A. HỌC THEO SGK
I. TÁC DỤNG NHIỆT CỦA ÁNH SÁNG
1- Tác dụng nhiệt của ánh sáng là gì ?
C1:
Ví dụ về một số hiện tượng chứng tỏ ánh sáng chiếu vào mọi vật sẽ làm cho các vật đó nóng lên: Phơi các vật ngoài nắng thì các vật đó sẽ nóng lên; khi chạy điện ở bệnh viện, ta chiếu ánh sáng vào cơ thể, chỗ bị chiếu sáng sẽ nóng lên.
C2. Một số ví dụ về ứng dụng tác dụng nhiệt của ánh sáng: phơi khô các vật ngoài nắng, làm muối, ngồi sưởi nắng trong mùa đông...
Tác dụng nhiệt của ánh sáng: Ánh sáng chiếu vào các vật sẽ làm chúng nóng lên. Khi đó năng lượng ánh sáng đẫ bị biến thành nhiệt năng.
2 - Nghiên cứu tác dụng nhiệt của ánh sáng trên vật màu trắng và vật màu đen
a) + Mô tả thiết bị thí nghiệm:
Tấm kim loại có một mặt sơn trắng một mặt sơn đen, có một chỗ để đặt bầu của nhiệt kế vào đó.
Lần lượt chiếu sáng mặt trắng, rồi mặt đen của tấm kim loại bằng một bóng đèn điện, đặt cách mặt tấm kim loại 5 - 10cm. Theo dõi độ tăng nhiệt độ và ghi vào bảng 1.
+ Kết quả thí nghiệm
b) Kết luận
Màu đen tăng nhiệt nhanh hơn màu trắng
C3*.
+ Độ tăng nhiệt độ của tấm kim loại có mặt sơn màu trắng thấp hơn độ tăng nhiệt độ của tấm kim loại có mặt sơn màu đen.
+ Vật màu đen hấp thụ năng lượng ánh sáng nhiều hơn vật màu trắng.
II. TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA ÁNH SÁNG
+ Ánh sáng có thể gây ra một số biến đổi nhất định ở các sinh vật. Đó là tác dụng sinh học của ánh sáng.
+ Trong các tác dụng này, năng lượng ánh sáng đã biến thành dạng năng lượng cần thiết cho cơ thể sinh vật.
Đó là tác dụng sinh học của ánh sáng.
C4.
Các cây cối thường ngã hoặc vươn ra chỗ có ánh sáng mặt trời để thực hiện quang hợp hiệu quả hơn.
C5.
Cho trẻ nhỏ tắm nắng sẽ tốt cho sức khỏe. Vì ánh sáng mặt trời có tác dụng tăng cường khả năng tổng hợp vitamin D, ngăn ngừa bị còi xương.
III. TÁC DỤNG QUANG ĐIỆN CỦA ÁNH SÁNG
1 - Pin mặt trời
Pin mặt trời (pin quang điện) là một nguồn điện. Nó có thể phát điện khi có ánh sáng chiếu vào nó.
C6. Ví dụ về một vài dụng cụ chạy pin mặt trời:
+ Máy tính bỏ túi, đồ chơi trẻ em, các vệ tinh nhân tạo, tàu vũ trụ, máy bay...
+ Pin mặt trời là những tấm bán dẫn điện như Silic (Si), germani (Ge).., có thể rất nhỏ, cũng có thể có rất lớn..Khi được chiếu sáng pin có khả năng biến trực tiếp năng lượng ánh sáng thành điện năng qua việc làm giải phóng nhiều điện tử trong lòng chất bán dẫn và cung cấp năng lượng điện cho các thiết bị sử dụng điện bên ngoài.
C7.
+ Điều kiện để cho pin phát điện: phải chiếu ánh sáng vào pin.
+ Khi pin hoạt động, nó có nóng lên không ? nó không nóng lên hoặc chỉ nóng lên không đáng kể.
+ Có phải tác dụng nhiệt của ánh sáng làm cho pin hoạt động hay không ?
Khi pin hoạt động thì nó không nóng lên hoặc chỉ nóng lên không đáng kể. Do đó, pin hoạt động được không phải do tác dụng nhiệt của ánh sáng
2 - Tác dụng quang điện của ánh sáng
+ Trong khoa học, người ta gọi pin mặt trời là pin quang điện.
+ Trong pin, có sự biến đổi trực tiếp năng lượng ánh sáng thành năng lượng điện.
+ Tác dụng của ánh sáng lên pin quang điện gọi là: tác dụng quang điện.
IV. VẬN DỤNG
C8. Ác-si-mét đã sử dụng tác dụng nhiệt của ánh sáng mặt trời.
C9. Bố mẹ khuyên con cái thỉnh thoảng phải ra ngoài nắng để cho cơ thể được cứng cáp, khỏe mạnh, đây là tác dụng sinh học của ánh sáng mặt trời.
C10.
Về mùa đông nên mặc quần áo màu tối vì quần áo màu tối hấp thụ nhiều năng lượng của ánh sáng mặt trời và sưởi ấm cho cơ thể.
Về mùa hè nên mặc quần áo màu sáng, vì để nó hấp thụ ít năng lượng của ánh sáng mặt trời, giảm được sự nóng bức khi ta đi ngoài nắng.
B. Bài tập & Lời giải
1. Bài tập trong SBT
56.1. Trong công việc nào dưới đây, ta đã sử dụng nhiệt của ánh sáng.
A. Mang một chậu cây ra ngoài sân phơi cho đỡ cớm
B. Kê bàn học cạnh cửa sổ cho sáng
C. Phơi thóc ngoài sân khi trời nắng to
D. cho ánh sáng chiếu vào bộ pin mặt trời của máy tính để nó hoạt động
56.2. Hãy ghép mỗi phần a), b), c), d) với một câu thích hợp 1, 2, 3, 4
a) Ánh sáng chiếu vào màng lưới của mắt sẽ gây ra cảm giác sáng
b) Ánh sáng mặt trời làm cho nước ở biển, hồ, ao, sông ngòi,…bay hơi lên cao tạo thành mây
c) Ánh sáng mặt trời chiếu vào bộ pin lắp trên các vệ tinh vừa làm cho bộ pin phát điện, vừa làm nóng bộ pin
d) Ánh sáng mặt trời chiếu vào lá cây đồng thời gây ra quá trình quang hợp và quá trình bay hơi nước
1. Ở đây ta thấy đồng thời xảy ra tác dụng sinh học và tác dụng nhiệt của ánh sáng
2. Ở đây không thể tách riêng tác dụng quang điện với tác dụng nhiệt của ánh sáng được
3. Đó là tác dụng sinh học của ánh sáng
4. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của tác dụng nhiệt của ánh sáng
56.3. Hãy giải thích tại sao bình chứa xăng, dầu trên các xe ô tô hay các toa tàu chở hàng phải sơn các màu sáng như màu nhũ bạc, màu trắng, màu vàng,…
56.4. Ta đã sử dụng những tác dụng của ánh sáng trong những công việc sau đây?
a) Phơi lạc ra nắng cho đỡ mốc
b) Mở cho ti vi hoạt động bằng cái điều khiển từ xa
Biết rằng khi bấm cái điều khiển thì nó phát ra ánh sáng hồng ngoại mà mắt ta không nhìn thấy được. Ánh sáng này tác dụng vào bộ phận thu của tivi làm cho tivi hoạt động
c) Ở một số bệnh viện người ta dùng tia tử ngoại để diệt trùng ở các hành lang. Tia tử ngoại là loại ánh sáng không gây ra cảm giác sáng
Xem lời giải
2. Bài tập bổ sung
56.a. Ghép mỗi nội dung ở cột bên trái với một nội dung tương ứng ở cột bên phải để thành những câu đúng
| a) Quang năng được chuyển hóa thành điện năng trong | 1. tác dụng sinh học |
| b) Quang năng chuyển hóa thành nhiệt năng trong | 2. các tác dụng khác. |
| c) Quang năng được chuyển hóa thành năng lượng cần thiết cho sự sống trong | 3. tác dụng nhiệt. |
| d) Tác dụng nhiệt của ánh sáng luôn đi kèm theo | 4. tác dụng quang –điện |
56.b. Trong xe tự hành chạy bằng năng lượng mặt trời chắc chắn phải có một máy nổ hay động cơ điện ? Tại sao ?