A. Hoạt động khởi động
Sắp xếp lại các sự việc dưới đây trong truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh và cho biết vì sao không thế thay đổi thứ tự việc đó
(1) Vua Hùng kén rể
(2) Sơn Tinh và Thủy Tinh đến cầu hôn
(3) Sơn Tinh đến trước rước được Mị Châu về núi.
(4) Thủy Tinh đến sau không lấy được Mị Châu vô cùng tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh.
(5) Cuối cùng, Thủy Tinh thua phải rút quân về.
(6) Hàng năm Thủy Tinh đều dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng năm nào cũng thua.
Xem lời giải
B. Hoạt động hình thành kiến thức.
Tìm hiểu thứ tự kể trong văn tự sự.
a. Xem lại truyện Thạch Sanh (bài 6), thảo luận nhóm, sau đó cử đại diện trình bày trước lớp.
(1) Các sự việc chính trong truyện Thạch Sanh là gì?
- Sự việc 1:..
- Sự việc 2:...
- Sự việc 3:...
- ...
Xem lời giải
(2) Các sự việc trong truyện được kể liên tiếp theo thứ tự tự nhiên, việc gì xảy ra trước kể trước, việc gì xảy ra sau kể sau, cho đến hết. Cách kể theo thứ tự đó tạo nên hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Xem lời giải
b. Đọc đoạn văn sau và thực hiện yêu cầu ở dưới:
(1) Đánh dấu vào từng ô để sắp xếp các sự việc sau theo đúng trình tự được kể trong đoạn văn bản trên:
- Ngỗ mồ hôi cha mẹ, không có người rèn cặp trở lên lêu lổng, hư hỏng, bị mọi người xa lánh.
- Ngỗ tìm mọi cách để trêu chọc, đánh lừa mọi người, làm họ mất lòng tin.
- Khi Ngỗ bị chó dại cắn, kêu cứu thì không ai đến cứu.
- Ngỗ bị chó cắn cần phải băng bó, tiêm thuốc trừ bênh dại.
(2) Em có nhận xét gì về thứ tự các sự việc diễn ra trong câu truyện trên.
Xem lời giải
C. Hoạt động luyện tập.
1. Đọc đoạn văn sau và thực hiện yêu cầu bên dưới:
a. Xác định ngôi kể, thứ tự của các sự việc trong câu truyện.
b. Nhận xét về vai trò và yếu tố hồi tượng câu chuyện.
Xem lời giải
2. Trao đổi để lập dàn ý cho một trong các đề sau:
Đề 1: Kể một việc tốt em đã làm.
Đề 2: Kể về một lần em mắc lỗi (bỏ học, nói dối, không làm bài,...)
Đề 3: Kể về thầy giáo hoặc một cô giáo mà em qúy mến.
Đề 4: Kể về một kỉ niệm thời thơ ấu mà em nhớ mãi.
Đề 5: Kể về một tấm gương tốt trong học tập hay một việc giúp đỡ bạn bè mà em biết
Xem lời giải
3. Dựa vào dàn ý em vừa hoàn thành, hãy viết lấy một bài văn kể chuyện hoàn chỉnh.
Xem lời giải
D. Hoạt động vận dụng.
1. Viết bài văn ngắn, kể lại cho người thân nghe về một chuyến đi hoặc những việc em làm trong một ngày. Chú ý thuật lại sự việc sao cho có một trình tự rõ ràng.
Xem lời giải
2*. Đọc lại bài văn kể chuyện em vừa hoàn thành và cho biết: Em kể chuyện theo thứ tự nào? Vì sao em lại kể chuyện theo thứ tự đó?
Xem lời giải
b) Bài văn nghị luận vẫn cần các yếu tố tự sự, miêu tả. Sau đây là những nhận xét về tác dụng của các yếu tố này. Hãy cho biết nhận xét nào đúng/sai.
Nhận xét | Đúng | Sai |
(1) Các yếu tố tự sự, miêu tả có vai trò quan trọng, chính yếu trong bài văn nghị luận | Đ | S |
(2) Các yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho nội dung nghị luận trở nên rõ ràng, sinh động, tăng sức thuyết phục | Đ | S |
(3) Người viết cần sử dụng các yếu tố tự sự, miêu tả một cách phù hợp, bám sát quá trình nghị luận | Đ | S |
(4) Nên chú ý để việc sử dụng những yếu tố tự sự và miêu tả không phá vỡ mạch nghị luận của bài văn | Đ | S |
Xem lời giải
c, Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn truyện anh hùng đẹp. Có truyện đã trở thành trường ca lớn, như Đăm Săn, Xinh Nhã … Riêng Chàng Trăng của dân tộc Mơ – nông và Nàng Han của dân tộc Thái là hai truyện có nét giống với truyện Thánh Gióng ở miền xuôi.
Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù trưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ chàng trên rừng, phó mặc cho trời đất. Suốt ngày chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên đao. Sau đó, chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông – gơ – nhi những vầng sáng bạc.
Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. Quân nàng liên kết với người Kinh, theo cờ lệnh bằng chân dệt chỉ ngũ sắc cảu nàng mà đánh tan được giặc. Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hóa thành tiên lên trời, sau khi tắm ở sông Nậm Bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng thanh gươm nàng đã dùng diệt giặc. Từ đấy, hằng năm đến ngày nàng lên trời, dân bản mường lại mở hội rước cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bồ tắm. Và trên dãy núi Pu – keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của người Kinh.
So sánh với những truyện nói trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực sự là một bản anh hùng ca và là anh hùng ca của người Việt cổ.
(Theo Cao Huy Đỉnh, Người anh hùng làng Gióng)
(1) Chỉ ra những yếu tố tự sự, miêu tả trong đoạn trích
(2) Vì sao tác giả văn bản trên đã không kể lại đầy đủ và cặn kẽ toàn bộ hai truyện “Chàng Trăng” và “Nàng Han”, mà chỉ tả cụ thể một số chi tiết và tả một vài hình ảnh trong những câu chuyện ấy?
(3) Có ý kiến cho rằng nhờ những yếu tố tự sự, miêu tả mà nội dung luạn điểm nêu trong đoạn trích trở nên cụ thể, rõ ràng, đáng tin cậy. Em có đồng ý không? Tại sao?
Xem lời giải
2. Tìm hiểu về lựa chọn trật tự từ trong câu:
a, Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
(1) Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà vẫn giữ được nghĩa cơ bản của câu?
(2) Nhận xét vế sự thay đổi sắc thái biểu cảm (của các câu đã thay đổi đó) so với câu in đậm trong đoạn trích.
Xem lời giải
b) Lựa chọn những từ, cụm từ sau: một câu, nhiều câu, mỗi cách, nhiều cách, lựa chọn, linh hoạt, thích hợp điền vào chỗ trống cho phù hợp để hoàn thiện những lưu ý về lựa chọn trật tự từ:
Trong………có thể có……….sắp xếp trật tự từ,……….đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết ……….trật tự từ………..với yêu cầu giao tiếp.
Xem lời giải
c, Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:
Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái dây thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
(1) Trật tự từ trong những phần in đậm trên thể hiện điều gì? (Chú ý tới trình tự các hoạt động thể hiện ý nghĩa và sắc thái biểu cảm như thế nào.)
(2) Nếu trật tự từ được sắp xếp lại như sau thì nội dung ý nghĩa của câu có những thay đổi gì? Có nên thay đổi trật tự từ như vậy không? Vì sao?
- Đùng đùng, cai lệ chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu và giật phắt cái thừng trong tay anh này.
- Chị Dậu vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn, xám mặt lại.
Xem lời giải
d) Sau đây là những lưu ý về tác dụng của trật từ từ trong câu. Hãy khoanh tròn vào đúng (Đ) hoặc sai (S) với từng nhận xét.
Trật tự từ trong câu | Đúng | Sai |
(1) Thể hiện thứ bậc quan trọng của sự vật, sự việc,…; thứ tự trước, sau của sự vật, sự việc,… | Đ | S |
(2) Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng | Đ | S |
(3) Có tác dụng liên kết với những câu khác (thường là liền trước hoặc liền sau) trong đoạn văn | Đ | S |
(4) Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lười nsoi, tạo nhịp điệu cho câu | Đ | S |
(5) Cho thấy khả năng quan sát của người nói, người viết | Đ | S |
Xem lời giải
C. Hoạt động luyện tập.
1. Kiểm tra Văn
Đề bài tham khảo
Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu:
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn[1]. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức ; nghe nhạc thái thường để đãi yến ngụy sứ mà không biết căm[2]. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển ; hoặc vui thú vườn ruộng, hoặc quyến luyến vợ con ; hoặc lo làm giàu mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh; hoặc thích rượu ngon, hoặc mê tiếng hát[3]. Nếu có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà trông không thể đâm thủng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; dẫu rằng ruộng lắm vườn nhiều, tấm thân quý nghìn vàng khôn chuộc, vả lại vợ bìu con díu, việc quân cơ trăm sự ích chi; tiền của tuy nhiều khôn mua được đầu giặc, chó săn tuy khoẻ khôn đuổi được quân thù ; chén rượu ngon không thể làm cho giặc say chết, tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai[4]. Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào ! [5] Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc các ngươi cũng mất; chẳng những gia quyến của ta bị đuổi, mà vợ con các ngươi cũng nguy khốn; chẳng những xã tắc tổ tông ta bị giày xéo, mà mồ mả cha mẹ các ngươi cũng bị phát quật; chẳng những thân ta kiếp này bị nhục, mà đến trăm năm sau, tiếng dơ khôn rửa, tên xấu còn lưu, mà đến gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là tướng bại trận[6]. Lúc ấy, các ngươi dẫu muốn vui chơi phỏng có được không?[7]
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
a, Hãy viết khoảng 3-4 câu khái quát nội dung chính của đoạn trích.
Xem lời giải
b, Nhận xét về tác dụng của các yếu tố biểu cảm trong câu [4] của đoạn trích.
Xem lời giải
c, Câu nghi vấn [7] ở cuối đoạn trích dùng để làm gì?
Xem lời giải
d, Sau đây là ý kiến của hai bạn An và Liên về đoạn trích này. Ý kiến của em như thế nào? Hãy viết một đoạn văn khoảng 8-10 câu trình bày ý kiến của em.
An: - Đoạn trích thật hay, bởi qua đó ta hiểu được tấm lòng yêu nước thiết tha, sâu sắc của Trần Quốc Tuấn.
Liên: - Mình thấy đoạn trích này hay, bởi nghệ thuật thuyết phục quân sĩ của Trần Quốc Tuấn thật tài tình.
Xem lời giải
2. Viết đoạn văn/ bài văn có yếu tố tự sự và miêu tả
Cho đề bài sau:
Hãy vết bài văn ngắn (khoảng một trang) bày tỏ suy nghĩ của em về vấn đề: “Những điều chúng em muốn ở thầy cô”.
a, Lập dàn ý cho đề bài trên.
b, Xác định một số yếu tố tự sự và miêu tả có thể dựa vào bài văn. (Đó là những yếu tố nào, sẽ đưa vào ý nào, liệu có phù hợp không? Tại sao?)
c, Chọn một luận điểm để viết thành một đoạn văn, chú ý sử dụng yếu tố tự sự và miêu tả
Xem lời giải
3. Nhận xét về cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:
(1) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
(2) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,... Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
(3) Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca...
(Tố Hữu, Ta đi tới)
(4) Mua mấy xu chè tươi, với mấy quả cau. Người ta đến, cũng phải có bát nước, miếng trầu tươm tất chứ.
(Nam Cao, Một đám cưới)
Xem lời giải
4. Hãy viết 3 câu văn, chú ý sắp xếp trật tự từ theo các mục đích sau: thể hiện thứ bậc quan trọng của sự vật, sự việc; thể hiện thứ tự trước sau của sự vật, sự việc; đảm bảo sự hài hào về ngữ âm của lời nói.
Xem lời giải
D. Hoạt động vận dụng
2. Tìm ví dụ và phân tích tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu theo các ý:
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản
- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói
Xem lời giải
E. Hoạt động tìm tòi mở rộng.
Sưu tầm một số câu thơ, ca dao, tục ngữ,…có cách sắp xếp trật tự từ độc đáo. Ví dụ:
Neo thả biết đâu nơi định nước
Bèo trôi nước dợn sóng mênh mông
(Hàn Mặc Tử, Đi thuyền)
Nếu đọc ngược từ tiếng cuối của mỗi câu trở về trước sẽ được hai câu thơ mới:
Trước định nơi đâu biết thả neo
Mênh mông sóng dợn nước trôi bèo.