I. KHÁI NIỆM VIRUS
- Virus là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước vô cùng nhỏ bé, chỉ được nhân lên trong tế bào của sinh vật sống.
- Virus có hình dạng khá đa dạng, được cấu tạo từ hai thành phần chính là lõi nucleic acid và vỏ protein, một số virus có thêm vỏ ngoài.
- Vật chất di truyền của virus có thể là DNA hoặc RNA, mạch kép hoặc mạch đơn.
- Virus có thể sống kí sinh ở tất cả các nhóm sinh vật, từ vi khuẩn đến động vật, thực vật.
- Mỗi loại virus chỉ xâm nhập và lây nhiễm cho một số loài sinh vật nhất định (phổ vật chủ của virus).
* Gợi ý trả lời câu hỏi:
Câu 1:
- Virus là một dạng vật chất được cấu tạo chủ yếu bởi protein và nucleic acid.
- Virus không được xem là vật sống vì theo học thuyết tế bào, mọi sinh vật được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào, trong khi đó virus chưa có cấu tạo tế bào hoàn chỉnh, chúng không có đủ các enzyme cũng như các cấu trúc tế bào cần thiết để có thể tự tiến hành các hoạt động chuyển hoá, trao đổi chất, sinh sản và các đặc điểm khác của vật sống.
Câu 2:
Tất cả các loại virus đều có chung các đặc điểm là sống kí sinh bắt buộc trong tế bào, chỉ có thể nhân bản trong tế bào sống. Các loại virus đều có hai thành phần là protein và nucleic acid (DNA hoặc RNA).
Câu 3:
Ví dụ: Muỗi văn là vật trung gian truyền virus gây bệnh sốt xuất huyết, còn muỗi Anrophen truyền kí sinh trùng gây bệnh sốt rét mà không phải virus; Chó, mèo cũng là vật truyền virus gây bệnh dại.
Câu 4:
Virus có vật chất di truyền là RNA, ngoài vỏ capsid chúng còn có thể có thêm vỏ ngoài giúp chúng dễ xâm nhập vào các tế bào động vật và người. Vỏ ngoài có thành phần cấu tạo tương tự như màng tế bào động vật. Ngoài ra, virus là RNA còn mang theo các enzyme phiên mã ngược và enzyme tích hợp, một số loại còn mang theo cả enzyme phân giải protein. Enzyme phiên mã ngược giúp tổng hợp DNA từ RNA của virus. Enzyme tích hợp giúp chèn DNA của virus vào hệ gene của tế bào chủ.
II. QUÁ TRÌNH NHÂN LÊN CỦA VIRUS
- Sự gia tăng số lượng của virus trong tế bào gọi là sự nhân lên của virus.
- Quá trình nhân lên của virus tương đối giống nhau, được chia thành 5 giai đoạn:
+ Giai đoạn hấp phụ
+ Giai đoạn xâm nhập
+ Giai đoạn tổng hợp
+ Giai đoạn lắp ráp
+ Giai đoạn giải phóng
- Khi đã vào được bên trong tế bào, các loại virus nhân lên theo một trong hai cách:
+ Chu kì sinh tan
+ Chu kì tiềm tan.