A- Kiến thức trọng tâm
I. Các khái niệm của nội dung và hình thức trong văn bản văn học
1. Về nội dung: bao gồm các khái niệm đề tài, chủ đề, tư tưởng, cảm hứng nghệ thuật
- Đề tài: lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khát quát, bình giá và thể hiện trong văn bản
- Chủ đề: Vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản, thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống
- Tư tưởng của nhà văn: Sự lí giải đối với chủ đề đã nêu lên, là nhận thức của tác giả muốn trao đổi, nhắn gửi, đối thoại với người đọc.
- Cảm hứng nghệ thuật: Nội dung tình cảm chủ đạo của văn bản, là những trạng thái tâm hồn, cảm xúc được thể hiện trong văn bản
2. Về hình thức: Bao gồm các khái niệm ngôn từ, kết cấu và thể loại
- Ngôn từ: yếu tố đầu tiên của văn bản văn học. Các chi tiết, sự việc, hình tượng, nhân vật...và các thành tố khác được tạo nên nhờ lớp ngôn từ
- Kết cấu: sự sắp xếp, tổ chức các thành tố của văn bản thành một đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh, có ý nghĩa
- Thể loại: những quy tắc tổ chức hình thức văn bản thích hợp với nội dung văn bản: hoặc có chất thơ, chất tiểu thuyết, chất kịch
II- Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học
- Văn học có chức năng chủ yếu là nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp....nên người nghệ sĩ cần phải suy nghĩ, trăn trở về cuộc sống, con người để tác động tích cực, nâng cao nhận thức, phẩm chất, hoàn thiện con người.
- Hính thức của văn bản là để khởi gợi tính hiếu kì, tò mò của bạn đọc
- Nếu chỉ chú trọng vào nội dung và hình thức văn bản văn học sẽ không trọn vẹn mà cần phải có sự thống nhất giữa hai yếu tố ấy
Bài tập & Lời giải
Luyện tập
Câu 1: trang 130 sgK Ngữ văn 10 tập 2
So sánh đề tài của 2 văn bản văn học Tắt đèn của Ngô Tất Tố và bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan.
Xem lời giải
Câu 2: trang 130 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Phân tích tư tưởng bài thơ sau của Nguyễn Khoa Điềm:
"Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Khi mặt trời khi như mặt trăng
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi
Và chúng tôi thứ quả ngọt trên đời
Ba mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?"
(Nguyễn Khoa Điềm)
Xem lời giải
Hướng dẫn học bài
Câu 1: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập hai
Đề tài của văn bản văn học là gì? Cho ví dụ
Xem lời giải
Câu 3: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập hai
Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng trong văn bản văn học
Xem lời giải
Câu 4: Trang 130 sgk Ngữ Văn 10 tập 2
Hãy nêu ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học
Xem lời giải
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: " Nội dung và hình thức của văn bản văn học ". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 10 tập 2.