Soạn bài: Tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sự

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. Đề, tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sự

1. Đề văn tự sự
Đọc các đề sau và trả lời  câu hỏi.

• (1) Kể một câu chuyện em thích bằng lời văn của em.
• (2) Kể chuyện về một người bạn tốt.
• (3) Kỉ niệm ngày ấu thơ.
• (4) Ngày sinh nhật của em. 
• (5) Quê em đổi mới.
• (6) Em đã lớn rồi.

Câu hỏi và gợi ý trả lời:
a. Lời văn đề (1) nêu ra những yêu cầu gì? Những chữ nào trong đề cho em biết điều đó?

• Yêu cầu của đề (1): kể chuyện (có thể về người hoặc sự việc), chữ kể trong đề văn cho biết định hướng tự sự, cụm từ bằng lời văn của em cho biết yêu cầu về diễn đạt.

b. Các đề (3), (4), (5) không có từ kể có phải văn tự sự không?

• Các đề (3), (4), (5), (6) cũng là đề tự sự. Các đề này được diễn đạt như những nhan đề cho trước của một bài văn.

c. Từ trọng tâm trong mỗi đề trên là từ nào, hãy gạch dưới và biết đề yêu cầu làm nổi bật điều gì.
Các từ ngữ trọng tâm:
    (1): câu chuyện em thích
    (2): một người bạn tốt
    (3): kỉ niệm thơ ấu
    (4): sinh nhật
    (5): quê em
    (6): lớn
d. Có đề tự sự nghiêng về kể người, có đề nghiêng về kể việc, có đề nghiêng về tường thuật sự việc. Trong các đề trên, đề nào nghiêng về kể người, có đề nghiêng về kể việc, có đề nghiêng về tường thuật?

• Đề (2), (6) nghiêng về kể người; đề (3), (5) nghiêng về kể sự việc; đề (4) nghiêng về tường thuật sự việc; đề (1) tuỳ thuộc vào việc lựa chọn kể lại câu chuyện nào.

2. Cách làm bài văn tự sự
Cho đề văn sau: “Kể một câu chuyện em thích bằng lời văn của em”.
Hãy tìm hiểu đề và lập dàn ý.
Ví dụ: Kể lại chuyện Sơn Tinh Thủy Tinh bằng lời của em

Gợi ý

a. Tìm hiểu đề: Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh giải thích hiện tượng lũ lụt và phản ánh sức mạnh vĩ đại của nhân dân ta hàng ngàn năm nay kiên trì đắp đê chế ngự nạn lũ lụt ở lưu vực sông Hồng hàng năm, đồng thời nói lên ước mơ chiến thắng thiên tai của người xưa để bảo vệ cuộc sống và mùa màng.
b. Lập ý: Xác định các nội dung sẽ viết trong bài theo yêu cầu của đề:

• Có hai chàng trai đến cầu hôn Mị Nương: một người ở vùng núi Tản Viên, tên gọi là Sơn Tinh. Một người ở vùng biển, tên gọi là Thủy Tinh. Cả hai đều tài giỏi hơn người.
• Vua phân vân không biết chọn ai nên ra điều kiện: ai đem lễ vật đến trước thì người đó là chồng Mị Nương.
• Sơn Tinh đến trước lấy được Mị Nương.
• Thủy Tinh đến sau không lấy được Mị Nương nên nổi giận.
• Thủy Tinh và Sơn Tinh giao chiến với nhau.

c. Em hiểu thế nào là viết "bằng lời văn của em"? Là do mình tự viết lại dựa theo cốt truyện đã có và lời kể ngôi thứ 3 thay bằng ngôi thứ nhất

d. Từ các câu hỏi trên, em có thể rút ra cách làm bài văn tự sự như thế nào?
Bước 1. Tìm hiểu đề
 Tìm hiểu đề yêu cầu các em đọc kĩ đề, gạch chân những từ trọng tâm, sau đó xác định yêu cầu của đề bài.

Bước 2. Lập ý.
Các em cần xác định những ý chính cần có trong bài. Ví dụ như nhân vật, sự việc, diễn biến, kết quả, ý nghĩa.
Bước 3. Lập dàn ý
 Khi đã có các ý, các em sắp xếp chúng theo một trình tự nhất định. Các ý được sắp xếp vào 3 phần (mở, thân và kết bài) nhưng chưa viết cụ thể.
Bước 4. Viết bài văn
Khâu này, các em viết thành văn từ các ý chính nêu trong phần lập dàn ý. Khi viết tránh lặp lại ý.

3. Ghi nhớ

• Tìm hiểu đề văn tự sự thì phải tìm hiểu kĩ lời văn của đề để nắm vững yêu cầu của đề bài.
• Lập ý là xác định nội dung sẽ viết theo yêu cầu của đề, cụ thể là xác định: nhân vật, sự việc, diễn biến, kết quả, ý nghĩa của câu chuyện.
• Lập dàn ý là sắp xếp việc gì kể trước, việc gì kể sau đề người đọc theo dõi được câu chuyện và hiểu được ý định của người viết.
• Cuối cùng phải viết thành văn theo bố cục ba phần: Mở bài, thân bài, Kết luận.