2. THÔNG HIỂU (5 câu)
Câu 1: Phân tích sự khác nhau về phân bố dân cư trên thế giới?
Câu 2: Trình bày mối quan hệ giữa công nghiệp hóa và đô thị hóa?
Câu 3: Trình bày sự khác nhau về trình độ đô thị hóa giữa các nước phát triển và đang phát triển?
Câu 4: Trình bày sự khác nhau về tỉ lệ dân thành thị giũa các nước phát triển và đang phát triển?
Câu 5: Trình bày sự khác nhau về trình độ đô thị hóa giữa các nước phát triển và các nước đang phát triển
Bài Làm:
Câu 1:
- Phân bố dân cư là một hiện tượng xã hội có tính quy luật, do tác động tổng hợp của hàng loạt nhân tố:
+ Nhân tố tự nhiên: địa hình, đất đai, nguồn nước, khí hậu, tài nguyên khoáng sản,...
+ Nhân tố kinh tế - xã hội: Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, tinh chất của nền kinh tế, lịch sử khai thác lãnh thổ, chuyển cư,...
+ Trong đó, nhân tố quyết định là trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
- Các nhân tố này không đồng nhất ở mọi nơi trên thế giới, do vậy bức tranh phân bố dân cư trên thế giới rất đa dạng, có những vùng rất đông dân, có những vùng thưa dân, thậm chí có nhiều vùng không có người ở.
Câu 2:
Mối quan hệ giữa công nghiệp hóa và đô thị hóa
- Công nghiệp hóa là quá trình một xã hội chuyển dịch từ một nền kinh tế chủ yếu dựa trên cơ sở nông nghiệp sang một nền kinh tế về cơ bản dựa vào sản xuất công nghiệp.
- Đô thị hóa là một quá trình kinh tế – xã hội, mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh về số lượng và quy mô của các điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn, là sự phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.
- Công nghiệp hoá tác động đến đô thị hoá:
+ Làm tăng tỉ lệ dân đô thị. Công nghiệp phát triển làm tăng lao động công nghiệp, là lao động phân bố ở các đô thị. Sự mở rộng và phát triển sản xuất công nghiệp kéo theo sự phát triển các ngành dịch vụ, từ đó thu hút lực lượng lao động lớn ở nông thôn vào thành thị.
+ Mở rộng các đô thị và làm xuất hiện đô thị mới. Sự phân bố các điểm, khu công nghiệp dẫn đến yêu cầu mở rộng không gian đô thị làm cho các vùng nông thôn ven đô thị dần trở thành các đô thị vệ tinh.
+ Tăng cường phổ biến lối sống đô thị. Công nghiệp hoá làm tăng tỉ lệ dân đô thị, mở rộng lối sống đô thị. Đồng thời sự mở rộng sản xuất công nghiệp nhiều khi được thực hiện bằng cách xây dựng các xí nghiệp, khu công nghiệp ngay tại vùng nông thôn. Điều này thu hút lao động tại chỗ phát triển sản xuất, đồng thời các hoạt động dịch vụ đi kèm sẽ phát triển theo. Dần dần quá trình đô thị hóa được diễn ra ngay tại vùng nông thôn.
- Đô thị hoá tác động đến công nghiệp hoá:
+ Tạo cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật cho sản xuất công nghiệp.
+ Cung cấp nguồn lao động kĩ thuật và có tay nghề cao.
Câu 3:
- Các nước phát triển
+ Tỉ lệ dân đô thị cao: Tỉ lệ đô thị hoá hiện nay đạt trên 77%, do quá trình công nghiệp hoá diễn ra sớm nên quá trình đô thị hoá cũng bắt đầu sớm. Tuy nhiên, tốc độ gia tăng dân số đô thị hiện nay giảm do khả năng kiếm việc làm và tăng thu nhập ở các đô thị không còn hấp dẫn như thời kì bắt đầu công nghiệp hoá.
+ Nhiều đô thị, chủ yếu đô thị vừa và lớn, hình thành nhiều đô thị cực lớn (cụm đô thị, siêu đô thị), trình độ đô thị hoá cao do phát triển công nghiệp hoá mạnh và trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao.
+ Lối sống đô thị phổ biến rộng rãi do tỉ lệ dân đô thị cao, trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao. Những nước phát triển có mức sống cao, các nhu cầu về đời sống vật chất và tinh thần giữa nông thôn và thành thị không có khoảng cách lớn. Vì vậy, có xu hướng chuyển cư từ trung tâm thành phố ra vùng ngoại ô, từ các thành phố lớn về các thành phố vệ tinh,...
- Các nước đang phát triển:
+ Tỉ lệ dân đô thị thấp do đô thị hoá muộn hơn, công nghiệp hoá còn chậm, trình độ phát triển kinh tế còn thấp. Tuy nhiên, hiện nay dân đô thị tăng nhanh do thúc đẩy công nghiệp hoá, đô thị hoá. Đồng thời, do sức hút của đô thị về điều kiện sống, việc làm, thu nhập,... nên dân cư nông thôn vào thành phố ngày càng đông.
+ Các thành phố được mở rộng, một số thành phố mới ra đời, nhiều thành phố cực lớn đã và đang mọc lên với tốc độ nhanh do đẩy mạnh công nghiệp hoá và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trình độ đô thị hoá còn thấp; ở nhiều nước, đặc biệt là các nước kém phát triển, lực lượng sản xuất thấp kém, sản xuất nông nghiệp vẫn chiếm ưu thế, tỉ trọng dân cư và lao động chủ yếu vẫn tập trung ở khu vực I, mức độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm. Vì thế trình độ đô thị hoá ở nhiều quốc gia còn rất thấp.
+ Lối sống đô thị còn phổ biến hạn chế do tỉ lệ dân đô thị còn thấp, công nghiệp hoá và phát triển kinh té- - xã hội còn nhiều hạn chế.
Câu 4:
- Các nước phát triển:
+ Tỉ lệ dân đô thị cao: Tỉ lệ đô thị hoá hiện nay đạt trên 77%, do quá trình công nghiệp hoá diễn ra sớm nên quá trình đô thị hoá cũng bắt đầu sớm.
+ Tốc độ gia tăng hiện nay chậm: Do khả năng kiểm việc làm và tăng thu nhập ở các đô thị không còn hấp dẫn như thời kì bắt đầu công nghiệp hoá.
- Các nước đang phát triển:
+ Tỉ lệ dân đô thị thấp: Do đô thị hoá muộn hơn, công nghiệp hoá còn chậm, trình độ phát triển kinh tế còn thấp.
+ Tốc độ gia tăng dân số đô thị hiện nay nhanh: Do nhiều nước đang đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoả nên nhu cầu về lao động ở các đô thị lớn đã góp phần thu hút lao động từ nông thôn. Đồng thời, điều kiện sống, khả năng kiếm việc làm và thu nhập ở đô thị tốt hơn ở nông thôn nên dân cư nông thôn vào thành phố ngày càng đông.
Câu 5:
- Đô thị hóa chịu tác động của trình độ phát triển kinh tế - xã hội, trước hết là tác động của quá trình công nghiệp hóa.
- Các nước phát triển có quá trình công nghiệp hóa phát triển sớm, trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao nên trình độ đô thị hóa cao.
- Các nước đang phát triển có quá trình công nghiệp hóa phát triển muộn hơn, trình độ phát triển kinh tế - xã hội còn nhiều hạn chế nên trình độ phát triển đô thị hóa còn thấp.