A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
I- TÍNH CHUẨN XÁC TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
1. Tính chuẩn xác và một số biện pháp đảm bảo tính chuẩn xác của văn bản thuyết minh
Mục đích của văn bản thuyết minh là cung cấp những tri thức về sự vật khách quan giúp người nghe, người đọc có thêm sự hiểu biết chính xác và phong phú.
Để đạt được tính chuẩn xác cần chú ý một số điểm như sau:
- Tìm hiểu trước khi viết
- Thu thập tài liệu tham khảo, tìm các tài liệu của các chuyên gia
- Chú ý đến các thời điểm xuất bản của các tài liệu để cập nhật những thông tin mới nhất
2.Luyện tập
a. Trong một bài thuyết minh về chương trình học, có người viết: "Ở lớp 10 Trung học phổ thông, học sinh chỉ được học văn học dân gian (ca dao, tục ngữ, câu đố)". Viết như vậy chưa chuẩn xác vì chương trình Ngữ văn 10 không phải chỉ có văn học dân gian,về phần văn học dân gian không phải chỉ có ca dao, tục ngữ, và cũng không có câu đố.
b. Trong câu " Gọi "Đại cáo bình Ngô" là áng thiên cổ hùng văn vì đó là bài văn hùng tráng đã được viết ra từ nghìn năm trước." Trong câu trên, giải thích cụm từ "thiên cổ hùng văn" chưa chuẩn xác vì "Thiên cổ hùng văn" là "áng hùng văn của nghìn đời" chứ không phải áng hùng văn viết trước đây một nghìn năm.
c. Không thể dùng văn bản đã cho trong SGK để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm. Vì nội dung của nó không đề cập gì đến Nguyễn Bỉnh Khiêm với tư cách một nhà thơ (ở đây chỉ có phần thân thế, cuộc đời của ông).
II - TÍNH HẤP DẪN CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
1. Tính hấp dẫn và một số biện phát tạo tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh
Văn bản thuyết minh không hấp dẫn người đọc thì văn bản thuyết minh không có tác dụng gì. Vậy tính hấp dẫn cũng vô cùng quan trọng
Văn bản thuyết minh hấp dẫn cần:
- Đưa ra những chi tiết cụ thể, sinh động, những con số chính xác để bài văn không trìu tượng mơ hồ
- So sánh để làm mổi bật sự khác biệt, khắc sâu trong trí nhớ người đọc
- Kết hợp và sử dụng những kiểu câu làm cho bài văn thuyết monh thêm linh hoạt, không đơn điệu
- Phối hợp nhiều kiến thức để đối tượng thuyết minh được soi rọi từ nhiều mặt
2. Luyện tập
(1) Đoạn văn 1:
Câu "Nếu bị tước đi ... chịu đựng sự kìm hãm" là luận điểm của đoạn văn. Sau câu này, tác giả đưa ra hàng loạt các chi tiết về bộ não của những đứa trẻ ít được đùa, ít được tiếp xúc với xung quanh và bộ não của những con chuột bị nhốt trong hộp rỗng, ... để làm sáng tỏ cho luận điểm. Luận điểm khái quát trở nên dễ hiểu, sinh động và hấp dẫn hơn.
(2) Đoạn văn 2:
Việc kể lại truyền thuyết về hòn đảo An Mạ góp phần làm cho bài thuyết minh hay và hấp dẫn hơn do tâm lí chung khi tham quan danh lam, thắng cảnh: không chỉ muốn ngắm nhìn cảnh đẹp mà còn muốn tìm hiểu những sự tích, truyền thuyết, lịch sử của danh lam thắng cảnh đó. Bên cạnh đó việc dẫn truyền thuyết về hòn đảo sẽ làm cho hình ảnh hồ Ba Bể trở nên hấp dẫn hơn, mang màu sắc kì ảo, thần tiên đem đến cho nguuwofi đọc tâm hồn thư thái
B. Bài tập & Lời giải
III- Luyện tập
Đọc đoạn trích và phân tích tính hấp dẫn của nó thông qua:
Thật thế, phở đối với một hạng người, không còn là một món ăn nữa, mà là một thứ nghiện, như nghiện nước trà tươi...
Ngay từ ở đằng xa, mùi phở cũng đã có một sức huyền bí quyến rũ ta như mây khói chùa Hương đẩy bước chân ta, thúc bách ta phải trèo lên đỉnh núi để vào chùa trong rồi lại ra chùa ngoài. Ta tiến lại gần một cửa hàng bán phở, thật là cả một bài trí nên thơ.
Qua lần cửa kính ta đã thấy gì ? Một bó hành hoa xanh như là mạ, dăm quả ớt đỏ buộc vào một cái dây, vài miếng thịt bò tươi và mềm, chín có, tái có, sụn có, mỡ gầu có, vè cũng có... Người bán hàng đứng thái bánh, thái thịt luôn tay, thỉnh thoảng lại mở nắp một cái thùng sắt ra để lấy nước dùng chan vào bát. Một làn khói tỏa ra khắp gian hàng, bao phủ những người ngồi ăn ở chung quanh trong một làn sương mỏng, mơ hồ như một bức tranh Tàu vẽ những ông tiên ngồi đánh cờ ở trong rừng mùa thu.
Trông mà thèm quá ! Nhất là về mùa rét, có gió bấc thổi hiu hiu, mà thấy người ta ăn phở như thế thì chính mình đứng ở ngoài cũng thấy ấm áp ngon lành. Có ai lại đừng vào ăn cho được...
( Theo Vũ Bằng, món ngon Hà Nội)
Khi phân tích nên linh hoạt một số điểm:
- Sự linh hoạt trong việc sử dụng các kiểu câu
- Việc dùng từ ngữ giày tính hình tượng
- Sự liên hợp nhiều giác quan và liên tưởng khi quan sát
- Cách chọn lọc bộc lộ cảm xúc truwocj tiếp khi nói về đói tượng
Xem lời giải
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: " Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh ". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 10 tập 1.