Soạn giản lược bài từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân (Tiếp theo)

Nội dung bài soạn

Câu 1:

• Từ nách trong câu thơ của Nguyễn Du chỉ góc tường.
• Trong câu thơ này, Nguyễn Du đã chuyển nghĩa cho từ nách từ mang nghĩa chỉ vị trí thân thể con người sang chỉ vị trí giao nhau giữa hai bức tường tạo nên một góc.

Câu 2:

Từ xuân theo nghĩa thực là để chỉ một mùa trong năm

Các từ xuân trong các câu thơ trên vừa mang nghĩa thực nhưng cũng vừa mang nghĩa ẩn dụ

• Câu 1: Xuân ở đây ngoài để chỉ một mùa của năm còn là để chỉ tuổi thanh xuân, tuổi trẻ của người phụ nữ.
• Câu 2: Xuân ở đây để chỉ vẻ đẹp, sự tròn đầy, viên mẫn của người con gái - chỉ vẻ đẹp, sự trinh trắng của Thúy Kiều.
• Câu 3: Xuân trong câu thơ để chỉ mùi thơm của rượu ngon, cay nồng và hấp dẫn. Nhưng đồng thời nó cũng là từ biểu trưng cho tuổi trẻ, sức sống dào dạt của con người và tình bạn thắm thiết giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê.
• Câu 4: Có 2 từ xuân:
• Từ xuân thứ nhất mang nghĩa thực, để chỉ mùa xuân của thiên nhiên đất trời với sức sống dồi dào, mãnh liệt.
• Từ xuân thứ hai mang nghĩa chuyển chỉ sự phát triển, sức sống và tự do.

Câu 3:

a) 

• Mặt trời trong câu thơ mang nghĩa thực, là mặt trời của tự nhiên đang trong thời điểm hoàng hôn, khi mặt trời chuẩn bị lặn xuống phía Tây
• Tác giả đã sử dụng biện pháp so sánh mặt trời với hòn lửa để làm tăng sức gợi hình của mặt trời, giúp người đọc hình dung về màu đỏ rực và những tia nắng cuối ngày cũng chuyển sang màu đỏ đậm sánh như thế. Mặt trời được nhìn từ xa như hòn lửa khổng lồ đang lặn xuống biển sâu.

b) 

• Mặt trời trong câu thơ mang nghĩa chuyển, là Mặt trời chân lí tức là ánh sáng của lí tưởng cách mạng đã đến với người thanh niên trẻ tuổi Tố Hữu vào lúc ông cần nó nhất, khi bơ vơ, lạc lõng với cuộc đời, sống không có lí tưởng.
• Mặt trời trong câu thơ được sử dụng cách chuyển theo nghĩa ẩn dụ vì mặt trời thực và chân lí cách mạng có nhiều nét tương đồng. Mặt trời thực đem tới ánh sáng và sự sống cho vạn vật, tạo điều kiện cho chúng sinh trưởng và phát triển. Còn chân lí cách mạng cũng mang đến ánh sáng và sự sống cho con người Việt Nam khi đưa nhân dân ta thoát khỏi bóng tối của kiếp nô lệ và hướng tới sự tự do, hạnh phúc trong tương lai.

c) 

• Mặt trời  thứ nhất là mặt trời thực, mặt trời của tự nhiên. Còn mặt trời thứ hai mang nghĩa chuyển chỉ em bé - đứa con bé nhỏ của người mẹ Tày, đang ngủ ngon lành trên lưng khi mẹ lên rẫy làm việc.
• Mặt trời thứ hai được sử dụng theo nghĩa chuyển ẩn dụ vì mặt trời thực và em bé cũng có điểm tương đồng. Em bé chính là ánh sáng, sự sống trong cuộc đời của người mẹ. Mẹ có thể làm mọi thứ để bảo vệ em, nuôi em khôn lớn và trưởng thành.

Câu 4:

a)

• Từ mới được tạo ra là từ mọn mằn
• Chúng được tạo ra từ những tiếng có sẵn là mọn, mằn theo phương thức cấu tạo tiếng Việt
• Âm đầu được láy lại (âm m)
• Nghĩa của từ: Chỉ những sự vật nhỏ bé, không đáng chú ý trong một tổng thể

b) 

• Từ mới được tạo ra là từ giỏi giắn
• Chúng được tạo ra từ từ có sẵn là giỏi theo phương thức láy âm trong cấu tạo tiếng Việt
• Âm được láy lại là gi
• Nghĩa của từ: Chỉ người đảm đang, chăm chỉ, tháo vát trong công việc nào đó

c)

• Từ mới được tạo ra là từ nội soi
• Chúng được tạo ra từ những từ có sẵn là nội, soi theo phương thức ghép nghĩa của những từ hán Việt
• Nội có nghĩa là ở bên trong, ẩn đi (nội tâm, nội dung, nội hàm,...)
• Soi có nghĩa sử dụng ánh sáng để chiếu, nhìn sự vật rõ hơn (soi sáng, soi chiếu, soi mói,...)
• Nghĩa của từ: Nội soi là phương thức chữa bệnh mới xuất hiện gần đây với phương pháp đưa một ống nhỏ vào bên trong cơ thểcủa người bệnh, sau đó bác sĩ sẽ quan sát và phát hiện ra bệnh lí của con người.