Giáo án PTNL bài 52: Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung ghi bài

Hoạt động 1 :

Mục tiêu: Phân biệt được phản xạ không điều kiện và có điều kiện.

- HS đọc  nội dung bảng 52.1.

B1: GV yêu cầu các nhóm làm bài tập mục s trang 166 SGK.

HS: - Trao đổi trong nhóm hoàn thành bài tập.

-  Một số nhóm đọc kết quả.

B2: GV chốt lại đáp án đúng.

+ Theo em: các ví dụ 1, 2, 4 có điểm chung gì mà được xem là PXKĐK? Tương tự các ví dụ 3, 5, 6 có điểm chung gì mà được xem là PXCĐK?

- Đối chiếu với kết quả bài tập → sửa chữa bổ sung.

- Giáo viên chỉnh lí bổ sung, yêu cầu học sinh trả lời: Thế nào là PXCĐK? Thế nào là PXKĐK?

- Một vài HS phát biểu lớp nhận xét bổ sung

 - Giáo viên chốt lại và kết luận.

B3: GV yêu cầu HS tìm thêm 2 ví dụ cho mỗi loại phản xạ.

I- Phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện :

- Phản xạ không điều kiện : là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập.

- Phản xạ có điều kiện : là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện.

Hoạt động 2 :

B1:Giáo viên cầu học sinh theo dõi thí nghiệm của Paplôp.

- HS quan sát kỹ hình 52 (1 – 3) đọc chú thích → tự thu nhận thông tin.

+ Quan sát H.1 em hãy cho biết chó có phản ứng gì khi nhìn thấy bóng đèn?

- 1 HS trình bày

 Giáo viên phân tích H.1: phản xạ định hướng với ánh đèn.

- Từ kiến thức mục I học sinh nêu được. Đó là PXKĐK

  Giáo viên phân tích tiếp H.2: phản xạ tiết nước bọt đối với thức ăn.

+ Em hãy cho biết phản xạ định hướng với ánh đèn và phản xạ tiết nước bọt đối với thức ăn thuộc loại phản xạ gì?

- Từ kiến thức mục I học sinh nêu được. Đó là PXCĐK.

- Yêu cầu học sinh quan sát tiếp H.3.

- Quan sát, học sinh nêu được: Có đường liên hệ thần kinh tạm thời .

- Giáo viên phân tích: Bật đèn rồi cho chó ăn, bật đèn rồi cho chó ăn, hai hoạt động này kế tiếp nhau và được lặp đi lặp lại nhiều lần.

 + Sau đó chỉ bật đèn mà không cho chó ăn, quan sát H.4: Em thấy ở chó có hiện tượng gì xảy ra ?

- HS trả lời

- Yêu cầu học sinh quan sát H.2 và H.4: Em hãy cho biết phản xạ tiết nước bọt ở hai hình này khác nhau ở điểm nào?

B2: Giáo viên nhận xét bổ sung.

- Vậy phản xạ tiết nước bọt ở H.4 thuộc loại phản xạ gì ? Vì sao ?

- Học sinh quan sát thảo luận, nêu được: Tác nhân kích thích: ở H.2 chó tiết nước bọt vì thức ăn; ở H.4 vì ánh đèn.

+ Trở lại H.3, em hãy cho biết: trung khu thị giác và trung khu ăn uống có mối liên hệ gì không ?

- HS trả lời

- Giáo viên lưu ý: đó là cơ sở thần kinh để hình thành PXCĐK.

- Từ thí nghiệm, thảo luận nhóm, trả lời câu hỏi: Để hình thành phản xạ có điều kiện cần những điều kiện gì ?

- Thực chất của việc thành lập PXCĐK ?

- Trong thí nghiệm trên nếu ta chỉ bật đèn mà không cho chó ăn nhiều lần thì hiện tượng gì sẽ xảy ra ?

B3: Giáo viên lưu ý đường liên hệ thần kinh tạm thời như đường mòn trên bãi cỏ nếu ta đi thường xuyên sẽ có con đường, ta không đi nữa cỏ sẽ lại dần dần lấp kín.

- GV liên hệ thực tế → tạo thói quen tốt.

- HS: chó sẽ không tiết nước bọt khi có ánh đèn nữa.

+ Theo em việc hình thành và ức chế PXCĐK có ý nghĩa gì đối đời sống động vật và con người ?

- HS trả lời

- HS dựa vào hình 52 kết hợp kiến thức  về quá trình thành lập và ức chế PXCĐK → lấy ví dụ.

B4: GV yêu cầu HS làm bài tập mục s trang 167 SGK.

II- Sự hình thành phản xạ có điều kiện:

1. Hình thành phản xạ có điều kiện.

- Điều kiện :

+ Phải có sự kết hợp giữa kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện.

+ Kích thích có điều kiện phải tác động trước vài giây so với kích thích không điều kiện

+ Quá trình kết hợp đó phải được lặp đi lặp lại nhiều lần.

- Thực chất của việc thành lập phản xạ có điều kiện là sự hình thành đường liên hệ tạm thời nối các vùng của vỏ đại não với nhau.

2. Ức chế phản xạ có điều kiện:

- Khi phản xạ có điều kiện không được củng cố thì sẽ mất dần.

- Ý nghĩa:

+ Đảm bảo sự  thích nghi với môi trường và điều kiện sống luôn thay đổi.

+ Hình thành các thói quen tập quán tốt đối với con người.

Hoạt động 3 :

Mục tiêu:

+ Hoàn thành bảng 52.2 trang 168 ?

- HS dựa vào kiến thức của mục I và II, thảo luận nhóm → làm bài tập.

B1: GV treo bảng phụ gọi HS lên trình bày.

- Đại diện nhóm lên làm trên bảng phụ, lớp nhận xét, bổ sung.

B2: GV chốt lại đáp án đúng.

B3: GV yêu cầu HS đọc kỹ thông tin: Mối quan hệ giữa Phản xạ có điều kiện với Phản xạ không điều kiện.

- HS tự rút ra kết luận.

III- So sánh các tính chất của phản xạ không điều kiện với phản xạ có điều kiện:

 - Bảng 52-2 SGK đã hoàn thiện