Giải bài 18 Nhà Hồ và cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược (1400 - 1407)

1. Sự thành lập nhà Hồ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 18.1, 18.2 lược đồ18.1, hãy:

- Trình bày sự thành lập nhà Hồ.

- Cho biết việc Hồ Quý Ly đổi quốc hiệu và chuyển kinh đô chứng tỏ điều gì?

Câu trả lời:

Sự thành lập nhà Hồ: Từ nửa sau thế kỉ XIV, nhà Trần khủng hoảng, suy yếu, không chăm lo phát triển kinh tế nên mất mùa xảy ra thường xuyên. Khởi nghĩa nông dân bùng nổ khắp nơi. Năm 1397, Hồ Quý Ly ép vua Trần chuyển kinh đô vào Tây Đô (Thanh Hoá). Năm 1400, phế truất vua Trần Thiếu Đế và lên làm vua, lập ra nhà Hồ, đổi quốc hiệu thành Đại Ngu (mong ước an vui cho đất nước).

2. Cải cách của Hồ Quý Ly

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát bảng 18 hình 18,3, hãy:

- Giới thiệu nội dung chủ yếu trong cải cách của Hồ Quý Ly.

- Nêu tác động của cải cách do Hồ Quý Ly thực hiện đối với xã hội thời nhà Hồ.

Câu trả lời:

- Nội dung chủ yếu trong cải cách của Hồ Quý Ly:

+ Về chính trị: cải tổ bộ máy chính quyền các cấp, đổi tên các đơn vị hành chính, tăng cường kiểm tra giám sát quan lại, hạn chế quyền lực của quý tộc Trần, chiêu dụng những người ngoài họ Trần có học vấn, tài năng.

+ Về kinh tế: phát hành tiền giấy thay thế tiền đồng, ban hành chính sách "hạn điền" (hạn chế sở hữu ruộng đất quy mô lớn); quy định biểu thuế ruộng, thuế đinh; thống nhất đơn vị đo lường,..

+ Về xã hội: ban hành chính sách "hạn nô" (hạn chế sở hữu nô tì), tăng cường kiểm soát hộ tịch. Những năm đói kém, bắt nhà giàu phải bán thóc cho dân và tổ chức nơi chữa bệnh cho dân.

+ Về văn hóa, giáo dục: Đề cao Nho giáo, hạn chế ảnh hưởng của Phật giáo và Đạo giáo; cho dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm để dạy học cho vua, quan, phi tần, cung nữ; sửa đổi chế độ học tập, khoa cử,...

+ Về quốc phòng: thực hiện một số biện pháp nhằm tăng cường củng cố quân đội (chế tạo súng thần cơ, đóng thuyền chiến, xây thành Tây Đô, thành Đa Bang,..)

- Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly đã có những tác động tích cực đối với xã hội:

+ Quyền lực của chính quyền trung ương được củng cố, thế lực của quý tộc Trần bị thu hẹp, tình trạng bất bình đẳng trong xã hội cũng giảm bớt.

+ Tuy vậy, cuộc cải cách cũng gây bất mãn cho một bộ phận xã hội, gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng đoàn kết toàn dân của nhà Hồ.

3. Cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát lược đổ 18,2, hãy:

- Mô tả những nét chính của cuộc kháng chiến chống quân Minh của nhà Hồ.

- Giải thích nguyên nhân thất bại của cuộc kháng chiến.

Câu trả lời:

- Những nét chính của cuộc kháng chiến chống quân Minh của nhà Hồ:

+ Tháng 11-1406, lấy cớ nhà Hồ cướp ngôi nhà Trần, nhà Minh huy động 20 vạn quân cùng hàng chục vạn dân phu do Trương Phụ và Mộc Thạnh chỉ huy tràn vào biên giới Đại Ngu. Quân nhà Hồ phải lui từ Lạng Sơn về bờ nam sông Nhị (sông Hồng) rồi cố thủ ở thành Đa Bang (Ba Vì, Hà Nội ngày nay).

+ Tháng 1-1407, quân Minh lần lượt đánh chiếm các thành Đa Bang, Đông Đô (Thăng Long), quân nhà Hồ rút về ở thành Tây Đô (Thanh Hoá).

+ Tháng 4-1407, quân Minh tấn công vào Tây Đô, Hồ Quý Ly chạy vào Hà Tĩnh và bị bắt (6-1407).

- Nguyên nhân thất bại của cuộc kháng chiến:

+ Do nhà Hồ không có đường lối kháng chiến đúng đắn, chủ yếu dựa vào thành luỹ, nặng về phòng ngự bị động và rút lui cố thủ.

+ Một số chính sách cải cách của Hồ Quý Ly cùng với việc ông phế truất vua Trần để lên ngôi không nhận được sự ủng hộ rộng rãi của nhân dân, không có lực lượng đông đảo.