Soạn bài: Cụm danh từ

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Cụm danh từ là gì?

1.1. Các từ ngữ được in đậm trong câu sau bổ sung nghĩa cho những từ nào?
Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)

Trả lời:

• Các từ in đậm này cụ thể hoá ý nghĩa cho danh từ trung tâm đứng trước hoặc sau nó.
• Cụ thể: Ngày xưa; hai vợ chồng ông lão đánh cá; một túp lều nát trên bờ biển là các cụm danh từ.

1.2. So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về ý nghĩa của các cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ:

•  túp lều / một túp lều;
•  một túp lều / một túp lều nát;
•  một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển.

Trả lời:

• Một túp lều cụ thể hơn so với túp lều ==> vì có số lượng rõ ràng
• Một túp lều nát rõ nghĩa hơn so với một túp lều ==> vì thể hiện được tình trạng của túp lều;
• Một túp lều nát trên bờ biển cụ thể hơn so với một túp lều nát ==> vì xác định được địa điểm của túp lều.

Nhận xét: Như vậy các cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn.  Từ một danh từ, người ta thêm vào các từ ngữ phụ thuộc đứng trước và sau nó để mở rộng ý nghĩa.
1.3. Tìm một cụm danh từ. Đặt câu với cụm danh từ ấy rồi rút ra nhận xét về hoạt động trong câu của cụm danh từ so với một danh từ.
Trả lời:

• Ví dụ: Ta có danh từ “chiếc ô”, cụm danh từ “Những chiếc ô màu xanh ấy”
• Đặt câu: Những chiếc ô màu xanh ấy rất đẹp.
• Cụm danh từ trong câu trên đóng vai trò chủ ngữ của câu.

2. Cấu tạo của cụm danh từ

2.1. Tìm các cụm danh từ trong câu sau:
Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.

(Em bé thông minh)

Trả lời: Các cụm danh từ: làng ấy, ba thúng gạo nếp, ba con trâu đực, ba con trâu ấy, chín con, năm sau, cả làng
2.2. Liệt kê những từ ngữ phụ thuộc đứng trước và đứng sau danh từ trong các cụm danh từ trên. Sắp xếp chúng thành loại.
2.3. Điền các cụm danh từ tìm được vào mô hình cụm danh từ.
Trả lời:

3. Ghi nhớ

• Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Cụm danh từ có ỷ nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, những hoạt động trong câu giống như một danh từ.
• Mô hình cụm danh từ:

• Trong cụm danh từ: Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho danh từ ý nghĩa về số và lượng. Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.