Mở đầu:
Va chạm giữa các vật là hiện tượng thường gặp. Lực gây ra đo va chạm có thể rất nhỏ như khi các phân tử không khí va chạm lên da chúng ta. nhưng có thể rất lớn như khi các thiên thạch va chạm với nhau ngoài vũ trụ. Ta đã biết rằng động lượng và năng lượng của hệ kín luôn được bảo toàn. tuy nhiên động lượng và năng lượng của từng vật trong va chạm thì có thể thay đôi. Vậy khi các vật va chạm với nhau, động lượng và năng lượng của chúng thay đổi như thế nào?
Trả lời:
- Khi các vật va chạm với nhau, động lượng của các vật đều thay đổi, tuy nhiên động lượng của vật này giảm bao nhiêu thì động lượng của vật kia tăng bấy nhiêu.
- Khi các vật va chạm với nhau, động năng của các vật đều thay đổi, tuy nhiên động năng của vật này giảm bao nhiêu thì động năng của vật kia tăng bấy nhiêu. Tổng động năng của hai xe được bảo toàn.
- Nếu xét sự va chạm của các vật trên cùng một phẳng nằm ngang thì có thể coi như thế năng của các vật không đổi, dẫn đến năng lượng của hệ được bảo toàn.
I. Đánh giá động lượng và năng lượng của vật va chạm bằng dụng cụ thực hành
Câu hỏi 1: Thảo luận, xây dựng phương án thực hành để xác định động lượng, năng lượng của hai xe trước và sau va chạm. Vì sao lại chọn cho các xe đo chuyển động trên giá đỡ nằm ngang ?
Trả lời: Phương án thực hành xác định động lượng, năng lượng của hai xe trước và sau va chạm:
- Chuẩn bị: 2 xe đo có khối lương bằng nhau, 1 giá nằm ngang.
- Các tiến hành:
+ Đặt hai xe lên giá đỡ nằm ngang
+ Cho 2 xe va chạm vào nhau.
+ Đoc và ghi tốc độ của từng xe trước và sau va chạm vào bảng( vd bảng 2.1)
+ Từ kết quả thu được , tính và đánh giá động lượng, năng lượng của hai xe trước và sau va chạm.
Câu hỏi 2: Từ kết quả thí nghiệm của mình bạn hãy tính động lượng của các xe trước và sau va chạm. So sánh độ thay đổi động lượng của xe 1 và xe 2.
Trả lời:
| Trước va chạm | Sau va chạm | |
| Tốc độ xe 1 (m/s) | 0,444 | 0,316 |
| Tốc độ xe 2 (m/s) | 0,316 | 0,438 |
| Động lượng xe 1 ( kg.m/s) | 0,1088 | 0,0077 |
| Động lượng xe 2 ( kg.m/s) | 0,0077 | 0,1088 |
| Động năng xe 1 (J) | 0,0241 | 0,0122 |
| Động năng xe 2 (J) | 0,0122 | 0,0241 |
| Tổng động lượng hai xe (kgm/s) | 0,1165 | 0,1165 |
Độ thay đổi động lượng của xe 1 bằng với độ thay đổi động lượng của xe 2
Bài tập & Lời giải
Câu hỏi 3: Từ kết quả thí nghiệm ở bảng 2.1, vận tốc của xe 1 là +0,444 m/s. Điền dấu đại số của vận tốc, động lượng từng xe vào bảng 2.2
Xem lời giải
Câu hỏi 4: Từ kết quả thí nghiệm của mình, bạn hãy tính động năng của từng xe đo trước và sau va chạm . So sánh tổng động năng của hai xe trước và sau va chạm.
Xem lời giải
Câu hỏi 5 : Trong va chạm hoàn toàn mềm, hãy thảo luận và cho biết thành phần động năng bị giảm đã bị chuyển thành dạng năng lương nào?
Xem lời giải
II. Một số hiện tượng va chạm trong thực tiễn
Luyện tập 1: Hãy thảo luận để tìm hiểu các hiện tượng thực tế sau:
1, Giải thích tại sao khi bắt bóng thì thủ môn phải co tay, cuộn người lại
2, Hãy dựa vào các hiểu biết về động lượng và lực trong hiện tượng va chạm để giải thích tác dụng của túi khí ô tô giúp giảm chấn thương của người trong xe ô tô xảy ra va chạm mềm
3. Tại sao khi thả quả bóng xuống mặt sàn,, khi nảy lên, bóng không thể lên tới độ cao ban đầu ?
Xem lời giải
Câu hỏi 6: Tại sao nếu người lớn bế em bé ngồi ở ghế trước xe ô tô, khi xảy ra va chạm, em bé có thể bị những chấn thương nghiêm trọng mặc dù người lớn đã cài dây an toàn và túi khí hoạt động bình thường?
Xem lời giải
Vận dụng : Bạn cần sử dụng một quả bóng nhỏ như quả bóng tennis đặt bên trên một quả bóng chuyền hơi và thả rơi hệ hai quả bóng từ một độ cao nhỏ, sau khi quả bóng chuyền va chạm với mặt đất, hãy quan sát và ghi nhận chiều cao đạt được của các quả bóng. Chú ý chỉ tiến hành tại nơi rộng rãi.
Dựa vào định luật bảo toàn động lượng và bảo toàn năng lượng, thảo luận để giải thích kết quả tại sao quả bóng nhỏ có thể đạt được độ cao khá lớn so với độ cao khi thả hai quả bóng.