Bài 24: Phân bố dân cư. Các loại hình quần cư và đô thị hóa

A. Kiến thức trọng tâm

I. Phân bố dân cư

1. Khái niệm

• Phân bố dân cư là sự sắp xếp dân số một cách tự phát hoặc tự giác trên một lãnh thổ nhất định, phù hợp với điều kiện sống và các yêu cầu của xã hội.
• Công thức tính:

                           Mật độ dân số = Dân số/ Diện tích (người/km2)

2. Đặc điểm

a. Phân bố dân cư không đều trong không gian

• Dân cư tập trung đông: Tây Âu, Nam Âu, Đông Nam Á…
• Dân cư tập trung thưa thớt: Trung Phi, Bắc Mĩ, Nam Mĩ, châu Đại Dương…

b. Phân bố dân cư biến động theo thời gian

• Châu Á, Châu Âu giảm dần
• Châu Đại Dương, Châu Phi, Châu Mĩ tăng lên

3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phân bố dân cư

• Nhân tố tự nhiên:
• Khí hậu
• Nguồn nước
• Địa hình và đất đai
• Khoảng sản
• Nhân tố Kinh tế - xã hội:
• Trình độ phát triển lực lượng sản xuất
• Tính chất nền kinh tế
• Lịch sử khai thác lãnh thổ
• Chuyển cư.

II.  Các loại hình quần cư

(Học sinh đọc và tham khảo thêm)

III. Đô thị hóa

1. Khái niệm

• Là quá trình kinh tế-xã hội mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh số lượng và quy mô của các điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn và phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.

2. Đặc điểm: 3 đặc điểm

a. Dân cư thành thị có xu hướng tăng nhanh

Từ năm 1900 - 2005:

• Tỉ lệ dân thành thị tăng (13,6% 48%).
• Tỉ lệ dân nông thôn giảm (86,4% 52%).

b. Dân cư tập trung vào các thành phố lớn và cực lớn

• Số lượng thành phố có số dân trên 1 triệu người ngày càng nhiều.
• Nơi cao: Bắc Mĩ, Nam Mĩ, Ôxtrâylia, Tây Âu, LB Nga, LiBi.
• Nơi thấp: Châu Phi, phần đa châu Á (trừ Liên bang Nga).

c. Phổ biến rộng rãi lối sống thành thị: Kiến trúc, giao thông, công trình công cộng, tuân thủ pháp luật, ….

3. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến sự phát triển kinh tế - xã hội và môi trường

• Tích cực: Thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thay đổi sự phân bố dân cư, thay đổi các quá trình sinh, tử và hôn nhân ở các đô thị.
• Tiêu cực: Nếu không xuất phát từ công nghiệp hóa (tự phát):
• Nông thôn: mất đi một phần nhân lực (đất không ai sản xuất)
• Thành phố: thất nghiệp, thiếu việc làm, nghèo nàn, ô nhiễm môi trường dẫn đến nhiều tiêu cực khác.