BÀI 30: SỰ NHÂN LÊN CỦA VIRUT TRONG TẾ BÀO CHỦ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này HS phải:
- Nắm được đặc điểm mỗi giai đoạn nhân lên của vi rút.
- Hiểu được HIV là vi rút gây suy giảm miễn dịch và chính do suy giảm miễn dịch mà xuất hiện các bệnh cơ hội.
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện quan sát tranh hình phát hiện kiến thức.
- Phân tích, tổng hợp khái quát kiến thức.
- Vận dụng kiến thức giải thích các hiện tượng thực tế.
3. Giáo dục:HS Có ý thức bảo vệ sức khoẻ, tránh các bệnh do virut gây nên.
4. Phát triển năng lực
a/ Năng lực kiến thức:
- HS xác định được mục tiêu học tập chủ đề là gì
- Rèn luyện và phát triển năng lực tư duy phân tích, khái quát hoá.
- HS đặt ra được nhiều câu hỏi về chủ đề học tập
b/ Năng lực sống:
- Năng lực thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp.
- Năng lực trình bày suy nghĩ/ý tưởng; hợp tác; quản lí thời gian và đảm nhận trách nhiệm, trong hoạt động nhóm.
- Năng lực tìm kiếm và xử lí thông tin.
- Quản lí bản thân: Nhận thức được các yếu tố tác động đến bản thân: tác động đến quá trình học tập như bạn bè phương tiện học tập, thầy cô…
- Xác định đúng quyền và nghĩa vụ học tập chủ đề...
- Quản lí nhóm: Lắng nghe và phản hồi tích cực, tạo hứng khởi học tập...
II. PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC
1. Phương pháp dạy học
- Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề…
- Phương pháp dạy học theo nhóm, pp kiểm chứng
2. Kĩ thuật dạy học
- Kỹ thuật tia chớp, kỹ thuật thông tin phản hồi trong dạy học, kỹ thuật động não.
III. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên:
- Phương tiện :Giáo án, SGK, Hình 30.1,30.2 SGK.
- Phương pháp: nhóm, vấn đáp, trực quan
2. Học sinh: SGK, đọc trước bài học.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp, Kiểm tra sĩ số
2. Kiểm tra bài cũ:
Trình bày cấu trúc hình thái của virut cho ví dụ?
Trả lời
Hạt virut có 3 loại cấu trúc
+ Cấu trúc xoắn : capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic.
Ví dụ : virut khảm, virut cúm
+ Cấu trúc khối : capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện.
Ví dụ : virut bại liệt
+ Cấu trúc hỗn hợp : như phagơ có cấu trúc gồm dạng khối và dạng xoắn.
3. Tổ chức dạy học:
Họat động của giáo viên Họat động của học sinh Nội dung
A. KHỞI ĐỘNG
* Mục tiêu :
- Kích thích học sinh hứng thú tìm hiểu bài mới
- Rèn luyện năng lực tư duy phê phán cho học sinh.
* Phương pháp: trò chơi, gợi mở..
* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức
Vì sao mỗi loại virut chỉ có thể xâm nhập vào một số loại tế bào nhất định?
ó SP cần đạt sau khi kết thúc hoạt động:
Học sinh tập trung chú ý;
Suy nghĩ về vấn đề được đặt ra;
Tham gia hoạt động đọc hiểu để tìm câu trả lời của tình huống khởi động,
Từ cách nêu vấn đề gây thắc mắc như trên, giáo viên dẫn học sinh vào các hoạt động mới: Hoạt động hình thành kiến thức.
Mỗi loại virut chỉ có thể xâm nhập vào một số loại tế bào nhất định vì trên bề mặt tế bào chủ có các thụ thể dành riêng cho mỗi loại virut, chỉ khi các gai glicôprôtêin hoặc prôtêin bề mặt của virut đặc hiệu với thụ thể bề mặt tế bào thì chúng mới có thể xâm nhập vào tế bào được…
B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
* Mục tiêu :
- Nắm được đặc điểm mỗi giai đoạn nhân lên của vi rút.
- Hiểu được HIV là vi rút gây suy giảm miễn dịch và chính do suy giảm miễn dịch mà xuất hiện các bệnh cơ hội.
* Phương pháp: Thuyết trình , phân tích, giảng bình
* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức
Hoạt động 1:
GV chia nhóm HS, treo hình 30, phát phiếu học tập và nêu yêu cầu công việc cho HS.
Câu hỏi: Nêu đặc điểm các giai đoạn trong chu trình nhân lên của virut ?
GV yêu cầu các nhóm dán phần thảo luận lên bảng, GV phân tích và yêu cầu các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
GV đánh giá, kết luận.
GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS trả lời.
HOẠT ĐỘNG 2
Câu hỏi 1: HIV là gì? Nêu các con đường lây nhiễm HIV ?
GV nhận xét, kết luận.
Câu hỏi 2: Trình bày các giai đoạn phát triển của bệnh AIDS ? Vì sao có những bệnh nhân nhiễm virut nhưng không biết mình mắc bệnh ?
GV kết luận.
Câu hỏi 3: Từ các con đường lây nhiễm HIV, hãy đề xuất phương pháp phòng ngừa ?
GV đánh giá, kết luận.
HS nhận phiếu học tập, nghe yêu cầu của GV, quan sát hình, tiến hành thảo luận và thống nhất kết quả.
Giai đoạn Đặc điểm
Hấp phụ Bám trên bề mặt tế bào vật chủ.
Xâm nhập + Phagơ: vỏ để ngoài, lõi xâm nhập và bên trong.
Sinh tổng hợp Sử dụng enzim và nguyên liệu của tế bào chủ để tổng hợp a. nuclêic và prôtêin
Lắp ráp Vỏ bao lấy a. nuclêic tạo thành virut hoàn chỉnh.
Phóng thích + Phá vở tế bào bằng cách làm tan màng để ồ ạt chui ra ngoài.
+ Chui ra từ từ theo lối nảy chồi.
HS nghe câu hỏi, dựa vào kiến thức đã học trả lời.
HS nghiên cứu SGK trả lời.
HS tự nghiên cứu trả lời.
HS khác bổ sung. I. Chu trình nhân lên của virut :
Gồm 5 giai đoạn.
1. Sự hấp phụ :
Virut bám một cách đặc hiệu trên bề mặt tế bào vật chủ.
2. Xâm nhập :
+ Phagơ : chỉ có axit nuclêic xâm nhập vào tế bào chủ.
+ Virut động vật : đưa cả nuclêôcapsit vào tế bào chủ.
3. Sinh tổng hợp :
Sử dụng enzim và nguyên liệu tế bào để tổng hợp axit nuclêic và prôtêin cho riêng mình.
4. Lắp ráp :
axit nuclêic + prôtêin → virut hoàn chỉnh.
5. Phóng thích :
+ Virut chui từ từ ra ngoài theo lối nảy chồi.
+ Phá vỡ tế bào để ồ ạt chui ra ngoài. Virut nhân lên làm tan tế bào gọi là chu trình tan.
II. HIV.AIDS :
1. Khái niệm về HIV :
- Là virut gây suy giảm miễn dịch ở người.
2. Ba con đường lây truyền HIV :
+ Qua đường máu.
+ Qua đường tình dục.
+ Qua mẹ truyền cho con.
3. Ba giai đoạn phát triển của bệnh :
- Giai đoạn sơ nhiễm hay thời kì “cửa sổ” : kéo dài 2 tuần đến 3 tháng.
- Giai đoạn không triệu chứng : kéo dài 1 – 10 năm.
- Giai đoạn biểu hiện triệu chứng HIV.AIDS : các bệnh cơ hội xuất hiện.
4. Biện pháp phòng ngừa :
Hiện nay chưa có văcxin phòng và thuốc chữa bệnh AIDS. Do đó, cách phòng bệnh hữu hiệu nhất là có lối sống lành mạnh, vệ sinh y tế, loại trừ tệ nạn xã hội,…
C. LUYỆN TẬP
Mục tiêu: - Luyện tập để HS củng cố những gì đã biết .
- Rèn luyện năng lực tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề cho HS.
Phương pháp dạy học: Giao bài tập
Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức.
Câu 1: Tại sao người ta thường dùng thuật ngữ nhân lên thay cho thuật ngữ sinh sản đối với virut?
A. Virut không phải là sinh vật
B. Virut chưa có cấu tạo tế bào
C. Virut chỉ nhân lên khi ở trong tế bào chủ
D. Cả A, B và C
Hiển thị đáp án
Đáp án: D
Câu 2: Vì sao mỗi loại virut chỉ nhân lên trong một số loại tế bào nhất định?
A. Gai glicoprotein của virut phải đặc hiệu với thụ thể treen bề mặt của tế bào chủ
B. Protein của virut phải đặc hiệu với thụ thể trên bề mặt của tế bào chủ
C. Virut không có cấu tạo tế bào
D. Cả A và B
Hiển thị đáp án
Đáp án: D
Câu 3: Điều nào sau đây là đúng với sự xâm nhập của phago vào tế bào chủ?
A. Phago chỉ bơm axit nucleic vào tế bào chủ
B. Phago đưa cả axit nucleic và vỏ protein vào tế bào chủ
C. Phago chỉ đưa vỏ protein vào tế bào chủ
D. Tùy từng loại tế bào chủ mà phago đưa axit nucleic hay vỏ protein vào
Đáp án: A
Câu 4: Giai đoạn nào sau đây có sự nhân lên của axit nucleic trong tế bào chủ?
A. hấp thụ B. xâm nhập
C. sinh tổng hợp D. lắp ráp
E. phóng thích
Hiển thị đáp án
Đáp án: C
Câu 5: Điều nào sau đây là đúng với sự sinh tổng hợp của virut?
A. Virut sử dụng enzim của tế bào chủ trong quá trình nhân lên của mình
B. Virut sử dụng nguyên liệu của tế bào chủ trong quá trình nhân lên của mình
C. Một số virut có enzim riêng tham gia vafp quá trình nhân lên của mình
D. Cả A, B và C
Hiển thị đáp án
Đáp án: D
D. VẬN DỤNG (8’)
Mục tiêu: - Tạo cơ hội cho HS vận dụng kiến thức và kĩ năng có được vào các tình huống, bối cảnh mới ,nhất là vận dụng vào thực tế cuộc sống.
- Rèn luyện năng lực tư duy, phân tích.
Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan
Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.
Tại sao nhiều người không hay biết mình đang bị nhiễm HIV. Điều đó nguy hiểm như thế nào đối với xã hội?
Lời giải:
- Virut HIV có thể lây nhiễm qua 3 con đường là: qua đường máu, qua đường tình dục và truyền từ mẹ sang con. Vì vậy, các đối tượng được xếp vào nhóm có nguy cơ lây nhiễm cao là những đối tượng tiêm chích ma túy, gái mại dâm,…
- Nhiều người không hay biết mình đang bị nhiễm HIV vì giai đoạn ủ bệnh kéo dài lâu và không có biểu hiện bệnh rõ rệt. Giai đoạn sơ nhiễm biểu hiện bệnh chưa rõ, có thể sốt nhẹ (kéo dài 2 tuần – 3 tháng) nên dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Giai đoạn không triệu chứng kéo dài 1 – 10 năm. Lúc này số lượng tế bào limphô T – CD4 giảm dần, đến khi cơ thể suy giảm miễn dịch trầm trọng thì các vi sinh vật cơ hội tấn công gây triệu chứng, đây là giai đoạn biểu hiện triệu chứng AIDS.
E. MỞ RỘNG (2’)
Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học
Phương pháp dạy học: Giao nhiệm vụ
Định hướng phát triển năng lực: tự chủ- Tự học, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, giải quyết vấn đề
Nhận thức và thái độ như thế nào để phòng tránh lây nhiễm HIV?
4. Hướng dẫn học sinh học bài, làm việc ở nhà (2 phút)
- Học thuộc bài đã học.
- Xem mục : Em có biết ?
- Đọc bài 31 trang 121, SGK Sinh học 10 – cơ bản.
IV. RÚT KINH NGHIỆM