BÀI 1: TRUYỆN TRUYỀN KÌ VÀ TRUYỆN NGẮN HIỆN ĐẠI
VĂN BẢN: CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN
CHUẨN BỊ
Câu 1: Khi đọc một văn bản truyện truyền kì, các em cần chú ý.
Soạn rút gọn:
- Nắm được cốt truyện của văn bản
- Xác định được nhân vật trung tâm trong mối quan hệ với các nhân vật khác
- Xác định được sự phù hợp với người kể chuyện, điểm nhìn trong việc thể hiện chủ đề của văn bản
- Nhận diện và phân tích được ý nghĩa nghệ thuật của các chi tiết kì ảo trong truyện
- Tìm ra mối quan hệ giữa phần chính văn và lời bình ở cuối truyện.
Câu 2: Đọc trước văn bản Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên, tìm hiểu thông tin về tác giả Nguyễn Dữ và tập Truyền kì mạn lục
Soạn rút gọn:
- Tác giả Nguyễn Dữ
+ Chưa rõ năm sinh năm mất, là một danh sĩ thời Lê Sơ, thời nhà Mạc sống vào khoảng thế kỉ XVI
+ Ông xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông)
+ Ông từng đi thi và đã ra làm quan, sau đó không bao lâu thì từ quan lui về ẩn dật.
+ Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là "Truyền kì mạn lục"
- Tập "Truyền kì mạn lục":
+ Là tác phẩm duy nhất của Nguyễn Dữ, viết bằng chữ Hán, theo thể loại truyền kì, xen lẫn biền văn và thơ ca.
+ Tác phẩm gồm 20 truyện, mỗi truyện đều có lời bình của tác giả hoặc của một người có cùng quan điểm của tác giả.
+ Nhan đề phản ánh hiện thực xã hội đương thời, số phận con người, tinh thần dân tộc và có sự tham gia của nhiều yếu tố hoang đường, kì ảo.
Câu 2: Tìm hiểu về Thánh Tản Viên trong truyền thuyết và trong đời sống văn hóa của người Việt
Soạn rút gọn:
- Trong truyền thuyết:
+ Tản Viên Sơn Thánh là người ở động Lăng Xương, tên là Nguyễn Tuấn (Nguyễn Tùng), con ông Nguyễn Cao Hạnh (Hành) và bị Đinh Thi Điêng (Đen). Khi lớn lên nhận bà Ma Thị Cao Sơn ở núi Ngọc Tản làm mẹ nuôi
+ Trong đời sống văn hóa của người Việt: Là một trong bốn vị thánh bất tử, biểu đạt cho những khả năng to lớn và vĩnh viễn của cộng đồng
ĐỌC HIỂU
Câu 1: Thái độ của mọi người đối với hành động đốt đền của Tử Văn nói lên điều gì?
Soạn rút gọn:
- Mọi người đều lắc đầu lẽ lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn, nhưng chàng vẫn vung tay không cần gì cả.
- Hành động vô cùng dũng cảm, cứng rắn, dám làm những điều ai cũng phải sợ để diệt trừ cái ác, bảo vệ cuộc sống cho người dân.
Câu 2: Chú ý thái độ của Tử Văn trước lời nói của viên bách hộ
Soạn rút gọn:
Tử Văn mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên.
=> Thái độ ung dung, tự tin, không sợ hãi
Câu 3: Tâm sự này của thổ thần đem lại cho em những cảm xúc và suy nghĩ gì?
Soạn rút gọn:
Lời tâm sự đã nói lên một hiện tượng nhức nhối trong xã hội đương thời:
+ Hiện tượng quan liêu, nạn quan tham
+ Quan lại bị đồng tiền che mắt, cái xấu được mặc sức hoành hành, gây biết bao nỗi đau khổ cho người dân lương thiện.
Câu 4: Chú ý sự ý thức của Tử Văn về nhân cách của mình
Soạn rút gọn:
Tử Văn vô cùng tự tin về nhân cách của bản thân mình
=> Câu nói thể hiện được tính cách gan dạ, cứng cỏi, tin vào chính nghĩa.
Câu 5: Câu nói của Diêm Vương đem lại cho em suy nghĩ gì?
Soạn rút gọn:
- Diêm vương đã tiến hành xử kiện, nghe lời phân giải của hai bên, xem xét chứng cứ và cuối cùng phán quyết đúng người đúng tội.
=> Diêm Vương là biểu tượng của công lí và sự chính nghĩa.
- Câu nói của Diêm Vương đem lại cho em suy nghĩ về tầm quan trọng của công lí và sự chính nghĩa trong xã hội.
=> Nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi người trong việc đấu tranh cho công lí và chống lại sự bất công.
Câu 6: Chi tiết Tử Văn “chắp tay thi lễ” với người quen có ý nghĩa gì?
Soạn rút gọn:
- Có ý nghĩa như một lời cáo biệt đến người quen cũ.
- Thể hiện phần nào tính cách của Tử Văn – một con người lễ độ, đầy nghĩa tiết với mọi người.
SAU KHI ĐỌC
Câu 1: Hãy tóm tắt văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (khoảng 7-10 dòng). Theo em, văn bản có thể chia làm mấy phần?
Soạn rút gọn:
- Tóm tắt:
+ Ngô Tử Văn không chịu những yêu sách tác quái làm hại dân lành của một tên tướng giặc, nên đã đốt đền hắn.
+ Tên hung thần kiện chàng ở âm phủ. Trước Diêm Vương, chàng đã dũng cảm vạch trần tội ác của tên hung thần.
+ Cuối cùng, công lí được thực thi: tên tướng giặc bị trừng trị, thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại, sau đó được nhận chức phán sự đền Tản Viên.
- Văn bản có thể được chia làm 4 phần:
+ Phần 1: Từ đầu… vung tay không cần gì cả: Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn và hành động đốt đền
+ Phần 2: Tiếp theo… khó lòng thoát nạn: Tử Văn gặp Bác hộ họ Thôi và Thổ Thần
+ Phần 3: Từ Tử Văn vâng lời… tan tành ra như cám vậy: Cuộc đấu tranh giành công lý của Tử Văn ở âm cung.
+ Phần 4: Còn lại: Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.
Câu 2: Tìm trong văn bản những chi tiết liên quan đến lai lịch của Ngô Tử văn. Theo em, tại sao tác giả lại lựa chọn những chi tiết đó để giới thiệu nhân vật
Soạn rút gọn:
- Những chi tiết liên quan đến lai lịch của Ngô Tử Văn:
+ Tên họ: Ngô Tử văn, tên là Soạn
+ Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang
+ Tính tình: khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được
+ Danh tiếng: Vùng Bắc khen là một người cương trực.
- Tác giả lựa chọn những chi tiết đó để giới thiệu nhân vật vì:
+ Những chi tiết này mô rõ nét tính cách và phẩm chất của nhân vật
+ Giúp tạo nên hình ảnh một nhân vật trung tâm mạnh mẽ và đầy tính nhân văn trong tác phẩm.
Câu 3: Trong truyện, Tử Văn được miêu tả tương quan với những nhân vật nào? Qua các tương quan này, em thấy Tử Văn hiện lên với những phẩm chất gì?
Soạn rút gọn:
- Tử Văn được miêu tả tương quan với những nhân vật: hồn ma tướng giặc Bách hộ họ Thôi, Thổ Thần.
- Qua các tương quan này, nhân vật Tử Văn hiện lên với các phẩm chất: chính nghĩa, cương trực, dũng cảm, gạ dạ, luôn muốn trừ hại cho dân.
+ Cuộc gặp gỡ giữa Tử Văn với hồn ma tướng giặc: Ngô Tử Văn đại diện cho chính nghĩa, dũng cảm, cương trực, luôn tin tưởng vào hành động của bản thân mình.
+ Cuộc gặp gỡ giữa Tử Văn với Thổ Thần: dũng cảm, chính trực của Tử Văn
+ Khi bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ: tính cách gan dạ, mạnh mẽ, cứng cỏi của Tử Văn.
Câu 4: Thống kê những yếu tố kì ảo trong truyện. Vì sao nói: Nguyễn Dữ đã tiếp thu sáng tạo những yếu tố kì ảo trong một số truyện cổ dân gian?
Soạn rút gọn:
- Những yếu tố kì ảo trong truyện:
+ Nhân vật kì ảo: Hồn ma tướng giặc Bách hộ họ Thôi, thổ công, Diêm vương, Quỷ sứ, Dạ Xoa
+ Không gian kì ảo: Giấc mộng của Ngô Tử Văn nối liền giữa cõi âm và cõi dương, sau đó bị đưa đến cõi âm ti để diện kiến Diêm Vương.
- Nguyễn Dữ đã tiếp thu sáng tạo những yếu tố kì ảo trong truyện cổ dân gian vì:
+ Đây đều là những giai thoại dân gian vô cùng quen thuộc trong cốt truyện của văn học trung đại Việt Nam.
+ Kết hợp hài hòa, sáng tạo với yếu tố hiện thực để phản ánh xã hội đương thời khi mà các yếu tố kỳ ảo được xen kẽ với những yếu tố thực về địa danh, thời điểm lịch sử
+ Yếu tố hiện thực và yếu tố kì ảo có mối quan hệ gắn bó, đan xen vào nhau để cùng thể hiện tư tưởng của tác giả và nội dung của tác phẩm.
+ Yếu tố kì ảo được sử dụng như một phương thức kể chuyện làm cho câu chuyện được kể thêm hấp dẫn, tăng tính lãng mạn, trữ tình.
Câu 5: Nêu nhận xét của em về chức năng của người kể chuyện trong phần chính văn và người bình luận ở cuối truyện.
Soạn rút gọn:
- Người kể chuyện trong phần chính văn:
+ Đóng vai trò truyền đạt thông tin, sự kiện và tình tiết của câu chuyện.
+ Giúp người đọc hình dung rõ nét về nhân vật, môi trường và sự kiện.
+ Tạo ra sự kịch tính và hấp dẫn, thu hút sự chú ý của người đọc.
- Người bình luận ở cuối tác phẩm:
+ Đưa ra những phân tích, đánh giá về nhân vật và sự kiện trong câu chuyện.
+ Giúp người đọc hiểu rõ hơn về ý nghĩa và thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt.
+ Đưa ra những suy nghĩ, phê phán về vấn đề được đề cập trong câu chuyện, từ đó tạo ra sự thảo luận và tương tác với người đọc.
Câu 6: Hãy nêu suy nghĩ của em về lời bình ở cuối truyện “Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời.”
Soạn rút gọn:
- Lời bình cuối truyện nhấn mạnh rằng chúng ta nên tập trung vào việc cố gắng hết sức mình thay vì lo lắng về những khó khăn và thử thách.
- Lời bình động viên, khích lệ con người cần phải ngay thẳng, cứng rắn, can đảm để chống lại cái xấu và đòi lại cái đúng, công bằng cho xã hội; không được lùi bước, thỏa hiệp với cái ác.
- Nhân vật Ngô Tử Văn trong tác phẩm là một minh chứng cho câu nói trên