Nội dung chính bài Vĩnh biệt cửu trùng đài

 

A. Ngắn gọn những nội dung chính

1. Giới thiệu chung

• Tác giả: Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960) xuất thân trong một gia đình nhà nho, quê ở làng Dục Tú, huyện Từ Sơn tỉnh Bắc Ninh (nay là Dục Tú, Đông Anh, Hà Nội)
• Tác phẩm: Vũ Như Tô là vở kịch lịch sử năm hồi viết về một sự kiện xảy ra ở Thăng Long khoảng năm 1516 – 1517, dưới triều Lê Tương Dực. Đoạn trích "Vĩnh biệt cửu trùng đài" thuộc hồi V, hồi cuối cùng của tác phẩm.

2. Phân tích văn bản

a. Mâu thuẫn xung đột cơ bản trong kịch 

• Mâu thuẫn trực tiếp đó là việc dân chúng đứng lên đấu tranh trống lại triều đình.
• Mâu thuẫn thứ hai chính là mâu thuẫn giữa quan niệm nghệ thuật thuần túy và về lợi ích thiết thực của việc xây Cửu Trùng Đài giữa mục đích của vua Lê Tương Dực và của Vũ Như Tô.Mâu thuẫn này đã đưa đến cái chết của Vũ Như Tô và Cửu Trùng Đài bị thiêu trụi.

b. Nhân vật Vũ Như Tô 

• Là một kiến trúc sư tài hoa "nghìn năm có một"
• Nhân cách cao cả, hoài bão lớn lao, nghệ sĩ chân chính, gắn bó với nhân dân, không khuất phục trước uy quyền
• Không hám lợi, chia hết vàng bạc vua thưởng cho thợ.
• Khát khao suốt đời là xây được một tòa lâu đài nguy nga tráng lệ, bền vững muôn đời, để dân ta nghìn thu hãnh diện.
• Lí tưởng chân chính, cao đẹp nhưng cao siêu xa rời đời sống nhân dân lao động. Vũ Như Tô không nhận ra một thực tế: Cửu Trùng Đài xây bằng mồ hôi, nước mắt, xương máu của nhân dân.
• Ông nhất mực cho rằng mình không có tội mà chỉ có công. Luôn tin vào việc làm chính đại quang minh của mình, và hi vọng sẽ thuyết phục được An Hòa hầu.
• Khát vọng, đam mê sáng tạo nghệ thuật của ông xuất phát từ thiên chức của nghệ sĩ chân chính, nhưng chưa đúng vì đặt nhầm chỗ, vì xa rời thực tiễn, vì lợi dụng giai cấp cầm quyền tàn bạo để thực hiện mục đích chân chính của mình. Vô hình chung tự đưa ông sang hàng ngũ kẻ thù của nhân dân - ông thất bại - trả giá bằng chính sinh mạng của mình.
• Vũ Như Tô - nhân vật bi kịch lịch sử, mang khát vọng lớn, cao cả nhưng lầm lạc trong suy nghĩ và hành động. Chỉ thực sự bừng tỉnh khi biết chính An Hòa ra lệnh đập phá, đốt Cửu Trùng Đài.

c. Nhân vật Đan Thiềm

• Dưới con mắt của Vũ Như Tô thì Đan Thiềm là tri kỷ, tri âm duy nhất ở triều đình. 
• Luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ Vũ Như Tô xây đài, bảo vệ đài.
• Là con người luôn tỉnh táo: Biết chắc Đài không thành, tìm cách bảo vệ an toàn tính mạng cho Vũ Như Tô, khuyên Vũ bỏ trốn.
• Sẵn sàng đổi mạng sống của mình cứu Vũ. Đau đớn khi không thể cứu được người tài.
• Bệnh Đam Thiềm: Bệnh mê đắm cái đẹp, cái tài. Có tấm lòng biệt nhỡn liên tài khi thuyết phục Vũ Như Tô mượn tay Lê Tương Dực để xây Cửu Trùng Đài.

B. Phân tích chi tiết nội dung bài học

1. Tóm tắt nội dung 

Vũ Như Tô một kiến trúc sư có tài, tính tình cương trực. Lê Tương Dực vị vua nổi tiếng hôn quân chỉ biết khoái lạc, ăn chơi. Lê Tương Dực ra lệnh Vũ Như Tô xây dựng chốn ăn chơi đó là Cửu trùng đài. Vốn không màn đến danh vọng, cương trực ông đã thẳng thắn từ chối nhà vua dự bị vua căm ghét. Cung nữ Đan Thiềm khuyên nhũ Vũ Như Tô và thuyết phục rằng những tòa nhà mà ông xây dựng sẽ còn mãi và được người đời thán phục, kính trọng. Công trình Cửu trùng đài nguy nga, tráng lệ vốn tiêu tốn nhiều tiền của, sức người và cả máu của nhân dân vì vậy ai cũng căm ghét. Quận công Trịnh Duy Sản kích động thợ và nhân dân nổi dậy giết Vũ Như Tô và cửu trùng đài bị thiêu rụi.

2. Phân tích chi tiết văn bản

a. Mâu thuẫn xung đột cơ bản trong kịch 

• Mâu thuẫn thứ nhất là mâu thuẫn giữa bọn tham quan bạo chúa với người nông dân lao động
• Bọn tham quan bạo chúa chỉ biết ăn chơi, không lo lắng việc quốc sự hay an dân. Để phục vụ nhu cầu hưởng thụ, chúng đã bắt xây Cửu Trùng Đài để làm nơi sống xa hoa, tăng sưu thuế, tróc nã, hành hạ người chống đối. Để giải quyết mâu thuẫn, nhóm phiến quân do Trịnh Duy Sản cầm đầu đã đã lôi kéo thợ làm phản, chống triều đình rồi giết vua Lê Tương Dực và thiêu hủy Cửu Trùng Đài.
• Trong khi đó, trái ngược hoàn toàn với cuộc sống hưởng lạc của vua chúa, nhân dân lao động lầm than, làm việc cật lực, bị ăn chặn dẫn đến cảnh nghèo đói triền miên. Số khác thì chết vì tai nạn, chết vì bị chém. Nạn mất mùa diễn ra khiến cuộc sống của nhân dân thêm khổ cực. Vì vậy, nhân dân lao động đã đứng lên nổi dậy.
• Mâu thuẫn thứ hai là mâu thuẫn giữa quan niệm nghệ thuật thuần túy, siêu cao và lợi ích thiết thực của nhân dân. 
• Đại diện cho quan niệm nghệ thuật thuần túy, siêu cao muôn đời này là vị kiến trúc sư tài ba Vũ Như Tô. Ông chỉ muốn đem cái đẹp đến muôn đời sau nhưng lại mượn tay bọn bạo chúa để thực hiện mơ ước đáng nhẽ là cao đẹp. 
• Từ đây cũng dẫn đến sự xung đột lợi ích giữa Vũ Như Tô và nhân dân lao động nghèo, dẫn đến cái chết thảm của người sáng tạo và kiệt tác nghệ thuật. Mâu thuẫn này chưa được giải quyết triệt để. Việc giết Vũ Như Tô và đốt Cửu Trùng Đài có thểm chấm dứt nỗi thống khổ của nhân dân nhưng đến chết Vũ Như Tô cũng không nghĩ là mình có tội. 

b. Nhân vật Vũ Như Tô 

• Tính cách 
• Vũ Như Tô là một người nghệ sĩ tài ba, hiện thân của niềm khát khao và đam mê nghệ thuật, cái đẹp và sự sáng tạo. Ông là một người có nhân cách lớn, có hoài bão, có lí tưởng nghệ thuật của riêng mình. Nhưng ông cũng phạm sai lầm khi có những suy nghĩ lầm lạc trong hành động: muốn đem cái đẹp lưu truyền đến muôn đời sau nhưng lại mượn quyền uy và tiền bạc của bọn bạo chúa để thực hiện, gieo nỗi thống khổ cho nhân dân, vô tình tự đẩy mình thành kẻ thù của người dân lao động. Sự thức tỉnh của Vũ Như Tố là quá muộn màng dẫ đến phải trả giá bằng cả tính mạng của mình.
• Diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô:
• Ông vẫn luôn tin rằng mình không hề có tội mà chỉ có công, bướng bỉnh, ảo vọng theo đuổi mục tiêu, hi vọng sẽ thuyết phục được An Hòa hầu. Đến khi Cửu Trùng Đài bị phá hủy, ông đau đớn, bàng hoàng, thất vọng tột độ. 
• Vũ Như Tô đứng trên lập trường của người nghệ sĩ mà không đứng trên lập trường của nhân dân, là người tài chứ chưa phải là hiền tài. 

c. Nhân vật Đan Thiềm

• Tính cách
• Dưới con mắt của Vũ Như Tô, Đan Thiềm là tri kỉ duy nhất ở trốn triều đình. Đan Thiềm là một người mê cái tài, tôn thờ cái tài, biệt nhỡn nhân tài khi luôn động viên, khích lệ Vũ Như Tô mượn tay Lê Tương Dực xây Cửu Trùng Đài. 
• Là người thức thời hơn Vũ Như Tô. 
• Diễn biến tâm trạng của Đan Thiềm
• Đau đớn nhận ra sự thất bại trong giấc mộng lớn Cửu Trùng Đài; khi cảm thấy sự đe dọa đến tính mạng của Vũ Như Tô đã khuyên ông bỏ trốn, tìm cách bảo vệ tính mạng cho Vũ; đau đớn vô cùng khi không cứu được Vũ Như Tô. Cuối cùng phải vĩnh biệt Cửu Trùng Đài trong máu và nước mắt.
• Đan Thiềm xứng đáng là tri kỉ của Vũ Như Tô. Tuy rằng hiểu đời, hiểu người hơn Vũ Như Tô song vẫn lâm vài bi kịch tinh thần đau đớn.

3. Tổng kết:

• Nội dung: Ca ngợi tài hoa hiếm có của kiến trúc sư Vũ Như Tô và hoài bão cao đẹp của ông nhưng cũng phê phán cách làm sai lầm của ông. 
• Nghệ thuật: Ngôn ngữ tập trung phát triển cao, hành động dồn dập đầy kịch tính; ngôn ngữ cao đẹp có sự tổng kết cao, nhịp điệu lời thoại nhanh; tính cách tâm trạng nhân vật bộc lộ rõ nét qua ngôn ngữ hành động; các lớp kịch được chuyển tự nhiên, linh hoạt liền mạch.
• Ý nghĩa: Đoạn trích "Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài" đặt ra vấn đề có ý nghĩa muôn thưở về cái đẹp, và mối quan hệ giữa nghệ sĩ và nhân dân, đồng thời tác giả bày tỏ niềm cảm thông, trân trọng đối với nghệ sĩ tài năng, giàu khát vọng nhưng lại rơi vào bi kịch.