BÀI 9: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI VÀ ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN CHÂU PHI
1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI CHÂU PHI
- Châu Phi có dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt, có rất ít các vịnh biển và bán đảo lớn.
- Diện tích khoảng 30,3 triệu km$^{2}$, châu Phi là châu lục lớn thứ ba trên thế giới.
- Đại bộ phận lãnh thổ nằm giữa hai chí tuyến, tương đối cân xứng hai bên đường xích đạo.
- Châu Phi được bao bọc bởi các biển và đại dương, tiếp giáp với lục địa Á - Âu qua biển Địa Trung Hải và Biển Đỏ, hai biển này được nối với nhau qua kênh đào Xuy-ê.
2. ĐẶC ĐIỂM THIÊN NHIÊN CHÂU PHI
Địa hình
- Toàn bộ châu Phi như một khối cao nguyên khổng lồ, với độ cao trung bình là 750m, trên đó chủ yếu là các sơn nguyên xen bồn địa thấp
- Châu Phi có rất ít núi cao và đồng bằng thấp
- Ở Bắc Phi có dãy núi trẻ At-lat, các đồng bằng ven Địa Trung Hải, lùi xuống phía nam là hoang mạc Xa-ha-ra – hoang mạc nhiệt đới lớn nhất thế giới
- Phần lớn Nam Phi có độ cao trung bình hơn 1000m. Các sơn nguyên cao tập trung ở phía đông, phần trung tâm là các bồn địa
Khoáng sản
- Châu Phi có tài nguyên khoáng sản phong phú, nhiều kim loại quý hiếm, một số loại có trữ lượng lớn như: vàng, kim cương, u-ra-ni-um, đồng, dầu mỏ, phốt phát...
Khí hậu
- Châu Phi có khí hậu nóng và khô bậc nhất thế giới:
+ Nhiệt độ trung bình năm của châu lục là trên 20 °C, lượng mưa tương đối ít và giảm dần từ xích đạo về phía hai chí tuyến, hình thành những hoang mạc lớn, lan ra sát biển
+ Nguyên nhân là do chịu tác động của vị trí địa lí, hình dạng lãnh thổ, địa hình và các dòng biển nóng, lạnh ven bờ.
Sông, hồ
- Mạng lưới sông, hồ của châu Phi kém phát triển và phân bố không đều.
+ Nguồn cung cấp nước cho sông ở đây chủ yếu do mưa. Phần lớn các sông ở châu Phi có nhiều thác ghềnh.
+ Các hồ lớn hầu hết có nguồn gốc kiến tạo và tập trung ở Đông Phi
Sinh vật
- Thực vật có keo, bao báp, cọ dầu, cỏ voi,...
- Động vật có hươu cao cổ, ngựa vằn, voi, hà mã, sơn dương... Bên cạnh đó, châu lục này còn có nhiều loài thực vật và động vật khác như: sồi thường xanh, ô liu, chả là ...; lạc đà một bướu, linh cầu....
3. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG SỬ DỤNG THIÊN NHIÊN
- Thiên nhiên châu Phi phong phú và đa dạng, nhất là các loài động vật
- Hiện nay, nhiều loài động vật ở châu Phi đang có nguy cơ bị tuyệt chủng như: linh dương xanh, gấu núi, sư tử, voi châu Phi, tê giác, báo đốm,...
- Nguyên nhân: Do việc săn bắn trộm, giết hại hàng loạt và buôn bán động vật hoang dã là một trong những vấn đề môi trường trong sử dụng thiên nhiên ở châu Phi