Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: " Nghĩa tường minh và hàm ý". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 9 tập 2.
Bài Làm:
A. Ngắn gọn những nội dung chính
1. Ngắn gọn kiến thức trọng tâm.
- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
B. Nội dung chính cụ thể
1. Phân biệt nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu, đây được xem là nghĩa thực và ai cũng có thể hiểu được.
Nghĩa làm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Hàm ý là những nội dung ý nghĩa mà người nói có ý định truyền bá cho người nghe nhưng không nói ra trực tiếp, chỉ ngụ ý để người nghe tự suy ra căn cứ vào ngữ cảnh, nghĩa tường minh, căn cứ vào những phương châm hội thoại.
Tác dụng của cách nói hàm ý:
- Tạo ra hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn so với cách nói thông thường.
- Giữ được tính lịch sự và thể diện của người nói/ người nghe.
- Làm cho lời nói có ý vị, hàm súc.
- Người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về hàm ý.
2. Ví dụ:
VD1: “dã tràng xe cát”
- Nghĩa tường minh: hình ảnh con dã tràng xe cát
- Nghĩa hàm ẩn: nhọc công mưu cầu việc gì mà cuối cùng nhọc công vô ích.
VD2: Trong các trường hợp trên nên sử dụng nghĩa tường minh hay hàm ý
Được bạn rủ đi xem phim nhưng em muốn từ chối:
- Mình không đi xem phim đâu.
- Tiếc quá, mình hứa với mẹ làm việc nhà rồi.
- Mình mà đi xem phim với cậu á?
Trong ba câu trên thì câu “ Tiếc quá, mình hứa với mẹ làm việc nhà rồi.” sử dụng nghĩa hàm ý. Ý nghĩa là thể hiện tính lịch sự, tôn trọng người đối thoại.