I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Minh Huệ (Nguyễn Đức Thái- 1927)
- Quê quán: Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống TD Pháp.
2. Tác phẩm
- Sáng tác: 1951.
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được gợi cảm hứng từ việc tác giả được nghe kể về một câu chuyện của thật của Bác khi đi chiến dịch Biên giới 1950.
- Là một trong những bài thơ nổi tiếng viết về chủ tịch Hồ Chí Minh.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, chú thích
- Các nhân vật: anh đội viên và Bác Hồ
- Kể theo trật tự thời gian.
2. Thể thơ: thơ năm chữ
3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp với tự sự và miêu tả.
4. Bố cục
+ Phần 1: 9 khổ thơ đầu: Lần thức dậy thứ nhất của anh đội viên.
+ Phần 2: Còn lại: Lần thức dậy thứ ba của anh đội viên.
III. TÌM HIỂU CHI TIẾT
1. Nhân vật anh đội viên
* Hoàn cảnh:
- Thời gian: trời đã về khuya.
- Không gian: mái lều tranh "xơ xác", trời mưa "lâm thâm".
→ Lạnh giá, thiếu thốn, khó khăn.
* Lần thức dậy đầu tiên:
- Thái độ: ngạc nhiên, băn khoăn đến khắc khoải, lo lắng cho sức khỏe của Bác.
- Hành động: nhìn và dõi theo những cử chỉ, hành động của Bác
- Tâm trạng:
+ Mơ màng như nằm trong giấc mộng đẹp đẽ, ấm áp.
+ Thổn thức, thì thầm xúc động .
* Lần thứ ba thức dậy:
+ Hốt hoảng, giật mình, nằng nặc mời Bác ngủ.
+ Đồng cảm, thấu hiểu "Anh đội viên nhìn Bác/ Bác nhìn ngọn lửa hồng".
+ Niềm vui sướng khi hiểu được tấm lòng, sự vĩ đại của và hạnh phúckhi được thức cùng Bác.
* Nghệ thuật: tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc.
- Các từ láy giàu giá trị biểu cảm
- Điệp từ : “càng”, “mời Bác ngủ”
- Nghệ thuật ẩn dụ, so sánh.
=> Nhận xét:
- Anh đội viên thể hiện tình cảm thân thiết, ngưỡng mộ với Bác Hồ.
➩ Tình cảm yêu kính của anh đội viên, cũng như của tác giả và toàn dân tộc Việt Nam với Bác.
2. Hình ảnh Bác Hồ
- Hình dáng: vẫn ngồi, lặng yên, trầm ngâm, chòm râu im phăng phắc, bóng Bác cao lồng lộng
- Cử chỉ: đốt lửa, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng. → Sự lo lắng, chăm sóc ân cần, tình yêu thương của Bác với chiến sĩ
- Tâm trạng: lo lắng, không ngủ, thương đoàn dân công, mong trời sáng
→ Bác lặng trong những ưu tư, suy tư. Hình ảnh Bác vừa to lớn, vĩ đại vừa gần gũi, ân tình.
- Lời nói: Chú cứ việc ngủ ngon, không an lòng, thương đoàn dân công
→ Tình cảm, lòng yêu thương bao la rộng lớn. Sự hi sinh vĩ đại, lo cho dân hơn cho mình.
* Nghệ thuật:
- Các từ láy gợi hình.
- So sánh, ẩn dụ.
- Điệp ngữ "Đêm nay" nhấn mạnh việc nhiều đêm không ngủ → Bác thức là một lẽ thường tình.
IV. TỔNG KẾT BÀI HỌC
1. Nội dung
* Nội dung:
- Câu chuyện cảm động về tấm lòng yêu thương sâu sắc của bác đối với anh bộ đội và nhân dân qua cảm nhận của người chiến sĩ.
- Tình cảm yêu mến, kính phục của người chiến sĩ đối với Bác Hồ.
* Ý nghĩa: thể hiện tấm lòng yêu thương bao la của Bác đối với bộ đội và nhân dân; tình cảm kính yêu, cảm phục của nhân dân, bộ đội đối với Bác.
2. Nghệ thuật
- Thể thơ 5 chữ.
- Kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm.
- Lời thơ giản dị, có nhiều h/a thể hiện tình cảm tự nhiên, chân thành.
- Sử dụng từ láy tạo hình.
- Sử dụng nghệ thuật so sánh, ẩn dụ