A. Học theo SGK
2 - Trả lời câu hỏi
C1. Khi ta đặt bình vào chậu nước nóng thì mực nước màu trong ống thủy tinh của bình dâng lên vì khi nước trong bình được làm nóng, nước nở ra làm tăng thể tích nước.
C2. Nếu sau đó ta đặt bình cầu vào nước lạnh thì mực nước trong ống thuỷ tinh hạ xuống vì nước lạnh đã co lại.
C3. Khi cùng tăng nhiệt độ như nhau với ba chất lỏng: rượu, dầu, ước thì rượu nở ra (tăng thể tích) nhiều nhất kế đến là dầu, còn nước tăng thể tích rất ít.
3. Rút ra kết luận
C4. a) Thể tích nước trong bình tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh đi.
b) Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt không giống nhau.
C5. Khi đun nước, ta không nên đổ đầy ấm vì khi bị đun nóng, nước trong ấm nở ra và tràn ra ngoài.
C6. Người ta không đóng thật đầy nước ngọt vào chai, vì tránh tình trạng nắp bật ra khi chất lỏng đựng trong chai nở vì nhiệt. Chất lỏng khi nở, bị nắp chai cản trở, nên gây áp lực lớn đẩy bật nắp ra.
C7. Nếu trong thí nghiệm mô tả ở hình 19.1, ta cắm hai ống có tiết diện khác nhau vào hai bình có dung tích bằng nhau và đựng cùng một lượng chất lỏng, thì khi tăng nhiệt độ của hai bình lên như nhau, mực chất lỏng trong hai ống dâng cao không như nhau vì hai bình chứa cùng loại và cùng lượng chất lỏng nên chúng nở vì nhiệt như nhau khi nhiệt độ tăng, chất lỏng nở vì nhiệt dâng lên trong hai ống có thể tích bằng nhau. Do đó ống nào có tiết diện nhỏ thì mực chất lỏng sẽ cao hơn.
Lưu ý: Tiết diện ống chính là diện tích của mặt cắt vuông góc với trục của ống, tức là diện tích miệng ống hoặc đáy ống. Đồng thời thể tích của ống trụ bằng tích của chiều cao và tiết diện ống.
Ghi nhớ:
- Các chất lỏng nở ra khi nóng lên và co lại khi lạnh đi.
- Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt khác nhau. Chất lỏng nở vì nhiệt nhiều hơn chất rắn.
Chú ý: Đối với nước, khi nhiệt độ tăng từ 0$^{\circ}$C đến 4$^{\circ}$C thì bị co lại chứ không nở ra. Do vậy nước ở 4$^{\circ}$C có trọng lượng riêng lớn nhất.
B. Bài tập & Lời giải
1. Bài tập trong SBT
19.1. Hiện tượng nào sau đây sẽ xảy ra khi đun nóng một lượng chất lỏng?
A. Khối lượng của chất lỏng tăng.
B. Trọng lượng của chất lỏng tăng.
C. Thể tích của chất lỏng tăng.
D. Cả khối lượng, trọng lượng và thể tích của chất lỏng tăng.
19.2. Hiện tượng nào sau đây sẽ xảy ra đối với khối lượng riêng của một chất lỏng khi đun nóng một lượng chất lỏng này trong bình thủy tinh?
A. Khối lượng riêng của chất lỏng tăng.
B. Khối lượng riêng của chất lỏng giảm.
C. Khối lượng riêng của chất lỏng không thay đổi.
D. Khối lượng riêng của chất lỏng thoạt đầu giảm, rồi sau đó mới tăng.
19.6. Dùng những dụng cụ chính xác, người ta đo được thể tích của cùng lượng benzen (chất lỏng dễ cháy) ở những nhiệt độ khác nhau.
1. Hãy tính độ tăng thể tích (so với V0) theo nhiệt độ rồi điền vào bảng.
Nhiệt độ (0$^{\circ}$C) | Thể tích (cm$^{3}$) | Độ tăng thể tích (cm$^{3}$) |
|---|---|---|
| 0 | V0 = 1000 | ΔV0=⋯ |
| 10 | V1 = 1011 | ΔV1=⋯ |
| 20 | V2 = 1022 | ΔV2=⋯ |
| 30 | V3 = 1033 | ΔV3=⋯ |
| 40 | V4 = 1044 | ΔV4=⋯ |
2. Vẽ lại vào vở hình 19.2, dùng dấu (+) để ghi độ tăng thể tích ứng với nhiệt độ (ví dụ trong hình là độ tăng thể tích ΔV2 ứng với nhiệt độ 20$^{\circ}$C).
a. Các dấu + có nằm trên một đường thẳng không?
b. Có thể dựa vào đường biểu diễn này để tiên đoán độ tăng thể tích ở 25$^{\circ}$C không? Làm thế nào?
Xem lời giải
2. Bài tập bổ sung
19.a. Hiện tượng nào sau đây sẽ xảy ra khi đun nóng một lượng chất lỏng?
A. Khối lượng của chất lỏng tăng.
B. Trọng lượng của chất lỏng tăng.
C. Khối lượng riêng và trọng lượng riêng của chất lỏng tăng.
D. Cả ba hiện tượng trên không xảy ra.
19.b. Hiện tượng nào sau đây sẽ xảy ra khi làm lạnh một lượng chất lỏng đã được đun nóng?
A. Khối lượng riêng của chất lỏng tăng.
B. Khối lượng riêng của chất lỏng giảm.
C. Khối lượng riêng của chất lỏng mới đầu tăng, sau đó giảm.
D. Khối lượng riêng của chất lỏng không thay đổi.
19.c. Tại sao để quan sát sự nở vì nhiệt của chất khí ta chỉ cần áp tay vào bình đựng khí, còn để quan sát sự nở vì nhiệt của chất lỏng ta phải nhúng bình đựng chất lỏng vào nước nóng?
19.d. Tại sao khi nhúng bầu nhiệt kế vào nước nóng thì mực chất lỏng trong nhiệt kế tụt xuống một chút rồi sau đó mới dâng lên?