2. THÔNG HIỂU (5 câu)
Câu 1: Liên bang Nga có những ngành công nghiệp nào? Nêu những đặc điểm nổi bật của một số ngành công nghiệp và lấy ví dụ minh họa.
Câu 2: Trình bày tình hình phát triển của nhóm ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản ở Liên Bang Nga.
Câu 3: Nêu những đặc điểm chung của ngành dịch vụ ở Liên bang Nga. Tình hình phát triển của ngành giao thông vận tải được biểu hiện như thế nào?
Câu 4: Trình bày tình hình phát triển của các ngành bưu chính viễn thông, du lịch, thương mại và tài chính ở Liên bang Nga.
Câu 5: Trình bày đặc điểm nổi bật của một số vùng kinh tế ở Liên bang Nga.
Bài Làm:
Câu 1:
* Đặc điểm chung:
- Giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, chiếm tỉ trọng khá lớn trong GDP (20% năm 2020).
- Cơ cấu công nghiệp đa dạng, gồm các ngành truyền thống (khái thác dầu khí, luyện kim,…) và các ngành công nghiệp hiện đại (điện tử - tin học, hàng không vũ trụ,…)
- Hiện nay công nghiệp đang tập trung vào sản xuất các sản phẩm công nghệ cao có tính cạnh tranh, có giá trị cao và hướng đến xuất khẩu.
- Phân bố công nghiệp có sự khác nhau rõ rệt giữa các vùng:
+ Các ngành khai thác sơ chế tập trung ở miền Đông
+ Các ngành công nghệ cao tập trung ở miền Tây.
- Phần lớn các trung tâm công nghiệp tập trung ở đồng bằng Đông Âu, Tây Xi-bia, ven bờ Thái Bình Dương.
* Đặc điểm của một số ngành công nghiệp ở Liên bang Nga:
- Công nghiệp than:
+ Liêng bang Nga là nước khai thác than đứng thứ 5 thế giới, chiếm 5,3% sản lượng thế giới.
+ Đồng thời cũng là một trong những quốc gia xuất khẩu than hàng đầu thế giới.
+ Than khai thác nhiều ở vùng Viễn Đông và Xi-bia.
- Công nghiệp khai thác dầu khí:
+ Có sản lượng khai thác dầu mỏ chiếm 12,5% và khí tự nhiên chiếm 16,6% tổng sản lượng của thế giới (2020).
+ Tập trung ở Xi-bia, U-ran, ven biển Ca-xpi.
- Công nghiệp khai thác quặng kim loại:
+ Khai thác nhiều quặng, là một trong số các quốc gia đứng đầu vè sản xuất vàng và quặng sắt.
+ Khai thác vàng tập trung ở Xi-bia, khai thác quặng sắt tập trung ở U-ran và ở vùng phía nam Mát-xcơ-va.
- Công nghiệp điện lực:
+ Có cơ cấu đa dạng (nhiệt điện, thủy điện, điện nguyên tử…), phát triển mạnh mẽ.
+ Sản lượng điện cao, đạt 1085,4 tỉ kWh, chiếm 4% sản lượng thế giới.
- Công nghiệp luyện kim:
+ Phát triển từ rất sớm.
+ Sản lượng thép đạt 71,6 triệu tấn (năm 2020), chiếm 3,8% sản lượng thép toàn thế giới.
+ Liên bang Nga đứng thứ 4 thế giới về xuất khẩu thép.
+ Có nhiều trung tâm luyện kim lớn: Ê-ca-ten-rin-bua, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt,…
- Công nghiệp hàng không vũ trụ:
+ Liên bang Nga là cường quốc, có nhiều tên lửa phóng lên quỹ đạo từ chính sân bay vũ trụ ở đất nước.
+ Có nhiều viện nghiên cứu khoa học, văn phòng thiết kế và nhà máy chế tạo, đạt được nhiều thành tựu trong công nghệ thực hiện chương trình tàu vũ trụ có người lái.
+ Trung tâm công nghiệp hàng không vũ trụ lớn nhất là Mtá-xc
- Công nghiệp đóng tàu:
+ Là ngành truyền thống, đóng được nhiều loại tàu khác nhau: tàu ngầm, tàu sân bay, tàu phá băng nguyên tử,…
+ Trung tâm đóng tàu lớn nhất là Vla-đi-vô-xtốc.
- Công nghiệp thực phẩm:
+ Phát triển mạnh, sản xuất nhiều mặt hàng xuất khẩu như: khoai tây, rau quả, cá đóng hộp,…
+ Các trung tâm lớn là Mát-xcơ-va. Xanh Pê-téc-bua,…
Câu 2:
* Tình hình chung:
- Ngày càng được phát triển và hiện đại hóa, sử dụng nhiều máy móc hiện đại, áp dụng khoa học kĩ thuật và công nghệ tiên tiến, tạo ra khối lượng sản phẩm lớn.
- Giá trị sản xuất nông nghiệp chiếm 4,0% GDP (2020).
* Nông nghiệp:
- Diện tích đất chiếm 13,2% diện tích tự nhiên
- Hình thức tổ chức sản xuất chủ yếu là trang trại doanh nghiệp, trang trại cá thể và hộ gia đình.
- Trồng trọt:
+ Các cây trồng quan trọng là lúa mì, củ cải đường, khoai tây, ngô, lúa mạch,…
+ Liên bang Nga là một trong những nước xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới.
- Chăn nuôi:
+ Các loại gia súc được nuôi nhiều là bò, cừu, lợn, tuần lộc.
+ Ở phía bắc tuy có vùng đất bị băng tuyết bao phủ nhưng vẫn phát triển các vật nuôi phù hợp.
- Sản xuất nông nghiệp tập trung chủ yếu ở vùng đồng bằng Đông Âu và phía nam đồng bằng Tây Xi-bia
* Lâm nghiệp:
- Sản lượng khai thác gỗ tròn đạt 217 triệu m3 (2020), đứng đầu thế giới về xuất khẩu gỗ.
- Gỗ và các sản phẩm gỗ chiếm khoảng 3% giá trị hàng hóa xuất khẩu.
- Nga hạn chế xuất khẩu các loại gỗ quý, kiểm soát chặt chẽ việc khai thác rừng, tích cực phòng chống cháy rừng, tăng cường trồng rừng.
- Hoạt động lâm nghiệp phát triển mạnh ở phía bắc đồng bằng Đông Âu và Xi-bia.
* Thủy sản:
- Đánh bắt cá phát triển mạnh, sản lượng đánh bắt lớn.
- Các sản phẩm quan trọng là: cá kình, cá trích, cá tuyết, cá hồi,… tập trung ở ngư trường Viễn Đông.
- Nuôi trồng thủy sản phát triển chưa tương xứng với tiềm năng vốn có, sản lượng còn nhỏ.
Câu 3:
* Đặc điểm chung:
- Có vị trí quan trọng trong nền kinh tế và có cơ cấu đa dạng.
- Năm 2020, ngành dịch vụ đóng góp khoảng 56,3 % GDP.
* Ngành giao thông vận tải: Mạng lưới giao thông vận tải phát triển mạnh, có đầy đủ các loại hình giao thông và đầu mối giao thông lớn nhất là Mát-xcơ-va.
- Đường ô tô: tổng chiều dài trên 933 nghìn km (năm 2020), nổi bật với hệ thống đường cao tốc liên bang.
- Đường sắt:
+ Có tổng chiều dài trên 85,5 nghìn km (năm 2020), chỉ sau Hoa Kỳ
+ Tuyến đường sắt xuyên Xi-bia trải dài trên nhiều múi giờ.
- Đường sông, hồ:
+ Dài trên 100 nghìn km
+ Có mạng lưới kênh đào nối lưu vực các sông lớn
+ Hoạt động vận tải nhộn nhịp trên các hồ lớn như: Bai-can, Ca-xpi,...
- Đường biển: giao thông phát triển mạnh, các cảng biển lớn là: Xanh Pê-téc-bua, Ác-khang-hen, Vla-đi-vô-xtốc,...
- Đường ống:
+ Tổng chiều dài đường ống của Liên bang Nga đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Hoa Kỳ.
+ Các tuyến đường ống dẫn đầu, dẫn khí tự nhiên không những ở trong lãnh thổ mà còn di đến nhiều nước khác.
- Đường hàng không phát triển mạnh:
+ Năm 2020, Liên bang Nga có trên 1 200 sân bay.
+ Nhiều sân bay hoạt động rất nhộn nhịp như sân bay quốc tế Đô-mô-dê-đô-vô, san bay quốc tế Pun-cô-vô,…
- Tàu điện ngầm:
+ Tổng chiều dài của các tuyến là 465,4 km.
+ Hệ thống tàu điện ngầm lâu đời nhất của Liên bang Nga là Mát-xcơ-va Mê-trô và Xanh Pê-téc-bua Mê-trô.
Câu 4:
* Bưu chính viễn thông:
- Đóng vai trò quan trọng trong các dịch vụ chuyển phát nhanh và bưu phẩm.
- Phát triển rộng khắp trên lãnh thổ rộng lớn.
- Trung tâm bưu chính quan trọng nhất là Mát-xcơ-va.
- Viễn thông phát triển mạnh, đứng thứ ba thế giới về số lượng vệ tinh ngoài không gian (2020), đẩy mạnh việc ứng dụng hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu GLONASS trong nền kinh tế.
- Trung tâm viễn thông lớn là Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua,...
* Du lịch phát triển mạnh:
- Du lịch quốc tế đóng vai trò quan trọng trong ngành du lịch.
- Năm 2019: số lượng khách du lịch quốc tế đến Liên bang Nga đạt 24,7 triệu lượt người.
* Thương mại:
- Ngoại thương:
+ Liên bang Nga là nước xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa lớn trên thế giới.
+ Sản phẩm xuất khẩu chủ yếu là: dầu thô và khí tự nhiên, kim loại quý, đá quý, gỗ, lúa mì,...
+ Sản phẩm nhập khẩu chủ yếu là: máy móc, dược phẩm, sản phẩm điện, chất dẻo,...
+ Các đối tác thương mại chính là: Trung Quốc, Ấn Độ,...
- Nội thương:
+ Phát triển mạnh.
+ Hệ thống siêu thị, cửa hàng bán lẻ,... phân bố rộng khắp, tạo thành mạng lưới cung ứng hàng hóa đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của người dân
+ Thương mại điện tử phát triển nhanh.
+ Các trung tâm thương mại lớn là Mtá-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua.
* Tài chính:
+ Thị trường tài chính lớn với nhiều tổ chức tài chính ngân hàng hoạt động trên thế giới.
+ Trung tâm tài chính ngân hàng quan trọng nhất là Mát-xcơ-va.
Câu 5:
* Hiện nay, có 12 vùng kinh tế, trong đó, các vùng kinh tế quan trọng là: vùng Trung ương, vùng Trung tâm đất đen, vùng U-ran và vùng Viễn Đông.
* Mỗi vùng có những đặc điểm nổi bật về hoạt động kinh tế:
- Vùng Trung ương:
+ Nằm ở trung tâm của phần lãnh thổ Liên bang Nga thuộc châu Âu.
+ Chiếm khoảng 3 % diện tích và 20 % số dân cả nước.
+ Là vùng kinh tế phát triển nhất, chiếm hơn 1/3 GDP của cả nước.
+ Ngành công nghiệp phát triển: chế tạo máy, hóa chất và công nghiệp dệt may.
+ Sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu: cây lanh, khoai tây, rau, bỏ sữa.
+ Sân bay quốc tế lớn là Đô-mô-đê-đô-vô. Trung tâm du lịch quan trọng là Mát-xcơ-va.
+ Trung tâm công nghiệp lớn: Mát-xcơ-va, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt.
- Vùng Trung tâm đất đen:
+ Nằm ở phần lãnh thổ Liên bang Nga thuộc châu Âu, tiếp giáp với U-crai-na, vùng Trung ương và vùng Von-ga.
+ Chiếm khoảng 1 % diện tích và 5 % số dân cả nước.
+ Có dải đất đen màu mỡ thích hợp cho trồng trọt.
+ Công nghiệp phục vụ nông nghiệp và luyện kim đen được chú trọng.
+ Có Khu bảo tồn thiên nhiên Đất đen trung tâm (là khu thảo nguyên đất đen nguyên sinh, được thành lập từ năm 1935).
+ Trung tâm công nghiệp lớn: Vô-rô-nhe-giơ.
- Vùng U-ran:
+ Nằm ở miền Trung và phía nam dây U-ran.
+ Chiếm khoảng 5 % diện tích và 13 % số dân cả nước.
+ Tài nguyên giàu có: rừng lá kim chiếm tới 40 % diện tích vùng, nhiều loại khoáng sản.
+ Công nghiệp phát triển, chủ yếu khai khoáng, luyện kim, hóa chất, cơ khí, khai thác và chế biến gỗ.
+ Nông nghiệp còn hạn chế, chủ yếu sản xuất khoai tây, rau, bò sữa.
+ Trung tâm công nghiệp lớn: E-ca-ten-rin-bua, Man-hi-tơ-goóc.
- Vùng Viễn Đông:
+ Nằm trên bờ biển Thái Bình Dương, kéo dài từ eo biển Bê-rinh đến phía bắc bán đảo Triều Tiên, phía tây giáp với vùng Đông Xi-bia.
+ Chiếm gần 40 % diện tích và 6 % số dân cả nước.
+ Giàu tài nguyên thiên nhiên, nhất là than và gỗ.
+ Các ngành kinh tế chủ yếu: khai khoáng, khai thác gỗ, đánh bắt và chế biến hải sản, đóng tàu, cơ khí.
+ Cảng biển lớn: Vla-đi-vô-xtốc, Ma-ga-đan,...
+ Là vùng hội nhập vào khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
+ Trung tâm công nghiệp lớn: Vla-đi-vô-xtốc.
