A. HỌC THEO SGK
I. TÁC DỤNG CỦA TỪ TRƯỜNG LÊN DÂY DẪN CÓ DÒNG ĐIỆN
1. Thí nghiệm
C1. Hiện tượng đó chứng tỏ: Đoạn dây dẫn AB chịu tác dụng của một lực nào đó.
2. Kết luận
Từ trường tác dụng lực lên đoạn dây AB có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường. Lực đó gọi là lực điện từ.
II. CHIỀU CỦA LỰC ĐIỆN TỪ.QUY TẮC NẮM BÀN TAY TRÁI
1. Chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào?
a) Thí nghiệm
b) Kết luận
Chiều của lực điện từ tác dụng lên dây dẫn AB phụ thuộc vào chiều dòng điện chạy trong dây dẫn và chiều của đường sức từ.
3. Quy tắc bàn tay trái
Đặt bàn tay trái sao cho các đường sức từ hướng vào lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa hướng theo chiều dòng điện thì ngón cái choãi ra 900 chỉ chiều của lực điện từ.
III. VẬN DỤNG
C2. Dòng điện chạy qua đoạn dây dẫn AB có chiều đi từ B đến A.
C3. Đường sức từ của nam châm có chiều từ đi từ dưới lên trên.
C4. Lực điện từ tác dụng lên các đoạn dây dẫn AB và CD của khung được biểu diễn trên hình 27.1 a, b, c.
- Các cặp lực từ ở hình 27.la có tác dụng làm khung quay theo chiều kim đồng hồ.
- Các cặp lực từ ở hình 27.lb có tác dụng kéo dãn khung nhưng không có tác dụng làm khung quay.
- Các cặp lực từ ở hình 27.lc có tác dụng làm khung quay theo chiều ngược với chiều kim đồng hồ.
B. Bài tập & Lời giải
1. Bài tập trong SBT
27.1. Hình 27.1 SBT mô tả khung dây có dòng điện chạy qua được trong từ trường, trong đó khung quay đang có vị trí mà mặt phẳng khi vuông góc với đường sức từ. Về vị trí này của khung dây, ý kiến nào dưới đây là đúng?
A. Khung không chịu tác dụng của lực điện từ.
B. Khung chịu tác dụng của lực điện từ nhưng nó không quay
C. Khung tiếp tục quay do tác dụng của lực điện từ lên khung
D. Khung quay tiếp một chút nữa nhưng không phải do tác dụng của lực điện từ mà do quán tính.
27.2. Hình 27.2 SBT mô tả đoạn dây AB có dòng điện đi qua được đặt ở khoảng giữa hai cực của nam châm hình chữ U. Biểu diễn lực điện từ dụng vào AB. Nếu đổi chiều dòng điện hoặc đổi cực của nam châm thì điện từ sẽ ra sao?
27.3. Khung dây dẫn ABCD có dòng điện chạy qua được đặt trong từ trường của nam châm vĩnh cửu (hình 27.3 SBT). Mặt phẳng của khung dây song song với các đường sức từ. Hãy biểu diễn lực điện từ tác dụng lên các cạnh của khung. Các lực này làm cho khung có xu hướng chuyển động như thế nào?
27.4. Hình 27.4 SBT mô tả một khung dây dẫn đứng yên trong từ trường, mặt của khung vuông góc với đường sức từ. Nếu đổi chiều dòng điện chạy trong khung thì khung dây có quay không? Giải thích?
27.5. Một thanh nam châm thẳng đã bị tróc hết vỏ sơn, mất dấu các cực. Để xác định tên từ cực, ta có thể cho từ trường của thanh nam châm này tác dụng lên một dây dẫn thẳng có dòng diện chạy qua.
a) Hãy vẽ hình mô tả cách làm này
b) Nêu rõ cách xác định tên từ cực của thanh nam châm khi đó
Xem lời giải
2. Bài tập bổ sung
27.a. Đặt dây dẫn AB hình trụ (để trần không bọc vỏ cách điện) trên hai thanh ray bằng dây dẫn điện (cũng không bọc vỏ cách điện) sao cho AB có thể lăn trên hai thanh ray. Tất cả đặt trong lòng thanh nam châm hình chữ U như mô tả trên hình 27.5. Đóng công tắc cho dòng điện chạy qua dây dẫn AB. Liệu AB có chuyển động không và chuyển động như thế nào ? Giải thích?
Hãy bố trí và thực hiện một thí nghiệm kiểm tra dự đoán của em.
27.b. Quy tắc bàn tay trái không được sử dụng trong trường hợp nào dưới đây?
A. Biết chiều dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng đặt trong từ trường và không song song với đường sức từ, chiều đường sức từ. Xác định chiều lực điện từ tác dụng lên dây dẫn.
B. Biết chiều dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng đặt trong từ trường và không song song với đường sức từ, chiều lực điên từ tác dụng lên dây dẫn. Xác định chiều của đường sức từ.
C. Một ống dây dẫn có dòng điện chạy qua biết chiều dòng điện chạy qua các vòng của ống dây. Xác định chiều của đường sức từ trong lòng ống dây.
D. Một dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường và không song song với đường sức từ. Biết chiều lực điện từ tác dụng lên dây dẫn, chiều của đường sức từ. Xác định chiều dòng điện chạy qua dây dẫn