BÀI 18: CHÂU ĐẠI DƯƠNG
1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI CHÂU ĐẠI DƯƠNG
- Vị trí: nằm cách biệt với các châu lục khác, ở phía tây nam Thái Bình Dương, thuộc bán cầu Nam.
- Kích thước và hình dạng:
+ Bờ biển ít bị chia cắt nên lục địa Ô-xtrây-li-a có dạng hình khối rõ rệt
+ Từ bắc xuống nam dài hơn 3 000 km
+ Từ tây sang đông, nơi rộng nhất khoảng 4 000 km.
2. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN
a. Địa hình và khoáng sản
- Lục địa Ô-xtrây-li-a có ba khu vực địa hình bao gồm:
+ Phía tây: sơn nguyên Tây Ô-xtrây-li-a, có nhiều sa mạc, hoang mạc đá, cao nguyên và núi thấp.
+ Ở giữa: vùng đồng bằng Trung Tâm, độ cao dưới 200 m, bề mặt có nhiều bãi đá, đồng bằng cát.
+ Phía đông: dãy Trường Sơn Ô-xtrây-li-a, cao trung bình 800 - 1 000 m, sườn đông đốc, sườn tây thoải.
- Lục địa Ô-xtrây-li-a có các loại khoáng sản:
+ Than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên ở dãy Trường Sơn Ô-xtrây-li-a
+ Sắt, vàng, đồng, bô-xít, ni-ken ở phía sơn nguyên Tây Ô-xtrây-i-a.
b. Khí hậu
- Đại bộ phận lãnh thổ thuộc đới nóng. Khí hậu thay đổi từ bắc xuống nam và từ đông sang tây.
- Dải bờ biển hẹp phía bắc lục địa: khí hậu cận xích đạo, nhìn chung nóng, ẩm, mưa nhiều. Lượng mưa trung bình từ 1 000 - 1 500 mm/năm.
- Khí hậu nhiệt đới chiếm phần lớn diện tích lục địa, có sự khác biệt từ đông sang tây:
+ Sườn đông dãy Trường Sơn Ô-xtrây-li-a có khí hậu nhiệt đới ẩm, mưa nhiều. Thời tiết mát mẻ. Lượng mưa từ 1 000 - 1 500 mm/năm.
+ Từ sườn tây của dãy Trường Sơn Ô-xtrây-li-a đến bờ tây lục địa: khí hậu nhiệt đới lục địa khắc nghiệt. Độ ẩm rất thấp, ít mưa. Mùa hạ nóng, mùa đông tương đối lạnh.
- Dải đất hẹp phía nam lục địa: khí hậu cận nhiệt đới. Mùa hạ nóng, mùa đông ấm áp. Lượng mưa dưới 1 000 mm/năm.
- Phía nam của đảo Ta-xma-ni-a có khí hậu ôn đới.
c. Sinh vật
- Sinh vật: không đa dạng về thành phần loài nhưng có nhiều nét đặc sắc, mang tính địa phương cao.
+ Các loài thực vật bản địa nổi bật là keo ,bạch đàn, riêng bạch đàn.
+ Giới động vật rất phong phú, độc đáo, đặc sắc nhất là hơn 100 loài thú có túi, nổi bật là gấu túi, đà điểu Ô-xtrây-li-a, thú mỏ vịt, chuột túi.
3. DÂN CƯ, MỘT SỐ VẤN ĐỀ LỊCH SỬ VÀ VĂN HÓA CỦA Ô-XTRÂY-LI-A
a. Dân cư
- Có ít dân sinh sống, mật độ dân số thưa.
- Dân cư phân bố không đều: tập trung ở các vùng duyên hải phía đông, đông nam, tây nam, các vùng khác hầu như không có người.
- Mức độ đô thị hoá rất cao.
- Có nhiều người nhập cư đến từ mọi châu lục (đặc biệt là lao động chất lượng cao).
- Các thành phố lớn ở Ô-xtrây-li-a chủ yếu nằm ở ven biển phía đông và phía nam Ô-xtrây-li-a.
b. Một số vấn đề lịch sử và văn hóa của Ô-xtrây-li-a
- Người bản địa sinh sống từ rất lâu, khoảng 10 000 năm trước. Từ năm 1901, Ô-xtrây-li-a trở thành nhà nước liên bang, độc lập trong khối Liên hiệp Anh.
- Ô-xtrây-li-a là quốc gia đa dân tộc, đa tôn giáo, đa văn hoá.
4. Phương thức con người khai thác, sử dụng và bảo vệ thiên nhiên ở Ô-xtrây-li-a.
- Khai thác thiên nhiên trong sản xuất nông nghiệp:
+ Chăn nuôi gia súc được chú trọng phát triển phù hợp với điều kiện khô hạn, đồng cỏ thưa. Kết hợp cả hình thức chăn nuôi truyền thống và chăn nuôi hiện đại.
+ Trồng trọt gồm cả hình thức quảng canh (với cây ưa khô, chịu hạn) và hình thức thâm canh ở các nông trại.
+ Sản phẩm nông nghiệp được chế biến và xuất khẩu.
+ Các vấn đề được quan tâm trong nông nghiệp: bảo vệ nguồn nước; chống hạn hán, nhiễm mặn.
- Khai thác khoáng sản có vai trò quan trọng nhưng tốc độ khai thác đã giảm, đồng thời phát triển công nghiệp chế tạo.
- Du lịch rất phát triển nhằm khai thác lợi thế về thiên nhiên, văn hoá,...