Soạn văn bài: Đại từ

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Thế nào là đại từ

Đọc những câu dưới đây, chú ý các từ in đậm và trả lời câu hỏi.
(1) Gia đình tôi khá giả. Anh em tôi rất thương nhau. Phải nói em tôi rất ngoan. Nó lại khéo tay nữa.

(Khánh Hoài)

(2) Chợt con gà trống ở phía sau bếp nổi gáy. Tôi biết đó là con gà của anh Bốn Linh. Tiếng nó dõng dạc nhất xóm.

(Võ Quảng)

(3) Mẹ tôi, giọng khản đặc, từ trong màn nói vọng ra:
- Thôi, hai đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra đi.
Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhìn tôi.

(Khánh Hoài)

(4) Nước non lận đận một mình,
  Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?

(Ca dao)

1. Từ nó ở trong đoạn văn đầu trỏ ai? Từ nó trong đoạn văn thứ hai trỏ con vật gì? Nhờ đâu em biết được nghĩa của hai từ nó trong hai đoạn văn ấy?
Nó trong đoạn văn (1) trỏ em tôi còn nó trong đoạn văn (2) trỏ con gà của anh Bốn Linh. Để biết được nghĩa của các từ nó này, người ta phải căn cứ vào ngữ cảnh nói, căn cứ vào các câu đứng trước hoặc sau câu có chứa từ này.
2. Từ thế trong đoạn văn sau đây trỏ sự việc gì? Nhờ đâu mà em hiểu được nghĩa của từ thế trong đoạn văn này.
Từ "thế" ở đoạn văn thứ ba trỏ việc "đem chia đồ chơi ra đi", chúng ta biết được nhờ vào đoạn văn đứng trước đó.
3. Từ ai trong bài ca dao dùng để làm gì?
Câu ca dao "Ai làm cho bể kia đầy, Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?" dùng với mục đích hỏi, từ ai trong trường hợp này được dùng để hỏi.
4. Các từ nó, thế, ai trong các đoạn văn trên giữ chức vụ ngữ pháp gì trong câu?

Trong đoạn văn (1) từ nó, ai trong bài ca dao làm chủ ngữ; nó trong đoạn văn (2) làm phụ ngữ cho danh từ, thế làm phụ ngữ cho động từ.

2. Các loại đại từ

2.1. Đại từ để trỏ

a. Các đại từ tôi, tao, tớ, chúng tôi, chúng tao, chúng tớ, mày, chúng mày, nó, hắn, chúng nó, họ, ...trỏ gì?
b. Các đại từ bấy, bấy nhiêu trỏ gì?
c. Các đại từ  vậy, thế trỏ gì?
Nhóm (a) trỏ người, vật;
Nhóm (b) trỏ số lượng;
Nhóm (c) trỏ hoạt động, tính chất, sự việc.
2.2. Đại từ để hỏi
a. Các đại từ ai, gì, ... trỏ gì?
b. Các đại từ bao nhiêu, mấy trỏ gì?
c. Các đại từ sao, thế nào trỏ gì?
Nhóm (a) để hỏi người, vật;
Nhóm (b) để hỏi số lượng;
Nhóm (c) để hỏi hoạt động, tính chất, sự việc.

 3. Ghi nhớ

Đại từ dùng để trỏ người, sự vật, hoạt động, tính chất… được nói đến trong một ngữ cảnh nhất định của lời nói hoặc dùng để hỏi.

• Đại từ có thể đảm nhiểm các vai trò ngữ pháp như chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay phụ ngữ của danh từ, động từ, tính từ.
• Đại từ để trỏ dùng để:
• Trỏ người, sự vật (đại từ xưng hô)
• Trỏ số lượng
• Trỏ hoạt động, tính chất, sự việc
• Đại từ để hỏi dùng để:
• Hỏi về người, sự vật
• Hỏi về số lượng
• Hỏi về hoạt động, tính chất, sự việc