Giáo án PTNL bài 47: Ôn tập phần tiến hóa và sinh thái

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung kiến thức hình thành

Hoạt động 1: GV hướng dẫn học sinh ôn tập theo phiếu học tập.

GV hướng dẫn HS ôn tập các nội dung quan trọng.

Gv chia nhóm HS . Mỗi bàn 1 nhóm.

Lần lượt các nhóm hoàn thành nội dụng bảng 1-7.

HS hoạt động nhóm, hoàn thành bảng theo nhiệm vụ được giao.

Hoạt động 2: GV tổ chức HS báo cáo kết quả ôn tập, thảo luận.

GV yêu cầu đại diện học sinh lên bảng hoàn thiện các nội dung theo nhiệm vụ được giao.

Đại diện HS lên báo cáo

GV mời các HS khác nhận xét bài

GV nhận xét và hoàn thiên

I. ÔN TẬP TIẾN HÓA

1. Bằng chứng tiến hóa (Bảng 1)

- Hóa thạch.

- Giải phẫu so sánh.

-Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử.

2. Các học thuyết tiến hóa. (bảng 2)

- HTTH Đacuyn.

- HTTH tổng hợp hiện đại.

3. Sự phát sinh và phát triển sự sống trên trái đất.

1. Tiến hóa hóa học.

2. Tiến hóa tiền sinh học.

3. Tiến hóa sinh học.

II. ÔN TẬP PHẦN SINH THÁI.

Cá thể -> quần thể -> quần xã -> hệ sinh thái -> sinh quyển.

Các bằng chứng

Vai trò

Giải phẫu so sánh

Các cơ quan tương đồng, thoái hóa phản ánh mẫu cấu tạo chung của các nhóm lớn, nguồn gốc chung của chúng.

Tế bào học và sinh học phân tử

Cơ thể mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào.

Các loài đều có axit nucleic cấu tạo từ 4 loại nucleotit, mã di truyền thống nhất, protein cấu tạo từ trên 20 loại aa.

Hóa thạch

Bằng chứng trực tiếp phản ánh mối quan hệ họ hàng giữa các loài.

Chỉ tiêu so sánh

Thuyết Đacuyn

Thuyết hiện đại

Các NTTH

Biến dị, di truyền, chọn lọc tự nhiên.

Đột biến, di nhập gen, giao phối không ngẫu nhiên, CLTN, biến động di truyền.

Hình thành đặc điểm thích nghi

Đào thải các biến dị bất lợi, tích lũy các biến dị có lợi cho SV dưới tác dụng của CLTN. Đào thải là mặt chủ yếu.

Dưới tác dụng của 3 nhân tố chủ yếu: đột biến, giao phối và chọn lọc tự nhiên.

Hình thành loài mới

Loài mới được hình thành dần dần qua nhiều dạng trung gian dưới tác dụng của CLTN theo con đường phân li tính trạng từ một gốc chung.

Hình thành loài mới là quá trình cải biến thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng thích nghi, tạo ra kiểu gen mới, cách li sinh sản với quần thể gốc.

Chiều hướng tiến hóa

Ngày càng đa dạng. Tổ chức ngày càng cao. Thích nghi ngày càng hợp lí.

Như quan niệm của Đacuyn và nêu cụ thể chiều hướng tiến hóa của các nhóm loài.

Các NTTH

Vai trò

Đột biến

Tạo nguồn nguyên liệu sơ cấp (đột biến) cho tiến hóa và làm thay đổi nhỏ tần số alen.

GP không ngẫu nhiên

Làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng giảm dần tỉ lệ thể dị hợp và tăng dần tỉ lệ thể đồng hợp.

Chọn lọc tự nhiên

định hướng sự tiến hóa, qui định chiều hướng và nhịp điệu biến đổi tần số tương đối của các alen trong quần thể.

Di nhập gen

Làm thay đổi tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng tới vốn gen của quần thể.

Các yếu tố ngẫu nhiên

Làm thay đổi đột ngột tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng lớn tới vốn gen của quần thể.

Sự PS

Các giai đoạn

Đặc điểm cơ bản

Sự sống

- Tiến hóa hóa học.

- Tiến hóa tiền sinh học.

- Tiến hóa sinh học.

- Quá trình phức tạp hóa các hợp chất cacbon: C -> CH -> CHO -> CHON.

- Phân tử đơn giản -> phân tử phức tạp -> đại phân tử -> đại phân tử tự tái bản (ADN).

- Hệ đại phân tử -> tế bào nguyên thủy -> tế bào nhân sơ -> đơn bào nhân thực.

- Từ tế bào nguyên thủy -> tế bào nhân sơ, nhân thực

Loài người

- Người tối cổ.

- Người cổ.

- Người hiện đại.

- Hộp sọ 450 – 750 cm³, đứng thẳng, đi bằng 2 chân sau. Biết sử dụng công cụ (cành cây, hòn đá,mảnh xương thú) để tự vệ.

- Homo habilis (người khéo léo): Hộp sọ 600 – 800 cm³, sống thành đàn, đi thẳng đứng, biết chế tác và sử dụng công cụ bằng đá.

- Homo erectus (người đứng thẳng): Thể tích hộp sọ 900 – 1000 cm³, chưa có lồi cằm, dùng công cụ bằng đá, xương, biết dùng lửa.

- Thể tích hộp sọ 1700 cm³, lồi cằm rõ, dùng lưỡi rìu có lỗ tra cán, lao có ngạnh móc câu, kim khâu. Sống thành bộ lạc, có nền văn hóa phức tạp, có mầm mống mĩ thuật và tôn giáo.

Yếu tố ST.

Nhóm thực vật

Nhóm động vật

Ánh sáng

- Nhóm cây ưa sáng, cây ưa bóng.

- Cây ngày dài, cây ngày ngắn.

- Nhóm động vật ưa sáng, nhóm động vật ưa tối.

Nhiệt độ

- Thực vật biến nhiệt.

- Động vật biến nhiệt, động vật hằng nhiệt.

Độ ẩm

- Thực vật ưa ẩm, thực vật ưa ẩm vừa, thực vật chịu hạn.

- Động vật ưa ẩm, ưa khô.

Quan hệ

Cùng loài

Khác loài

Hỗ trợ

Quần tụ, bầy đàn.

Hội sinh, hợp sinh, cộng sinh.

Cạnh tranh-đối kháng

Cạnh tranh, ăn thịt nhau.

Hãm sinh, cạnh tranh, con mồi – vật dữ, vật chủ – vật kí sinh.

Các cấp

Khái niệm

Đặc điểm

Quần thể

Gồm những cá thể cùng loài, cùng sống trong một khu vực nhất định, ở một thời điểm nhất định, giao phối tự do với nhau tạo ra thế hệ mới.

Có các đặc trưng về mật độ, tỉ lệ giới tính, thành phần tuổi...Các cá thể có mối quan hệ sinh thái hỗ trợ hoặc cạnh tranh. Số lượng cá thể có thể biến động có hoặc không theo chu kì, thường được điều chỉnh ở mức cân bằng.

Quần xã

Gồm những quần thể thuộc các loài khác nhau, cùng sống trong một không gian xác định, có mối quan hệ sinh thái mất thiết với nhau để tồn tại và phát triển ổn định theo thời gian.

Có các tính chất cơ bản về số lượng và thành phần các loài, luôn có sự khống chế tạo nên sự cân bằng sinh học về số lượng cá thể. Sự thay thế kế tiếp nhau của các quần xã theo thời gian là diễn thế sinh thái.

Hệ sinh thái

Gồm quần xã và khu vực sống của nó, trong đó các sinh vật luôn có sự tương tác với nhau và với môi trường tạo nên các chu trình sinh địa hóa và sự biến đổi năng lượng.

Có nhiều mối quan hệ nhưng quan trọng là về mặt dinh dưỡng thông qua chuỗi và lưới thức ăn. Dòng năng lượng trong hệ sinh thái được vận chuyển qua các bậc dinh dưỡng của chuỗi thức ăn: SV sản xuất -> SV tiêu thụ -> SV phân giải.

Sinh quyển

Là một hệ sinh thái khổng lồ và duy nhất trên hành tinh.

Gồm những khu sinh học đặc trưng cho những vùng địa lí, khí hậu xác định, thuộc 2 nhóm trên cạn và dưới nước.

Các NTTH

Vai trò

Đột biến

GP không ngẫu nhiên

Chọn lọc tự nhiên

Di nhập gen

Các yếu tố ngẫu nhiên

Các cấp

Khái niệm

Đặc điểm

Quần thể

Quần xã

Hệ sinh thái

Sinh quyển