Soạn bài: So sánh (tiếp theo)

A.KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. CÁC KIỂU SO SÁNH

"Những ngôi sao thức ngoài kia

Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con

Đêm nay con ngủ giấc tròn

Mẹ là ngọn gió của con suốt đời."

1. Những hình ảnh so sánh trong đoạn thơ trên là:

“Những ngôi sao thức” – “chẳng bằng” – “mẹ đã thức”

“Mẹ” – “là” – “ngọn gió”.

2. Nhận xét về nghĩa của các từ chỉ ý so sánh (chẳng bằng, là) trong đoạn thơ trên.

 "chẳng bằng": chênh lệch, không ngang bằng

 "là": ngang bằng.

3. Một số từ so sánh khác:

• Ngang bằng: như, như thể, tựa như, hệt như, ...
• Không ngang bằng: hơn, kém, khác, ...

Ví dụ:

Dế Mèn đứng lặng tự như chết nhìn Dế Choắt thoi thóp.

Cuối kì, Lan đạt số điểm Toán cao hơn Vân.

Ghi nhớ:

Có hai kiểu so sánh:

• So sánh ngang bằng
• So sánh không ngang bằng

II. TÁC DỤNG CỦA SO SÁNH

Đọc đoạn văn sau: 

Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.

(Khái Hưng)

1. Phép so trong đoạn văn là:

"Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ."

"Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên."

"Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại…"

"Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành."

2. Phép so sánh có tác dụng:

• Đối với việc miêu tả sự vật, sự việc:

Phép so sánh giúp cho người đọc hình dung những chiếc lá rụng một cách cụ thể, sinh động, với nhiều dáng vẻ khác nhau.

• Đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết:

Bởi việc sử dụng phép nhân hóa trong đoạn văn, tác giả thể hiện được những cảm nhận tinh tế của mình trước sự rụng của những chiếc lá, qua đó bộc lộ những suy nghĩ sâu sắc về sự sống, sinh tồn và cái chết, sự tiêu vong,…

Ghi nhớ:

So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.