I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Tên thật: Nguyễn Cao Sơn.
- Quê quán: Cao Bằng.
2. Tác phẩm
- Xuất xứ: Cao Bằng 3/1999; trích Tuyển tập truyện viết về thiếu nhi dân tộc và miền núi.
- Thể loại: Truyện ngắn.
3. Đọc – chú thích
4. Bố cục:
+ Phần 1 (Từ đầu đến Dế Vân bối rối): Sự việc gặp chú chim nhỏ.
+ Phần 2 (Tiếp đến run rẩy trong lòng): Dế Vân hồi tưởng lại chuyện trong quá khứ.
+ Phần 3 (Còn lại): Dế Vần và Khìn cứu và thả chú chim lên trời.
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT
1. Câu chuyện về chim chích bông
- Truyện kể về một lần cậu bé nhờ bố giúp đỡ một chú chim chích bông mắc kẹt khiến Dế Vần - người bố nhớ lại kỉ niệm xưa vô tình bắt chú chim chích bông con xa mẹ phải chết.
- Truyện về chim chích bông được kể qua hai câu chuyện:
a. Chuyện của người cha trong quá khứ
- Dế Vần theo pa lên nương và bắt chim non mang về → chú chim non bị chết.
→ Dế Vần vẫn ân hận đến bây giờ.
b. Chuyện hiện tại của hai cha con Ò Khìn
- Đầu truyện: Ò Khìn muốn bắt con chích nông để chơi nhưng đến cuối truyện lại thả để chim bay vút lên trời với lời thì thầm: "bay đi, bay về với mẹ mày đi".
→ Nhận xét:
+ Dế Vần là một cậu bé hiền lành, biết nhận lỗi sai và luôn ân hận về những hành vi sai lầm của mình. Anh đã rút kinh nghiệm của bản thân mình cho đứa con.
+ Ò Khìn sau khi nghe được câu chuyện pa kể và em hiểu được nỗi buồn, sự ăn năn của cha về cái chết của con chim nhỏ năm xưa nên không muốn lặp lại.
2. Hình ảnh những con chim chích
- Những bụi gai, việc bị bắt: biểu tượng cho những khó khăn, trở ngại trong cuộc đời mỗi con người. Để trưởng thành con người phải vượt qua những thử thách ấy.
- Chim chích bông non: là biểu tượng cho sự non nớt, hồn nhiên, yếu đuối, mong mảnh, sức chống cự yếu ớt. → Gợi liên tưởng đến người con và người bố trong thời thơ ấu được hồi tưởng lại. → Mầm non, cần được nâng niu, châm sóc, che chở và giáo dục.
- Chim mẹ: là biểu tượng cho sự trưởng thành, lòng yêu thương con. Gợi liên tưởng đến ông nội và người bố. Những người trưởng thành, có tấm lòng yêu thương, có những trải nghiệm và bài học, giáo dục và hướng dẫn lớp sau phát triển.
→ Những chú chim còn là biểu hiện cho sự tự do, yên bình, hòa bình.
III. TỔNG KẾT
1. Nội dung
Văn bản là câu chuyện nhắc nhở con người hãy biết yêu thương, nâng niu và bảo vệ loài vật, đừng vô tình trở thành kẻ nhẫn tâm, thô bạo. Truyện cũng nhằm ca ngợi những tâm hồn nhân hậu, trong sáng.
2. Nghệ thuật
- Nghệ thuật "truyện lồng trong truyện" độc đáo, sinh động.