C. Hoạt động luyện tập.
1. Đọc các câu tục ngữ sau và trả lời câu hỏi nêu ở dưới:
a. Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa.
b. Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật.
c.Mưa tháng và hoa đất,
Mưa tháng tư hư đất
d. Tháng hai trồng cà, tháng ba trồng đỗ.
e. Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
g. Tôm đi chạng vạng, cá đi rạng đông.
(1) Các câu a),b),c) phản ảnh kinh nghiệm gì của nhân dân khi quan sát thiên nhiên? Kinh nghiệm ấy cho đến nay còn giá trị không? Vì sao?
(2) Các câu d) e) g) truyền đạt kinh nghiệm gì của nhân dân lao động sản xuất?
(3) Những đặc điểm về hình thức nghệ thuật gì của tục ngữ được thể hiện như thế nào trong các câu trên? Tác dụng ( hiệu quả) biểu hiện của chúng là gì?
Bài Làm:
(1) Những kinh nghiệm được phản ánh qua từng câu tục ngữ:
a. Kinh nghiệm nhìn trăng dự đoán thời tiết nắng mưa.
b. Kinh nghiệm dự báo thời tiết thông qua nhìn cầu vồng mắc từ đông sang tây thì dễ có khả năng mưa to, bão bùng.
c. Kinh nghiệm trong trồng trọt được ông cha ta đúc kết lại qua câu tục ngữ, thường thì đến tháng ba âm lịch hoa màu rất cần nước nên cơn mưa lúc này rất có ích cho hoa màu nhưng đến tháng tư lúc ấy cây trồng đang trong quá trình phát triển ít cần nước nên những cơn mưa lớn tháng tư sẽ làm hư đất, hư cây trồng.
=> Các câu trên đến nay vẫn còn giá trị bởi ý nghĩa thực tiễn của nó trong cuộc sống giúp con người ta dễ dàng xác định, dự đoán được thời thiết, thời vụ thích hợp, nuôi trồng đánh bắt được tốt nhất.
(2) Các câu truyền đạt những kinh nghiệm trong lao động:
d. Kinh nghiệm thời vụ mùa màng trồng trọt. Tháng hai phù hợp để bắt đầu vụ mùa trồng cà còn tháng ba phù hợp cho người nông dân trồng đỗ.
e. Kinh nghiệm trong việc nuôi tằm và nuôi lợn, sự vất vả của nghề nuôi tằm, đối nghịch lại với sự nhàn hạ của việc nuôi lợn. Nuôi lợn ăn cơm nằm chỉ việc nuôi lợn thì nhàn nhã, người nuôi không tất bật, hối hả, nên có thời gian ăn cơm một cách thoải mái, ví với việc ăn cơm nằm. Nuôi tằm ăn cơm đứng chỉ sự tất bật, vất vả của những người làm nghề nuôi tằm, suốt ngày phải chầu chực bên nong tằm, đến mức thời gian thoải mái ăn bữa cơm cũng không có, mà phải "ăn cơm đứng" mà túc trực, nếu để tằm đứt bữa hoặc thiếu ăn thì chất lượng kém, rất thấp hoặc có thể chúng sẽ chết hàng loạt
g. Kinh nghiệm về thời điểm thích hợp để đánh bắt tôm cá. Tôm thường đi kiếm ăn lúc xế chiều còn cá thường đi theo đàn kiếm ăn rạng sáng, chúng ta có thể lựa chọn thời điểm thích hợp đi đi bắt tôm, cá.
(3) Đặc điểm về hình thức nghệ thuật gì của tục ngữ:
- Ngắn gọn: Mỗi câu tục ngữ gồm số lượng từ không nhiều.
- Thường có vần, nhất là vần lưng: Hầu như câu tục ngữ nào cũng có vần lưng
- Các vế đối xứng nhau cả về hình thức và nội dung.
=> Tác dụng: Khiến câu tục ngữ ngắn gọn, dễ nhớ, gần gũi đưa những kinh nghiệm mà ông cha tích lũy được lưu truyền từ thế hệ này đến thế hệ khác, là bài học kinh nghiệm quý báu trong lao động và sản xuất giúp thế hệ sau vận dụng vào thực tiễn.