I. TÌM HIỂU VĂN BẢN
1. Tác giả
- Tên thật: Nguyễn Sen (1920 – 2014)
- Quê quán: Hà Nội
- Ông là nhà văn có vốn sống rất phong phú, năng lực quan sát và miêu tả tinh tế, lối văn giàu hình ảnh, nhịp điệu, ngôn ngữ chân thực, gần gũi với đời sống.
2. Tác phẩm
- Dế Mèn phiêu lưu kí là truyện đồng thoại, viết cho trẻ em.
- Năm sáng tác: 1941
II. ĐỌC, HIỂU CHI TIẾT
1. Đọc, tìm hiểu chú thích
- Thể loại: truyện đồng thoại
- Nhân vật chính: Dế Mèn.
- Ngôi kể: Thứ nhất.
2. Bố cục
- Bố cục: 2 phần
+ Phần 1: Từ đầu -> thiên hạ: Miêu tả hình dáng, tính cách Dế Mèn.
+ Phần 2: Còn lại.
3, Phân tích
a. Hình dáng và tính cách nhân vật Dế Mèn
- Khi miêu tả nhân vật có thể nói đến đặc điểm hình dáng, cử chỉ, hành động, tính cách của nhân vật đó.
- Chi tiết tả hình dáng, hành động Dế Mèn: Đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn hoắt, cánh dài, răng đen nhánh, râu dài uốn cong, hùng dũng.... Đạp phanh phách, nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt râu.
- Thái độ của Dế Mèn: cà khịa với tất cả mọi người, quát mấy chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó...
- Nhận xét:
+ Chàng Dế khỏe mạnh, cường tráng, trẻ trung, yêu đời.
+ Kiêu căng, tự phụ, hống hách, cậy sức bắt nạt kẻ yếu.
b. Hình dáng, tính cách của Dế Choắt
+ Như gã nghiện thuốc phiện.
+ Cánh ngắn ngủn, râu một mẩu, mặt mũi ngẩn ngơ.
+ Hôi như cú mèo.
+ Có lớn mà không có khôn.
- Cách xưng hô của Dế Mèn: gọi “chú mày”
- Dế Choắt rất yếu ớt, xấu xí, lười nhác, đáng khinh.
=> DM tỏ thái độ, chê bai, trịch thượng, , kẻ cả coi thường Dế Choắt.
- Dế Mèn không giúp đỡ Dế choắt đào hang sâu
=> Không sống chan hòa ; ích kỉ, hẹp hòi ; Vô tình, thờ ơ, không rung động, lạnh lùng trước hoàn cảnh khốn khó của đồng loại.
c. Trò đùa của DM và cái chết của DC
- Dế Mèn hát véo von trêu chị Cốc
- Chị Cốc trút giận lên Dế Choắt
→ DM Muốn ra oai với Dế Choắt, muốn chứng tỏ mình sắp đứng đầu thiên hạ.
- Diễn biễn tâm lí của Dế Mèn:
+ Lúc đầu thì hênh hoang trước Dế Choắt
+ Hát véo von, xấc xược… với chi Cốc
+ Sau đó chui tọt vào hang vắt chân chữ ngũ, nằm khểnh yên trí... → đắc ý
+ Khi Dế choắt bị Cốc mổ thì nằm im thin thít, khi Cốc bay đi rồi mới dám mon men bò ra khỏi hang → hèn nhát tham sống sợ chết bỏ mặc bạn bè, không dám nhận lỗi.
3. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn
- Tâm trạng
+ Dế Mèn ân hận: Nâng đầu Dế Choắt vừa thương, vừa ăn năn tội mình, chôn xác Dế Choắt vào bụi cỏ um tùm.
→ Ở đây có sự biến đổi tâm lý: từ thái độ kiêu ngạo, hống hách sang ăn năn, hối hận
=> Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sinh động, hợp lí.
- Dế Mèn còn có tình cảm đồng loại ; biết hối hận, biết hướng thiện.
- Bài học rút ra:
+ Bài học về cách ứng xử, sống khiêm tốn, biết tôn trọng người khác
+ Bài học về tình thân ái, chan hòa.
III. TỔNG KẾT
1. Nội dung – Ý nghĩa:
- Vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn. Dế Mèn kiêu căng, xốc nổi gây ra cái chết của Dế Choắt.
- Bài học về lối sống thân ái, chan hòa; yêu thương giúp đỡ bạn bè; cách ứng xử lễ độ, khiêm nhường; sự tự chủ; ăn năn hối lỗi trước cử chỉ sai lầm...
2. Nghệ thuật
- Truyện đồng thoại với nội dung hấp dẫn, sinh động.
- Kể chuyện kết hợp với miêu tả.
-Xây dựng hình tượng nhân vật Dế Mèn gần gũi với trẻ thơ, miêu tả loài vật chính xác, sinh động
- Các phép tu từ .
- Lựa chọn ngôi kể, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.