3. VẬN DỤNG (3 câu)
Câu 1: Theo bạn, hình ảnh nào trong bài thơ mang tính tượng trưng rõ nét hơn cả? Hãy làm rõ tính tượng trưng ở hình ảnh ấy.
Câu 2: Bài thơ cho thấy điều gì về tâm trạng, phẩm chất, lí tưởng của nhân vật trữ tình? Nêu cảm nhận của bạn về những cảm xúc, tâm tình được tác giả bộc lộ trong bài thơ.
Câu 3: Nhận diện, phân tích đặc điểm hình thức của bài thơ. Sự lặp đi lặp lại của hai câu thơ đầu (với chút ít biến đổi) hàm chứa những thông tin nghệ thuật gì?
Bài Làm:
Câu 1:
- Hình ảnh mang tính tượng trưng rõ nét hơn cả trong bài thơ là hình ảnh “cánh đồng”. Cánh đồng trong bài thơ tượng trưng cho quê hương, cho không gian rộng lớn tự do bên ngoài nhà giam. Tác giả không phải chỉ nói về cánh đồng mà gợi ra rất nhiều hình ảnh, cảm xúc về quê hương để bổ trợ cho hình tượng cánh đồng đó.
Câu 2:
- Bài thơ cho thấy tâm trạng buồn mang theo nỗi niềm nhớ quê hương da diết, mãnh liệt của người chiến sĩ cách mạng, nhớ cuộc sống tự do, được cống hiến hết mình cho Tổ quốc, cho nhân dân. Qua đó, ta thấy được lý tưởng của một người chiến sĩ cách mạng đang sôi sục, chảy sâu trong con người của tác giả. Đó là lý tưởng của một người thanh niên khi đã được giác ngộ, tìm ra chân lý của đời mình, luôn cống hiến hết mình để thực hiện lý tưởng cao đẹp ấy, phụng sự cho Tổ quốc. Một khát khao cháy bỏng bảo vệ được quê hương, những hình ảnh rất đỗi bình dị, thân thương.
→ Để từ đó, nổi bật lên trên bài thơ đó là nỗi nhớ da diết của một người con đối với quê hương. Nhớ về cuộc sống tự do như một chú chim được cất cao tiếng hót giữa bầu trời xanh thẳm, được tự do làm điều mình thích. Nghĩ về những ngày tháng tươi đẹp ấy, tác giả thấy buồn man mác bởi hiện thực tàn khốc, chịu đựng cảnh cầm tù không biết tương lai sẽ thế nào. Bởi vậy trong nỗi niềm thương nhớ, khát khao của tác giả, ta vẫn bắt gặp một nỗi buồn man mác, thầm kín.
Câu 3:
- Đặc điểm hình thức của bài thơ viết theo thể bảy chữ, chia thành nhiều khổ bốn câu. Giữa những khổ bốn câu thơ ấy là những khổ hai câu có ý tứ, lời lẽ gần giống nhau được đặt xen vào giống như một điệp khúc. Chính điệp khúc này đã làm cho tính chất day dứt của nỗi nhớ tăng lên. Nó vừa có tác dụng nhắc nhà thơ nhớ tới thời điểm hiện tại lại vừa có tác dụng mở ra những khung trời hoài niệm mênh mông, xa vắng.
- Hai câu mở đầu được lặp đi lặp lại trong bài:
Xác định số lần lặp của hai câu thơ mở đầu (có chỗ biến đổi chút ít): 4 lần
- Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!
- Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh
Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!
- Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!
- Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh
Ôi ruộng đồng quê hương thương nhớ ơi!
- Phân tích ý nghĩa:
+ Về mặt hoàn cảnh trữ tình, nghe một tiếng hò vọng lên lẻ loi, đơn độc giữa trời mưa (nó chính là “Một giọng hò đưa hố não nùng"), thi sĩ cảm nhận tất cả sự hiu quạnh và bỗng thấy nhớ thương đồng quê, con người nhọc nhằn trên đồng quê ấy. Nó là sự đồng cảm, hòa điệu của nhiều nỗi hiu quạnh: hiu quạnh của không gian đồng vắng, hiu quạnh của cuộc đời buồn tủi nhọc nhằn và hiu quạnh ngay trong lòng người đương bị giam cầm giữa bốn bức tường đá, cách biệt với cuộc sống bên ngoài.
+ Về mặt nội dung, hai câu thơ vang lên như một tiếng than. Tiếng kêu xác nhận về nỗi quạnh hiu cùng cực, không có gì có thể sánh nổi này! Qua đó người ta thấy được cõi lòng hoang vắng vì cách biệt và vắng thiếu cảnh sắc cuộc sống bên ngoài. Cho nên nó là nỗi quạnh hiu của một người tha thiết yêu đời mà bị cách li khỏi cuộc đời.
+ Hiệu quả nghệ thuật của việc lặp lại. Trước hết là tác dụng liên kết. Lặp và điệp thường là một cách liên kết các mảng nội dung khác nhau, thậm chí xa nhau trở nên liền mạch, liền ý. Nhưng, quan trọng hơn là tác dụng biểu cảm. Việc lặp lại nhiều lần bao giờ cũng có tác dụng như một điệp khúc, nó nhấn mạnh, tô đậm cảm xúc, khắc sâu ý tưởng. Lặp lại, điệp lại tạo ra một nhịp luân hồi triền miên khiến cho một nỗi niềm trở nên da diết khôn nguôi, thậm chí càng lúc càng nặng trĩu.