Nội dung bài soạn
Câu 1:
Bài thơ kể và tả về Lượm bằng lời của người chú.
Bố cục làm ba phần:
- Phần 1: từ đầu đến "cháu đi xa dần...": Cuộc gặp gỡ ở Huế.
- Phần 2: “Cháu đi đường cháu” đến "hồn bay giữa đồng...": sự hy sinh anh dũng của Lượm khi làm nhiệm vụ liên lạc.
- Phần 3: còn lại: Lượm sống mãi với non sông đất nước.
Câu 2:
Trong khổ thứ hai đến khổ thứ năm Lượm đã được miêu tả:
- Trang phục: cái xắc xinh xinh, ca lô đội lệch
- Ngoại hình: loắt choắt, như con chim chích nhảy thoăn thoắt, má đỏ bồ quân.
- Cử chỉ: Cái đầu nghênh nghênh, mồm huýt sáo vang, chạy nhảy hoạt bát trên đường, cười híp mí.
- Lời nói: tự nhiên, chân thật
=> Sự miêu tả đã làm nổi bật ở hình ảnh Lượm những nét vẻ ngây ngô, hồn nhiên của tuổi thiếu niên.
Các yếu tố nghệ thuật trong đoạn thơ là:
- từ láy (loắt choắt, thoăn thoắt, nghênh nghênh...
- vần gieo (choắt - thoắt, nghênh - lệch, vang - vàng...),
- nhịp thơ nhanh cùng hình ảnh so sánh (Như con chim chích...)
Câu 3:
Tác giả hình dung ra tình huống Lượm hi sinh thật rõ ràng, cụ thể. Cũng như bao lần làm nhiệm vụ khác, Lượm hăng hái, không sợ gian khó, hiểm nguy. Giữa cuộc chiến đấu ác liệt, Lượm dũng cảm băng mình qua lửa đạn mang thư thượng khẩn ra mặt trận.
- Khổ thơ đặc biệt: "Ra thế /Lượm ơi !..."=> Tác dụng: Biểu hiện sự đau đớn, sửng sốt đến lặng người.
- Câu thơ đặc biệt: "Thôi rồi, Lượm ơi !"=> Tác dụng: Là một lời cảm thán. Tác giả như đang hồi hộp theo dõi chuyến đi của Lượm, tác giả nhìn thấy chớp đỏ từ họng súng kẻ thù và tuyệt vọng biết rằng Lượm không thoát được cái chết.
Câu 4:
Những từ xưng hô khác nhau: Cháu, chú bé, Lượm, Chú đồng chí nhỏ, cháu, chú bé.
Tác dụng: Sự đan xen các mối quan hệ như thế khiến cho tình cảm của tác giả thêm thắm thiết và sâu sắc, gắn bó, bài thơ vì thế càng thêm cảm động.
Câu 5:
Câu thơ Lượm ơi, còn không? là một câu hỏi tu từ được tách ra thành một khổ thơ riêng ở cuối bài bộc lộ cảm xúc bâng khuâng, tiếc nhớ khôn nguôi của tác giả.
Sau câu thơ ấy, tác giả lặp lại hai khổ thơ ở đoạn đầu với dụng ý khắc sâu hình ảnh hồn nhiên, trong sáng của Lượm trong tâm hồn mọi người. Lượm không những sống mãi trong lòng nhà thơ mà còn sống mãi với quê hương, đất nước.
Phần luyện tập
Lượm nhận bức thư thượng khẩn từ tay anh cán bộ rồi xin phép ra về. Ngoài mặt trận súng nổ vang trời, máy bay địch rè rè lượn trên bầu trời. Giữa trưa, đường làng vắng vẻ. Lúa trên đồng xanh mướt, đã bắt đầu trổ bông. Thấp thoáng trên cánh đồng xanh bạt ngàn tít tận chân trời là chiếc ca lô trắng của Lượm. Em băng qua đường, lội qua những cánh đồng đưa lá thư tới tay chỉ huy. Thế nhưng, bất ngờ một quả bom từ máy bay địch thả xuống. Đùng! Lượm ngã xuống. Chiếc ca lô văng ra xa. Khuôn mặt em lấm lem bùn đất, bộ quần áo nhuốm sắc đỏ tươi của máu. Đôi tay em nắm chặt bông lúa non còn thơm mùi sữa. Đôi mắt từ từ nhắm lại....Thôi rồi, Lượm ơi!