Giáo án PTNL văn 11: Ôn tập tiếng Việt

Hoạt động của Thầy và trò

- GV giao nhiệm vụ: GV tổ chức TRÒ CHƠI Ô CHỮ liên quan đến tiếng Việt để tạo không khi sôi động cho HS.

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: trả lời tìm ra đáp số ô chữ thích hợp do GV gợi ý.

Từ đó, giáo viên giới thiệu Vào bài: Như vậy, Tiếng Việt là một trong 3 phân môn quan trọng trong quá trình đọc hiểu văn bản. Hôm nay, chúng ta sẽ tổng kết lại toàn bộ nội dung phần TV đã học ở Ngữ văn 11.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

* Thao tác 1 :

- GV tổ chức HS thảo luận nhóm và lên bảng trình bày  phần ôn tập dựa theo hệ thống câu hỏi trong sgk đã cho chuẩn bị trước ở nhà , kết hợp cho điểm thực hành .

-Câu 1:Vì sao nói ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội ?Thế nào là lời nói cá nhân ?

- HS nhớ lại kiến thức đã học, phát biểu và cho ví dụ minh họa.

a/Ngôn ngữ là tài sản chung của XH:

-Bao gồm những yếu tố chung cho mọi thành viên trong XH như: âm vị, tiếng,  từ, cụm từ cố định.

-Những quy tắc NP chung cho mọi người cần tuân  theo như: tổ chức câu, trật tự từ, dấu câu,...

-Ngôn ngữ là sản phẩm chung của hoạt động giao tiếp xã hội.

b/Lời nói cá nhân:

-Sự vận dụng các yếu tố chung để tạo thành lời nói cụ thể.

-Vận dụng linh hoạt các quy tắc ngữ pháp.

-Mang dấu ấn cá nhân  về nhiều phương diện như: trình độ, hoàn cảnh sống, sở thích cá nhân,...

CÂU 1: Phân biệt ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân ?

a/Ngôn ngữ là tài sản chung của XH:

b/Lời nói cá nhân:

* Thao tác 1 :  Tổ chức cho HS thảo luận nhóm:

Nhóm 1: Câu 2+3 SGK

* Nhóm 1 trình bày kết quả thảo luận:

-Bài thơ gồm 56 tiếng, đều là ngôn ngữ chung

-Sự vận dụng sáng tạo của Tú Xương:

+ “Lặn lội thân cò” lấy từ ngôn ngữ chung, nhưng đã đảo trật tự từ

+ “Eo sèo mặt nước” (tương tự)

+ “Năm nắng mười mưa” (vận dụng thành ngữ)

Tất cả: thể hiện sự chịu thương, chịu khó, tần tảo đảm đang của bà Tú.

- Câu 3: (Đáp án :B)

Nhóm 2: Câu 4 SGK

* Nhóm 2 trình bày kết quả thảo luận:

- Bối cảnh rộng: hoàn cảnh đất nước bị xâm lược

- Bối cảnh hẹp: Nghĩa sĩ nông dân tự vũ trang tập kích giặc ở đồn Cần Giuộc. Trong cuộc chiến đấu không cân sức ấy: 21 nghĩa sĩ đã hi sinhà bài văn tế  ra đời trong bối cảnh chung và cụ thể đó.

Nhóm 3: Câu 5+6 SGK

* Nhóm 3 trình bày kết quả thảo luận:

a/Nghĩa sự việc: nghĩa tương ứng với sự việc được đề cập đến trong câu

- Sự việc có thể là hành động, trạng thái, quá trình, tư thế, sự tồn tại, quan hệ

- Do  CN, VN, trạng ngữ, khởi ngữ, thành phần phụ khác của câu biểu hiện 

b/Nghĩa tình thái: thái độ, sự đánh giá của người nói à sự việc ; người nghe.

- Biểu hiện  qua  các từ ngữ tình thái.

Câu 6 :“Dễ họ không phải đi gọi đâu”

Nghĩa sự việc là: câu biểu hiện hành động

Nghĩa tình thái là: phỏng đoán sự việc

Nhóm 4: Câu 7+8  SGK

* Nhóm 4 trình bày kết quả thảo luận:

1. Tiếng là đơn vị cơ sở của  ngữ pháp

2. Từ không biến đổi hình thái

3. Ý nghĩa  ngữ pháp : ở chỗ sắp đặt từ theo thứ tự trước sau và cách dùng hư từ 

Ví dụ minh hoạ

1. “Thôn/ Đoài/ ngồi/ nhớ/ thôn /Đông”

2. “Con ngựa đá con ngựa đá”

3. ở đây cấm không được câu cá; ở đây được câu cá không cấm; 

PCNN Báo chí :

*Các phương tiện diễn đạt:

+Từ vựng (phong phú) cho từng loại

+Ngữ pháp: câu đa dạng, ngắn gọn

+Biện pháp tu từ: không hạn chế

* Đặc trưng cơ bản:

+Tính thông tin, thời sự

+Tính ngắn gọn

+Tính sinh động hấp dẫn

PCNN Chính luận

*Các phương tiện diễn đạt:

+Từ ngữ chung, lớp từ chính trị

+NP: câu chuẩn mực

+Biện pháp tu từ: sử dụng nhiều

* Đặc trưng cơ bản:

+Tính công khai về quan điểm chính trị

+Tính chặt chẽ trong diễn đạt suy luận

+Tính truyền cảm, thuyết phục.

Câu 2: Phân tích mối quan hệ hai chiều giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân thể hiện qua việc sử dụng ngôn ngữ để sáng tạo nên hình tượng bà Tú trong bài thơ “Thương vợ” của Tú Xương?

Câu 3: Ngữ cảnh là:

A. những câu văn đi trư­ớc và những câu văn đi sau một câu văn nào đó.

B. là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói, đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội đ­ược nội dung ý nghĩa của lời nói.

C. là hoàn cảnh khách quan đư­ợc nói đến trong câu.

D. là hoàn cảnh ngôn ngữ vào một thời kì nhất định.

Câu 4: Bối cảnh sáng tác bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” ?

Câu 5:

a/Nghĩa sự việc:

b/Nghĩa tình thái:

Câu 6 :

Câu 7: Đặc điểm loại hình của tiếng Việt

Câu 8:

a/PCNN Báo chí :

b/PCNN Chính luận

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ: Phân tích ngữ cảnh câu văn sau trong truyện Chữ người tử tù ( Nguyễn Tuân)

Dạ bẩm, thế ra y văn võ đều có tài cả.

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Ngữ cảnh của câu nói Dạ bẩm, thế ra y văn võ đều có tài cả.:

+ Nhân vật giao tiếp: Câu nói trên là của nhân vật thầy thơ lại, nói với nhân vật đang giao tiếp cùng là viên quản ngục. Trong đó, thẩy thơ lại là người giúp việc cho viên quản ngục - người đứng đẩu trại giam tỉnh Sơn. Do đó câu nói mang sắc thái tôn trọng, nể vì (Dạ bẩm).

+ Bối cảnh ngoài ngôn ngữ:

Bối cảnh giao tiếp rộng: xã hội Việt Nam thời phong kiến, triều đình phong kiến đang trên đà suy thoái, những cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình nổ ra ở khắp nơi.

Bối cảnh giao tiếp hẹp: Câu nói trên có bối cảnh hẹp là thư phòng của viên quan coi ngục, vào lúc trời tối, sau khi quản ngục nhận được công văn từ dinh quan Tổng đốc.

Hiện thực được nói tới: Câu nói của thầy thơ lại đề cập đến Huấn Cao , một tử tù với tội danh phản nghịch triều đình sắp được áp giải đến trại giam của viên quan coi ngục. Thầy thơ lại nhận định Huấn Cao là người “văn võ song toàn”.

+ Văn cảnh: Sở dĩ người đọc có thể hiểu ý là Huấn Cao vì trước đó, lời đối thoại của hai nhân vật quan quản ngục và thầy thơ lại có nhắc đến tên tuổi, đặc điểm của nhân vật: người đứng đầu bọn phản nghịch là Huấn Cao; Huấn Cao hay là cái người mà vùng tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp đó không?; Thầỵ có nghe thấy người ta đồn Huấn Cao, ngoài cái tài viết chữ tốt, lại còn có tài bẻ khóa và vượt ngục nữa không?...

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

Thống kê các từ láy trong đoạn văn sau và cho biết giá trị biểu cảm của các từ láy ấy.

Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sâu, sáo đen... đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyên, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng tượng được. Ngày hội mùa xuân đấy. (Vũ Tú Nam)

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Trả lời:

ríu rít gợi ra cảm giác đông vui, nhộn nhip; sừng sững gợi ra vóc dáng về chiều cao bề thế của sự vật; lóng lánh, lung linh gợi ra vẻ đẹp huyền ảo của sự vật.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

+ Lập bảng thống kê toàn bộ nội dung phần tiếng Việt đã học ở lớp 11

+ Tìm thêm các ngữ liệu liên quan đến các bài tiếng Việt đã học

+ Vận dụng tích hợp phần tiếng Việt làm bài tập Đọc hiểu văn bản

- HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

+ Hệ thống kiến thức cơ bản theo bảng biểu

+ Tìm ngữ liệu qua sách tham khảo, những thông tin chính thống trên mạng.