em.
II. Thân bài: tả cảnh hoàng hôn ở biển
1. Tả bao quát:
- Bầu trời dần tối lại, nắng bắt đầu tắt
- Mọi người chuẩn bị về
- Đèn đường bắt đầu mở
2. Tả chi tiết:
a. Khi mặt trời chưa lặn:
- Bầu trời trong xanh, cao vời vợi, những đám mây xanh trải khắp như một tấm thảm
- Những chú chim ríu rít bay lượn
- Nước biển trong xanh
- Nhìn xa xa là những chiếc thuyền giữa khơi chuẩn bị về đất liền sau một ngày làm việc vất vả
- Đằng xa là những ngọn núi hay cù lao chập chờn
- Những người tắm biển đông nghịt, như tận hưởng cuộc sống sau một ngày làm việc vất cả.
b. Khi mặt trời lặn
- Nắng bắt đầu tắt, dịu lại chứ không chói chang nữa
- Mặt trời từ từ đi về phía chân trời
- Hoàng hôn dần buông xuống, mặt trời như cái mâm đỏ khổng lồ.
- Nước biển từ từ chuyển màu
- Bãi cát vàng mịn bắt đầu ít người
- Những người tắm biển dần dần đi về.
III. Kết bài: nêu cảm nghĩ của em về cảnh hoàng hôn trên biển
- Cảnh hoàng hôn trên biển đem lại cho tôi nhiều kỉ niệm đẹp về quê hương mình thời thơ ấu.
- Tôi sẽ không bao giờ quên cảnh đẹp này.
VẬN DỤNG
Trao đổi với bạn: Tác giả cảm nhận mỗi sự vật trong đoạn thơ sau thay đổi như thế nào khi nghe tiếng gà?
Tiếng gà
Giục quả na
Mở mắt
Tròn xoe
Giục hàng tre
Đâm măng
Nhọn hoắt
Giục buồng chuối
Thơm lừng
Trứng cuốc
Giục hạt đậu
Nảy mầm
Giục bông lúa
Uốn câu…
Trần Đăng Khoa
Giải rút gọn:
Tiếng gà như một tiếng chuông báo, đánh thức, giục giã vạn vật. Sau khi nghe tiếng gà, vạn vật xung quanh như bừng thức, bắt đầu sinh sôi, nảy nở.