Giáo án ngữ văn 8: Bài Lựa chọn trật tự từ trong câu

Ngày soạn:
Ngày dạy:

Tiết:
Tiếng Việt :
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
A. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Hiểu được cách sắp xếp trật tự từ trong câu
- Hiểu được tác dụng diễn đạt của những trật tự từ khác nhau.
2. Kĩ năng
- Phân tích hiệu quả diễn đạt của việc lựa chọn trật tự từ trong một số văn bản đã học.
- Biết phát hiện và sửa được một số lỗi trong sắp xếp trật tự từ.
3. Định hướng phát triển năng lực
- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.
- Năng lực giao tiếp.
4. Thái độ
- Có ý thức học tập, tự giác, tích cực; ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
* Nội dung tích hợp giáo dục đạo đức các giá trị sống: trách nhiệm, hạnh phúc, đoàn kết, yêu thương, hợp tác, tôn trọng.
B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
- Giáo viên:
+ Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo.
+ Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học (máy chiếu, bảng phụ).
- Học sinh:
+ Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan.
+ Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK.
C. PHƯƠNG PHÁP
- Phương pháp: dạy học theo nhóm, PP giải quyết một vấn đề, PP dự án, PP nghiên cứu trường hợp điển hình.
- Kỹ thuật dạy học: KT đặt câu hỏi, động não, giao nhiệm vụ, trình bày một phút, KT hỏi và trả lời, KT tóm tắt tài liệu theo nhóm.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
- Kiểm tra vệ sinh, nề nếp:……………………………………………….
- Kiểm tra sĩ số học sinh:
Ngày giảng Lớp Sĩ số (vắng)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG:
- Mục tiêu: đặt vấn đề tiếp cận bài học.
- Phương pháp: đàm thoại.
- Kĩ thuật: trình bày một phút.
Gv: Trong khi nói cũng như viết, các kí hiệu ngôn ngữ bao giờ cũng xuất hiện tuần tự trước, sau. Trình tự sắp xếp các từ trong chuỗi lời nói được gọi là trật tự từ. Thế nhưng nhiều lúc trật tự từ không được sắp xếp theo đúng trật tự từ ấy. Việc thay đổi ấy nhằm mục đích gì?
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (10’)
- Mục tiêu: tìm hiểu về lựa chọn trật tự từ trong câu.
- Phương pháp: PP thảo luận nhóm, PP nghiên cứu tình huống, PP vấn đáp.
- Phương tiện: máy chiếu, phiếu học tập, tư liệu
- Kĩ thuật: động não, chia nhóm, giao nhiệm vụ, hoàn tất một nhiệm vụ, trình bày một phút,...
Hoạt động 1: Tìm hiểu chung I. Nhận xét chung
? Đọc ngữ liệu SGK/ T 110
? Hãy thay đổi trật tự sắp xếp từ trong câu in đậm mà nghĩa cơ bản vẫn không thay đổi?
- Thảo luận nhóm
- Trình bày kết quả
- Nhận xét bổ sung
- Quan sát VD
GV nhận xét và treo bảng phụ có 6 câu khác nhau

? Vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như trong đoạn trích?
- Từ “roi” lặp lại đầu câu-> LK chặt chẽ câu ấy với câu trước
- Từ “thét” liệt kê sau
- Gõ đầu roi nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ.
? Nêu nhận xét về việc lựa chọn trật tự từ trong câu?
- Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
- Khi nói, viết cần lựa chọn trật tự từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
Như trên mỗi cách viết đều nhằm một mục đích nhấn mạnh vị thế của tên cai lệ, tạo liên kết câu, tạo nhịp điệu cho câu văn
? Nhận xét tác dụng của các cách thay đổi ấy?
? Hiệu quả diễn đạt của các cách sắp xếp trật tự từ có giống nhau không?
? Rút ra kết luận gì về việc lựa chọn trật tự từ
trong câu?
? Đọc ghi nhớ SGK/ T111? 1. Phân tích ngữ liệu
(SGK/ 110)
- Thay đổi trật tự từ trong câu ; gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người… cũ
a. Cai lệ gõ…thét…
b. Cai lệ thét…cũ, gõ đầu…
c. Thét…cũ, cai lệ…
d. Bằng giọng…cũ, cai lệ thét
đ. Bằng giọng…cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.
h. Gõ đầu…, bằng giọng…, cai lệ thét.
- Liên kết câu nhấn mạnh vị thế xã hội: b, a
- Liên kết câu nhấn mạnh thái độ hung hãn của cai lệ: c, d, đ, h

- Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
- Khi nói, viết cần lựa chọn trật tự từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.

2. Ghi nhớ: SGK/ T111
Hoạt động 2: Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ.
? Đọc mục 1?
? TTT trong các câu trên thể hiện điều gì ( Tác dụng gì?)
HS:
a.Theo thứ tự HĐ trước, sau
b.Theo thứ bậc XH và sự xuất hiện của nhân vật.

=> GV thay đổi trật tự từ, Y/c HS nhận xét rút ra kết luận
? Đọc mục 2?
? Quan sát và so sánh tác dụng của TTT trong 3 câu trên( Cách nào đạt hiệu quả cao hơn? Vì sao?)
H: cách a hay hơn vì: Trật tự từ đó đảm bảo nhịp điệu cân đối hài hoà bằng – trắc của câu văn: bắt đầu là nhịp 2/2 luân phiên bằng trắc, tiếp theo là nhịp 4/4 cũng có bằng trắc luân phiên giúp câu văn có được tiết tấu, nhịp điệu hay hơn.
? Qua đó em rút ra được những tác dụng gì của việc lựa chọn trật tự từ trong câu

H: Thay đổi TTT trong câu: không làm thay dổi ý nghĩa cơ bản của câu. Nó có tác dụng đem lại cho câu một ý nghĩa bổ sung nào đó như:
+ Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động.
+ Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
+ Có tác dụng liên kết với các câu khác trong văn bản.
+ Trật tự đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
? Đọc ghi nhớ: SGK/ T112 II. Một số tác dụng của việc sắp xếp TTT
1. Phân tích ngữ liệu (SGK/ 111)
1¬1. a. Thể hiện thứ tự trước sau của các hành động.
b.
- Thể hiện theo thứ bậc cao thấp của các nhân vật.
- Trật tự từ tương ứng với cụm từ đứng trước và tướng ứng với vật dụng mà các nhân vật mang theo.
1¬2.
- Nhịp điệu cân đối hài hoà bằng – trắc của câu văn:

2. Ghi nhớ 2: SGK/ T112
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (10’)
- Mục tiêu: củng cố kiến thức, rèn kĩ năng làm bài tập liên quan đến lựa chọn trật tự từ trong câu.
- Phương pháp: PP vấn đáp, thảo luận,
- Kĩ thuật: động não, trình bày một phút...
Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập. II. Luyện tập

? Đọc yêu cầu của bài
GV: - Từ “hò ô” được đảo lên trước tiếng hát để hiệp vần với “ sông Lô” trước đó tạo nên âm hưởng kéo dài, gợi sự mênh mông của sông nước. Đồng thời giúp từ “ tiếng hát” hiệp vần với tiếng trước “ ngào ngạt”.
Bài tập
a. Trật tự từ được sắp xếp theo thứ tự xuất hiện các vị anh hùng trong lịch sử. ( thời gian)
b. Cụm từ “ Đẹp vô cùng” được đặt lên trước hô ngữ Tổ quốc ta ơi để nhấn mạnh niềm vui trước sự rạng ngời, tươi đep của non sông ( ngày giải phóng).

-> Trật tự từ đảm bảo sự hài hoà về âm điệu cho thơ.
c. Cụm từ “ Mật thám” và “ Đội con gái” được nhà văn Nguyễn Công Hoan xếp lên đầu hai vế câu tương ứng với trình tự xuất hiện của những từ này ở câu trên.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (5’)
- Mục tiêu: vận dụng kiến thức đã học để viết đoạn văn có sử dụng lựa chọn trật tự từ trong câu.
- Phương pháp: thuyết trình, đàm thoại
- Kĩ thuật: động não, viết sáng tạo, trình bày.
? Hãy viết một đoạn văn với chủ đề bất kì, phân tích tác dụng của lựa chọn trật tự từ trong câu.
- HS: Thực hiện.
- HS nhận xét.
- GV nhận xét.
HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI – MỞ RỘNG (2’)
- Mục tiêu: mở rộng kiến thức đã học để lập bảng tổng kết .
- Phương pháp: thuyết trình.
- Kĩ thuật: trình bày một phút, động não.
- Gv khái quát toàn bộ nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy:

? Qua tiết học ngày hôm này, em đã nắm được những nội dung gì?
H chia sẻ.
G nhận xét buổi học.
4. Hướng dẫn HS về nhà (2’)
* Đối với bài cũ:
- Học thuộc phần ghi nhớ
- Hoàn thành bài tập còn lại.
* Chuẩn bị bài mới: Trả bài tập làm văn số 6
- Ôn tập lí thuyết văn nghị luận
- Lập dàn ý đề bài viết số 6