Nội dung chính bài chuyện chức phán sự đền Tản Viên

A. Ngắn gọn những nội dung chính

1. Giới thiệu chung

• Tác giả: Nguyễn Dữ chưa rõ năm sinh năm mất, sống vào thế kỉ XVI, là người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dư­ơng. Ông là con trai cả của Nguyễn Tư­ờng Phiêu, người đỗ tiến sĩ năm 1496. Ông thi đỗ hương tiến và ra làm quan ở huyện Thanh Tuyền chưa được một năm thì ông từ quan về phụng dưỡng mẹ già. Với Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ được xem như một tác gia tiêu biểu của văn học Việt Nam trung đại nói chung, văn xuôi tự sự chữ Hán Việt Nam nói riêng.
• Tác phẩm: Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, được viết vào nửa đầu thế kỉ XVI. 

2. Phân tích văn bản

a. Nhân vật Ngô Tử Văn

• Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn
• Lai lịch: Tên là Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang, là một trí thức nước Việt.
• Tính cách: Khảng khái, nóng nảy, thấy gian tà là không chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực.

→ Từ ngữ mang tính khẳng định. Cách giới thiệu trực tiếp, ngắn gọn theo phương pháp truyền thống của văn học trung đại → Gây sự chú ý của ngưới đọc.

• Hành động của Ngô Tử Văn
• Tức giận trước việc “ hưng yêu tác quái” của tên Bách hộ họ Thôi, nên đã đốt đền trừ hại cho dân.
• Diễn biến: Tắm gội sạch sẽ  → Khấn trời đất  → Châm lửa đốt đền  → Không hề lo sợ hậu quả.

→ Cẩn trọng, công khai, đàng hoàng, quyết liệt.

=> Chàng đã làm việc ghê gớm khiến mọi người “lắc đầu, lè lưỡi, lo sợ thay cho chàng” vừa cẩn trọng, công khai, đàng hoàng, quyết liệt. Chàng tự tin vào hành động chính nghĩa của mình. Tỏ thái độ chân thành, trong sạch của mình mong được trời đồng tình, ủng hộ.

• Ý nghĩa của việc đốt đền
• Thể hiện tính khảng khái, cương trực, dũng cảm của kẻ sĩ vì dân trừ hại. Đồng thời tỏ rõ quan điểm và thái độ của người trí thức muốn đả phá sự mê tín thần linh của quần chúng nhân dân.
• Thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ hồn tên tướng giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần nước Việt.
• Việc đốt đền khiến Ngô Tử Văn chịu những hậu quả: bị “sốt nóng sốt rét”, bị hồn ma tên tướng giặc mắng mỏ, đe dọa và bị chết xuống âm ti gặp diêm vương.

• Các hành động và thái độ của Ngô Tử văn
• Hành động và thái độ:
• Điềm nhiên không khiếp sợ trước những lời đe dọa của tên hung thần
• Sự gan dạ trước bọn quỷ Dạ Xoa nanh ác và quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm.
• Thái độ cứng cỏi, bất khuất trước Diêm Vương đầy quyền lực.
• Lời nói: Vẫn một mực kêu oan, đòi phán xét minh bạch, công khai
• Sự chiến thắng của Ngô Tử Văn
• Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.
• Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh vị cho Thổ thần nước Việt
• Được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên, đảm đương nhiệm vụ giữ gìn công lí
• Ý nghĩa của sự chiến thắng.
• Khẳng định niềm tin chính nhất định thắng tà
• Thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ, sự đấu tranh triệt để với cái xấu, cái ác để bảo vệ dân bảo vệ chính nghĩa.
• Khẳng định niềm tin chính nhất định thắng tà

=> Ngô Tử Văn là đại diện cho kẻ sĩ nước Việt, tên hung thần vốn là một tướng giặc Minh xâm lược bị bại trận bỏ xác tại nước ta, nhưng cái hồn tham lam vẫn quấy nhiễu nhân dân. Việc đề cao Ngô Tử Văn còn giúp chuyện mang ý nghĩa thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ, sự đấu tranh triệt để với cái xấu, cái ác để bảo vệ dân bảo vệ chính nghĩa.

B. Phân tích chi tiết nội dung bài học

1. Tóm tắt nội dung và ý nghĩa nhan đề

• Tóm tắt nội dung: Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ khảng khái, chính trực đã đốt đền của một tên hung thần vốn là tướng giặc xâm lược, trừ hại cho dân. Tên hung thần đe dọa nhưng Tử Văn đã được Thổ thần mách bảo về tung tích và tội ác của hắn, đồng thời chỉ dẫn cách đối phó. Ngô Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vương, Ngô Tử Văn đã dũng cảm tố cáo tội ác của tên hung thần với đầy đủ chứng cớ. Cuối cùng công lí được khôi phục, kẻ ác bị trừng trị, Thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại. Ngô Tử Văn được Thổ thần tiến cử giữ chức phán sự đền Tản Viên.
• Ý nghĩa nhan đề: Truyền kì mạn lục (truyền kì: loại truyện có yếu tố li kì, hoang đường; mạn: tản mạn; lục: sao lục, ghi chép): ghi chép các truyện li kì tản mạn của dân chúng.

2. Phân tích chi tiết tác phẩm:

a. Nguồn gốc và hành động đốt đền

• Cách giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn
• Tên họ : Ngô Tử Văn tên là Soạn.
• Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.
• Tính tình: Khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được => từ ngữ mang tính khẳng định.

=> Cách mở đầu trực tiếp, ngắn gọn theo phương pháp truyền thống của văn học trung đại, chưa thoát khỏi lối kể dân gian, gây sự chú ý của người đọc.

• Nguyên nhân đốt đền:
• Đền là nơi thờ người có công với nước, với dân. Bách hộ họ Thôi là tên tướng giặc bại trận, đi cướp nước thì không đáng phải thờ => Tức giận trước việc “hưng yêu tác quái” của tên hung thần Bách hộ họ Thôi.
• Muốn trừ hại cho dân.

• Hành động:
• Chuẩn bị: tắm gội sạch sẽ, khấn trời… => thái độ tôn kính, nghiêm túc.
• Tin vào việc làm chính nghĩa của mình.
• Châm lửa đốt đền: mọi người lắc đầu lè lưỡi, Tử Văn vung tay không cần gì…

=> Một thái độ dứt khoát, bất chấp hậu quả xấu cho bản thân. Hành động có ý thức, có suy nghĩ cẩn trọng, không đáng trách vì hợp lòng dân.

=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ tính tình khảng khái, cương trực, dũng cảm vì dân trừ hại. Có tinh thần dân tộc mạnh mẽ.

• Cuộc đối mặt với Bách hộ và Thổ công
• Hậu quả sau khi Tử Văn đốt đền: Bị bệnh nặng, Tử Văn thấy “khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt rét” -> Ngô Tử Văn đã mơ gặp hồn ma Bách hộ và thổ công.
• Cuộc đối mặt với Bách hộ và Thổ công:
• Bách hộ với ngoại hình khôi ngô, cao lớn; Đầu đội mũ trụ, giọng nói, quần áo giống người phương Bắc, còn tự xưng là cư sĩ, mắng Tử Văn. Bách Hộ gặp Ngô Tử Văn với mục đích đòi lại đền. Tử Văn đã tỏ thái độ rất rõ ràng: mặc kệ cứ ngồi ngất ngưỡng, tự nhiên; điềm tĩnh, không nhượng bộ cái ác, cái xấu, bày tỏ sự thách thức => Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh, không khiếp sợ trước gian tà.
• Thổ công xuất hiện với ngoại hình là một ông già áo vải nhà quê, áo vải mũ đen, phong độ nhàn nhã, vái chào Tử Văn và nói tên họ. Ông tỏ lời mừng cho Tử Văn và kể lại chuyện bị cướp đền. Mục đích của thổ công tìm gặp Ngô Tử Văn để căn dặn Tử Văn những điều cần làm khi đối phó với tên Bách hộ trong cuộc đối chất với Diêm Vương dưới Minh ti. Thái độ của Tử Văn rất ngạc nhiên sao nhiều thần quá vậy; bức xúc cho thổ công, sao ngài không kiện; đề phòng: "Hắn thật là tên hung thần, có thể gieo vạ cho tôi không?” nhưng vẫn quyết tâm bảo vệ lẽ phải.

b. Ngô Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất dưới âm phủ

• Quang cảnh dưới âm phủ: 
• Tòa nhà rất lớn, xung quanh có thành sắt cao vọi đến mấy chục trượng.
• Sông lớn, cầu dài, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương.
• Hai bên cầu có mấy vạn quỷ Dạ Xoa mắt xanh tóc đỏ, hình dạng nanh ác.

=> Tác giả đã miêu tả thế giới cõi âm ấn tượng, ghê sợ. Ngô Tử Văn: gan dạ, khảng khái, quyết liệt kêu oan. 

• Cảnh xử kiện: 

c. Ngô Tử Văn nhận chức Phán sự

• Tử Văn đã thắng kiện chứng tỏ cái thiện, cái chính nghĩa đã thắng cái gian tà, cái ác. Tên họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, dân gian được bình an, Thổ công được trả lại đền.
• Ý nghĩa:
• Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.
• Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh dự cho Thổ thần nước Việt.
• Niềm tin vào công lí cái thiện chiến thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà.
• Sự thưởng công xứng đáng để cho đời sau noi theo, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác,bảo vệ công lí.

d. Lời bình cuối truyện

• Vạch trần bản chất xảo quyệt, hung ác của hồn ma tướng giặc họ Thôi;
• Phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công, thối nát của xã hội đương thời. Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu của xã hội: Tệ nạn mê tín dị đoan và tham ô, hối lộ.

=> Là kẻ sĩ, biết đấu tranh đến cùng để chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

3. Tổng kết:

• Nội dung: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn. một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.
• Nghệ thuật: Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ; dẫn dắt khéo léo, nhiều chi tiết gây sự chú ý, hấp dẫn; cách kể chuyện và miêu tả sinh động, hấp dẫn; sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, nhưng vẫn mang nét hiện thực; sử dụng kiểu kết thúc có hậu, ở hiền gặp lành, ác giả ác báo của văn học dân gian.
• Ý nghĩa: Nhìn nhận cách sống công bằng và hạnh phúc chỉ đến khi người chính trực biết đấu tranh với cái xấu, cái ác, sự gian tà. Khẳng định niềm tin vào lẽ phải chính bao giờ cũng thắng tà. Lẽ phải, công lí không lệ thuộc vào số lượng người hai phái chính – tà. Bè cánh xấu xa chỉ tồn tại nhất thời. Chính nghĩa tất thắng. Miễn là người quân tử phải có ý chí và không ngại sự thiệt hại đến bản thân mình.