A. HỌC THEO SGK
I. SỰ THAY ĐỔI GÓC KHÚC XẠ THEO GÓC TỚI
1. Thí nghiệm
C1. Đường nối các vị trí A, I, A' là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A đến mắt vì:
Đặt mắt ở phía cạnh cong của miếng thủy tinh, ta thấy chỉ có một vị trí quan sát được hình ảnh của đinh ghim A qua miếng thủy tinh. Điều đó chứng tỏ ánh sáng từ A phát ra, truyền đến khe hở I vào miếng thủy tinh rồi đến mắt. Khi chỉ nhìn thấy đinh ghim A' có nghĩa là A' đã che khuất I và A, do đó ánh sáng từ A phát ra không đến được mắt. Vậy đường nối các vị trí A, I, A' là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt.
C2. Đường truyền của tia sáng từ không khí vào thủy tinh có đặc điểm:
+ Tia sáng đi từ không khí vào thủy tinh, bị khúc xạ tại mặt phân cách giữa không khí và thủy tinh.
+ AI là tia tới, IA’ là tia khúc xạ, góc NIA là góc tới, góc NTA’ là góc khúc xạ (hình vẽ).
2. Kết luận
Khi ánh sáng truyền từ không khí sang thủy tinh thì:
+ góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
+ góc tới tăng (giảm) thì góc khúc xạ cũng tăng (giảm).
3. Mở rộng
Khi tia sáng truyền từ không khí sang các môi trường trong suốt rắn, lỏng khác nhau thì góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới và góc tới tăng (giảm) thì góc khúc xạ cũng tăng (giảm).
II. VẬN DỤNG
C3. Đường truyền của tia sáng từ viên sỏi đến mắt được thể hiện trong hình 41.1.
C4. Dấu mũi tên đặt vào đường IG như hình 41.2
B. Bài tập & Lời giải
1. Bài tập trong SBT
40-41.2. Hãy ghép mỗi phần a), b), c), d), e) với mỗi phần 1, 2, 3, 4, 5 để được một câu có nội dung đúng.
a) Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là hiện tượng tia tới khi gặp mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt khác nhau thì
b) Khi tia sáng truyền từ không khí vào nước thì
c) Khi tia sáng truyền từ nước vào không khí thì
d) Hiện tượng phản xạ ánh sáng là hiện tượng tia tói khi gặp mặt phân cách giữa hai môi trường thì
e) Khi góc tới bằng 0 thì
1. Góc khúc xạ lớn hơn góc tới
2. Bị hắt trở lại môi trường trong suốt cũ. Độ lớn góc phản xạ bằng góc tới
3. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
4. Góc khúc xạ cũng bằng 0, tia không bị gãy khúc khi truyền qua hai môi trường
5. Bị gãy khúc ngay tại mặt phân cách và tiếp tục đi vào môi trường trong suốt thứ hai. Góc khúc xạ không bằng góc tới
40-41.3. Hình 40 - 41.2 mô tả một bạn học sinh nhìn qua ống thẳng thấy được hình ảnh viên sỏi ở đáy bình nước.
a) Giữ nguyên vị trí của ống, nếu bạn đó dùng một que thẳng, dài xuyên qua ống thì đầu que có chạm vào viên sỏi không? Vì sao?
b) Vẽ đường truyền của tia sáng từ viên sỏi đến mắt trong trường hợp đó.
Xem lời giải
2. Bài tập bổ sung
41.a. Hãy ghép mỗi nội dung ở bên trái với nội dung ở cột bên phải để thành một câu đúng.
| 1. Khi ánh sáng truyền từ không khí sang các môi trường trong suốt rắn, lỏng khác nhau thì | a) góc khúc xạ lớn hơn góc tới. |
| 2. Chiếu tia sáng tới mặt phân cách giữa nước và không khí dưới góc tới i = 0° thì | b) góc khúc xạ r = 0°, tia sáng không bị gãy khúc khi truyền qua hai môi trường. |
| 3. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng cho | c) tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới và ở phía bên kia pháp tuyến, góc khúc xạ không bằng góc tới. |
| d) góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới. |
41.b. Chọn câu đúng
Khi một tia sáng truyền từ không khí tới mặt phân cách giữa không khí và nước thì:
A. Chỉ có thể xảy ra hiện tượng khúc xạ
B. Chỉ có thể xảy ra hiện tượng phản xạ
C. Có thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ và phản xạ
D. Không thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ và phản xạ