A. Học theo SGK
I. SỰ TRUYỀN CƠ NĂNG, NHIỆT NĂNG TỪ VẬT NÀY SANG VẬT KHÁC
C1.
| Hiện tượng | Sự truyền năng lượng |
| Hòn bi thép lăn từ máng nghiêng xuống va chạm vào miếng gỗ làm miếng gỗ chuyển động. | Hòn bi truyền cơ năng cho miếng gỗ. |
| Thả một miếng nhôm đã được nung nóng vào một cốc nước lạnh. | Miếng nhôm truyền nhiệt năng cho cốc nước. |
| Viên đạn từ nòng súng bay ra, rơi xuống biển, nguội đi và chìm dần. | Viên đạn truyền cơ năng và nhiệt năng cho nước biển. |
II. SỰ CHUYỂN HÓA GIỮA CÁC DẠNG CỦA CƠ NĂNG, GIỮA CƠ NĂNG VÀ NHIỆT NĂNG
C2.
| Hiện tượng | Sự chuyển hóa năng lượng |
| Khi bỏ tay giữ con lắc, con lắc chuyển động nhanh dần từ A đến B, chậm dần từ B đến C, rồi lại chuyển động nhanh dần từ C đến B, chậm dần từ B đến A. v.v... | Khi con lắc chuyển động từ A đến B thế năng đã chuyển hóa dần thành động năng. Khi con lắc chuyển động từ B đến C động năng đã chuyển hóa dần thành thế năng. |
| Dùng tay cọ xát miếng đồng lên mặt bàn, miếng đồng nóng lên. | Cơ năng của tay đã chuyển hóa thành nhiệt năng của miếng kim loại. |
| Đun nóng ống nghiệm. Không khí và hơi nước trong ống nghiệm nóng lên, giãn nở, đẩy nút bật lên và lạnh đi. | Nhiệt năng của không khí và hơi nước đã chuyển hóa thành cơ năng của nút. |
III - SỰ BẢO TOÀN NĂNG LƯỢNG TRONG CÁC HIỆN TƯỢNG CƠ VÀ NHIỆT
C3. Ví dụ về định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng: Thả viên bi từ trên cao xuống nền gạch. Khi rơi xuống, thế năng chuyển hóa dần thành động năng. Khi rơi đến sàn nhà, một phần cơ năng đã chuyển hóa thành nhiệt năng làm sàn nhà và viên bi nóng lên.
IV - VẬN DỤNG
C4.
+ Dùng búa đập nhiều lần vào thanh đồng làm thanh đồng nóng lên: Cơ năng chuyển hóa thành nhiệt năng.
+ Ném một vật lên cao: Động năng chuyển hóa thành thế năng.
C5. Trong hiện tượng hòn bi va vào thanh gỗ sau khi va chạm chỉ chuyển động được một đoạn ngắn rồi dừng lại vì: một phần cơ năng của chúng chuyển nóa thành nhiệt năng làm nóng hòn bi, thanh gỗ, máng trượt và không khí xung quanh, năng lượng của chúng giảm dần.
C6. Trong hiện tượng về dao động của con lắc, con lắc chỉ dao động trong một thời gian ngắn rồi dừng lại ở vị trí cân bằng vì một phần cơ năng của chúng đã chuyển hóa thành nhiệt năng làm nóng con lắc và không khí xung quanh.
Ghi nhớ:
- Cơ năng, nhiệt năng là một dạng năng lượng nó thể truyền từ vật này sang vật khác, chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác.
- Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng: Năng lượng không sinh ra cùng không tự mất đi, nó chỉ truyền từ vật này sang vật khác, chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác.
B. Bài tập & Lời giải
1. Bài tập trong SBT
27.1. Hai hòn bi thép A và B giống nhệt nhau được treo vào hai sợi dây có chiều dài như nhau. Khi kéo bi A lên rồi cho rơi xuống va chạm vào bi B, người ta thấy bi B bị bắn lên ngang với độ cao của bi A trước khi thả (hình H.27.1). Hỏi khi đó bi A sẽ ở trạng thái nào?
A. Đứng yên ở vị trí ban đầu của B
B. Chuyển động theo B nhưng không lên tới được độ cao của B.
C. Bật trở lại vị trí ban đầu.
D. Nóng lên.
27.3. Khi kéo đi kéo lại sợi dây cuốn quanh một ống nhôm đựng nước nút kín (H27.2), người ta thấy nước trong ống nóng lên rồi sôi, hơi nước đẩy nút bật ra cùng một lớp hơi nước trắng do các hạt nước rất nhỏ tạo thành.
Hỏi trong thí nghiệm trên đã có những chuyển hóa và truyền năng lượng nào xảy ra trong quá trình sau:
a) Kéo đi kéo lại sợi dây
b) Nước nóng lên
c) Hơi nước làm bật nút ra
d) Hơi nước ngưng tụ thành các giọt nước nhỏ.
Xem lời giải
2. Bài tập bổ sung
27.a. Trong thí nghiệm về quả bóng rơi, mỗi lần quả bóng nảy lên, độ cao của nó lại giảm dần và cuối cùng không nảy lên được nữa. Câu phát biểu nào sau đây là không đúng?
A. Trong hiện tượng này cơ năng không được bảo toàn.
B. Trong hiện tượng này cơ năng được chuyển hóa thành nhiệt năng.
C. Trong hiện tượng này năng lượng không được bảo toàn.
D. Trong hiện tượng này năng lượng được bảo toàn.
27.b. Trong dao động của con lắc vẽ ở hình 27.1, chỉ có một hình thức chuyển hóa năng lượng từ thế năng sang động năng khi con lắc chuyển động:
A. từ A đến C.
B. từ C đến A.
C. từ A đến B.
D. từ B đến C.
27.c. Dùng đèn cồn đun nóng một ống nghiệm đựng nước được nút kín bằng một nút cao su. Không khí và hơi nước trong ống nghiệm nóng lên, dãn nở, đẩy nút cao su bật lên và lạnh đi.
a) Trong hiện tượng trên các quá trình truyền nhiệt, thực hiện công xảy ra khi nào?
b) Có những sự chuyển hóa năng lượng nào đối với hơi nước và không khí trong ống nghiệm, đối với nút ống nghiệm ?