Nội dung chính bài Chiếc thuyền ngoài xa

A. Ngắn gọn những nội dung chính

1. Giới thiệu chung

•  Tác giả

Nguyễn Minh Châu (1930-1989). quê ở làng Thơi xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. 

Nguyễn Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Năm 2000, ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

• Tác phẩm

Chiếc thuyền ngoài xa được viết năm 1983, 4 năm sau tác phẩm mới được xuất bản. Tác phẩm in đậm phong cách tự sự - triết lý của Nguyễn Minh Châu. Truyện kể lại chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ nhiếp ảnh và những chiêm nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời.

2. Phân tích văn bản

• Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng

a) Vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa – cảnh đắt giá trời cho

Phát hiện thứ nhất của nhân vật người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đầy thơ mộng. Sau nhiều ngày chờ đợi, anh đã phát hiện ra một vẻ đẹp trời cho trên mặt biển sớm mờ sương, một cảnh đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ anh chỉ bắt gặp được một lần. Nó đẹp. như một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mái thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào hầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mũi khum khum, đang hướng mặt vào bờ.Tất cả bức tranh đó từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thật đơn giản và toàn bích. Trong giây lát, người nghệ sĩ còn khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn.

b) Sự thật về bức tranh cuộc sống thô bạo, tàn nhẫn

Phát hiện thứ hai của Phùng lại đầy nghịch lí, nó trớ trêu như một trò đùa quái ác của cuộc sống. Phùng đã chứng kiến từ chiếc thuyền đẹp như trong mơ ấy bước ra một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi, cam chịu việc bị đánh bởi lão đàn ông thô kệch, dữ dằn. Hắn ta coi việc đánh vợ là một phương thức để giải tỏa những uất ức, đau khổ. Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng đau đớn: “Mày chết đi. cho ông nhờ, chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Khi chứng kiến cảnh đó, anh kinh ngạc vì vài phút trước anh từng có cái khỏanh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh mang lại.

c) Mối quan hệ giữa hai bức tranh

Hai bức tranh này hoàn toàn đối lập, trái ngược nhau. Đó là sự đối lập giữa cái đẹp với cái xấu, giữa sự thật sâu bên trong và cái nhìn bên ngoài, cái đạo đức với cái phi đạo đức, giữa cái thanh cao, trong trẻo với cái tàn nhẫn. 

Câu chuyện về người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện

Trước lời đề nghị và giúp đỡ của Đẩu và Phùng, người đàn bà dứt khoát từ chối. Chị đau đớn đánh đổi bằng mọi giá để không bỏ lão chồng vũ phu dù cho hắn có đánh đập chị dã man. Tại toà án, chị kể về cuộc đời mình và gián tiếp giải thích lí do vì sao chị nhất quyết không thể bỏ lão chồng vũ phu. Nếu như ban đầu mới đến toà án với thái độ sợ sệt, lúng túng, một lạy quý toà, hai lạy quý toà thì sau khi nghe lời khuyên của Đẩu, chị trở nên mạnh dạn và chủ động khi tự quyết định cuộc sống của mình. Chị bác bỏ ngay lời đề nghị của vị chánh án và của người nghệ sĩ. Cách xưng hô của chị cũng trở nên gần gũi, thân mật hơn. Chị không còn xưng hô “con – quý toà” mà tự xưng là “chị” và gọi Phùng, Đẩu là “các chú”. Nguyên nhân của sự thay đổi ấy là vì chị đã cảm nhận được thiện ý của hai người và có lẽ còn là sự cảm thông của chị cho suy nghĩ đơn giản của họ.

• Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy

Rời khỏi vùng biển với khá nhiều bức ảnh, Phùng đã có một tấm được chọn vào bộ lịch tĩnh vật hoàn toàn” về thuyền và biển” năm ấy. Tuy nhiên, mỗi lần nhìn vào tấm ảnh đen trắng ấy, Phùng vẫn thấy cái màu hồng hồng của sương mai và hình ảnh người đàn bà bước ra từ trong đó. Hai hình ảnh kết câu chuyện mang ý nghĩa biểu tượng. Màu hồng hồng của sương mai tượng trưng cho vẻ đẹp lãng mạn. Hình ảnh người đàn bà tượng trưng cho hiện thực phũ phàng của cuộc đời. 

B. Phân tích chi tiết nội dung bài học 

1.Tóm tắt văn bản

Phùng - một nhiếp ảnh gia nghệ thuật đi đến một vùng ven biển miền Trung, để chụp ảnh cho cuốn lịch năm mới. Sau một thời gian để ý anh đã phát hiện và chụp được một cảnh đắt giá. Đó là cảnh một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương. Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã sững sờ khi chứng kiến từ chính chiếc thuyền đi xuống là cảnh người chồng vũ phu đang đánh đập vợ mình một cách dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ mà đánh trả lại cha mình. Những ngày sau, anh lại bắt gặp cảnh tượng đó lại tiếp diễn, anh đã ra tay can thiệp. Theo lời mời của chánh án Đẩu- đồng đội cũ của Phùng, người đàn bà hàng chài đã đến toà án huyện. Tại toà án người phụ nữ ấy đã từ chối sự giúp đỡ của Đẩu và anh, nhất quyết không bỏ người chồng vũ phu. Chị đã kể câu chuyện về cuộc đời mình và đó cũng là lí do giải thích cho sự từ chối. Rời khỏi vùng biển với khá nhiều bức ảnh, Phùng đã có một tấm được chọn vào bộ lịch tĩnh vật hoàn toàn” về thuyền và biển” năm ấy. Tuy nhiên, mỗi lần đứng trước tấm ảnh, bao giờ anh cũng thấy hình ảnh người đàn bà nghèo khổ bước ra từ tấm ảnh.

2. Phân tích chi tiết văn bản

• Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng

a) Vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa – cảnh đắt giá trời cho

Phát hiện thứ nhất của nhân vật người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đầy thơ mộng. Sau nhiều ngày chờ đợi, anh đã phát hiện ra một vẻ đẹp trời cho trên mặt biển sớm mờ sương, một cảnh đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ anh chỉ bắt gặp được một lần. Nó đẹp. như một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mái thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào hầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mũi khum khum, đang hướng mặt vào bờ.Tất cả bức tranh đó từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thật đơn giản và toàn bích. Trong giây lát, người nghệ sĩ còn khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn.

Cảm nhận của người nghệ sĩ Phùng khi phát hiện ra cảnh đẹp.

Với con mắt của một người nghệ sĩ, Phùng đã nhận xét đó là “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích 

Anh bắt đầu cảm thấy bối rối, trong tim như có cái gì đó thắt vào.

Anh nhận một chân lí rằng: bản thân cái đẹp là đạo đức bởi nó có khả năng gột rửa tâm hồn.

=> Phùng là một người nghệ sĩ rất tinh tế, nhạy bén, có khả năng nhận biết cái đẹp.

b) Sự thật về bức tranh cuộc sống thô bạo, tàn nhẫn

Phát hiện thứ hai của Phùng lại đầy nghịch lí, nó trớ trêu như một trò đùa quái ác của cuộc sống. Phùng đã chứng kiến từ chiếc thuyền đẹp như trong mơ ấy bước ra một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi, cam chịu việc bị đánh bởi lão đàn ông thô kệch, dữ dằn. Hắn ta coi việc đánh vợ là một phương thức để giải tỏa những uất ức, đau khổ. Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng đau đớn: “Mày chết đi. cho ông nhờ, chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Khi chứng kiến cảnh đó, anh kinh ngạc vì vài phút trước anh từng có cái khỏanh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh mang lại.

Khi nhìn thấy hình ảnh gã đàn ông đánh đập vợ.

Cảm nhận của người nghệ sĩ là kinh ngạc đến mức cứ há hốc mồm ra mà nhìn. Chết lặng người.

=> Người nghệ sĩ Phùng như không tin vào mắt mình bởi trước đó anh nhìn thấy khung cảnh chiếc thuyền ngoài xa đẹp lung linh thì giờ đây trước mặt ông lại là những hình ảnh đen tối của cuộc sống, về người đàn ông đánh vợ vũ phu, tàn nhẫn.

c) Mối quan hệ giữa hai bức tranh

Hai bức tranh này hoàn toàn đối lập, trái ngược nhau. Đó là sự đối lập giữa cái đẹp với cái xấu, giữa sự thật sâu bên trong và cái nhìn bên ngoài, cái đạo đức với cái phi đạo đức, giữa cái thanh cao, trong trẻo với cái tàn nhẫn.

=> Qua đó tác giả Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm thông điệp: cuộc đời không bao giờ là màu hồng như chúng ta nghĩ, nó có thể xuôi chiều mà rất đa đoan, đa sự, luôn chứa đựng những mâu thuẫn, nghịch lí.

•  Câu chuyện về người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện

Trước lời đề nghị và giúp đỡ của Đẩu và Phùng, người đàn bà dứt khoát từ chối. Chị đau đớn đánh đổi bằng mọi giá để không bỏ lão chồng vũ phu dù cho hắn có đánh đập chị dã man. Tại toà án, chị kể về cuộc đời mình và gián tiếp giải thích lí do vì sao chị nhất quyết không thể bỏ lão chồng vũ phu. Nếu như ban đầu mới đến toà án với thái độ sợ sệt, lúng túng, một lạy quý toà, hai lạy quý toà thì sau khi nghe lời khuyên của Đẩu, chị trở nên mạnh dạn và chủ động khi tự quyết định cuộc sống của mình. Chị bác bỏ ngay lời đề nghị của vị chánh án và của người nghệ sĩ. Cách xưng hô của chị cũng trở nên gần gũi, thân mật hơn. Chị không còn xưng hô “con – quý toà” mà tự xưng là “chị” và gọi Phùng, Đẩu là “các chú”. Nguyên nhân của sự thay đổi ấy là vì chị đã cảm nhận được thiện ý của hai người và có lẽ còn là sự cảm thông của chị cho suy nghĩ đơn giản của họ.

Lí do người phụ nữ làng chài xuất hiện: chánh án Đẩu mời đến để giải quyết việc gia đình.

Dù chị thường xuyên chịu những trận đòn, bị đánh đập tàn bạo của người chồng nhưng người đàn bà hàng chài chấp nhận đánh đổi mọi thứ để không phải bỏ chồng.

Người đàn bà hàng chài đưa ra những nguyên nhân chính đáng không chịu bỏ chồng:

Người đàn ông là trụ cột của gia đình. Là chỗ dựa quan trọng trong cuộc đời những người hàng chài như chị, nhất là khi biển động, phong ba. 

Chị cần hắn đề cùng nuôi những đứa con.

Có lúc vợ chồng sống hòa thuận lắm.

Sự thay đổi trong thái độ, lời nói, cách xưng hô sau khi hiểu ra của người đàn bà hàng chài:

Lúc đầu đến toà người đàn bà xưng hô: con – quý tòa sang chị - các chú.

Sau đó khi hiểu ra ý định muốn giúp đỡ của Phùng và Đẩu chị chuyển từ thái độ từ sợ sệt, van xin sang cách nói đầy sắc sảo, rõ ràng.

=> Ta có thể thấy người đàn bà không cam chịu một cách vô lí mà ngược lại, bà rất am hiểu sự đời, suy nghĩ sắc sảo, thấu tình đạt lí và giàu đức hi sinh cho con cái.

Người đàn bà kể về chồng của mình:

Một người đàn ông cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập vợ

Do cuộc sống nghèo khổ, ngày càng túng quẫn, người đàn bà đẻ nhiều, thuyền chật nên chồng bà mới trở nên như vậy.

=> Người đàn bà rất biết nghĩ cho chồng. Trong suy nghĩ của bà, người chồng đánh đập mình dã man chỉ là sản phẩm của sự nghèo đói, lam lũ, túng quẫn.

Sự khác nhau trong cách nhìn người chồng vũ phu của Phùng, Đẩu, thằng Phán và người đàn bà:

Phùng, Đẩu, thằng Phán: chỉ nhìn người đàn ông vũ phu ở vẻ bề ngoài mà chưa xem xét hoàn cảnh của họ.

Người đàn bà ngoài vẻ bề ngoài bà đã nhận ra bản chất bên trong và nguyên nhân dẫn tới sự độc ác, hung dữ của chồng bà và thông cảm nó.

=> Qua câu chuyện về người đàn bà ở tòa án huyện, tác giả Nguyễn Minh Châu muốn gửi những thông điệp về cách nhìn nhận cuộc đời: đừng nhìn cuộc đời, con người chỉ bằng một con mắt, mà phải xét theo toàn thể, có cái nhìn đa chiều, trong nhiều mối quan hệ khác nhau.

•  Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy

Rời khỏi vùng biển với khá nhiều bức ảnh, Phùng đã có một tấm được chọn vào bộ lịch tĩnh vật hoàn toàn” về thuyền và biển” năm ấy. Tuy nhiên, mỗi lần nhìn vào tấm ảnh đen trắng ấy, Phùng vẫn thấy:

Cái màu hồng hồng của sương mai

Hình ảnh người đàn bà bước ra từ trong đó

Hai hình ảnh kết câu chuyện mang ý nghĩa biểu tượng.

Màu hồng hồng của sương mai tượng trưng cho vẻ đẹp lãng mạn.

Hình ảnh người đàn bà tượng trưng cho hiện thực phũ phàng của cuộc đời.

=> Qua đó nhận ra chân lí nghệ thuật và cuộc đời phải luôn có mối quan hệ gắn bó với nhau, nghệ thuật phải được bắt nguồn từ hiện thực đời sống. Nói được ra những điều khổ đau của con người trong hiện thực ấy.

3. Tổng kết

• Nội dung

Từ câu chuyện về một bức ảnh nghê thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều chứ không thể đánh giá con người, sự vật qua vẻ bề ngoài của nó. Đồng thời, câu chuyện trong bức ảnh nghệ thuật cũng đặt ra một vấn đề về nghệ thuật cho người nghệ sĩ không nên nhìn cuộc sống vẻ đẹp bên ngoài màu hồng mà cần phải lăn xả vào hiện thực để nhìn nhận nó một cách đúng đắn, đa chiều hơn.

• Nghệ thuật

Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo. Cách khắc họa nhân vật, cốt truyện hấp dẫn cùng với ngôn ngữ sử dụng rất linh hoạt, sáng tạo góp phần làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm. Giọng điệu: chiêm nghiệm, trăn trở phù hợp với tình huống nhận thức. Qua đó ta cũng thấy được những chiêm nghiệm về nghê thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu.

• Ý nghĩa

Từ câu chuyện bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng nghĩa về cách nhìn nhận cuộc sống và con người đó là không nên nhìn từ một phía, hay chỉ là bề nổi của nó mà phải có một cách nhìn đa diện, đa chiều phát hiện ra bản chất đằng sau của hiện tượng.