I. KHÁI NIỆM BIỆN PHÁP TU TỪ LẶP CẤU TRÚC
Lặp cấu trúc là biện pháp tổ chức những vế câu hoặc những câu có cùng một kết cấu ngữ pháp, nhằm nhấn mạnh ý tưởng và tạo sự nhịp nhàng, cân đối cho văn bản.
II. HƯỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP
Bài tập 1:
a.
- Biện pháp lặp cấu trúc 1: Lặp cấu trúc trong từng dòng thơ: trăng thương/ trăng nhớ đàn buồn đàn lặng
- Biện pháp lặp cấu trúc 2: Lặp cấu trúc hai dòng thơ: Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần./ Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm
=> Tác dụng: Làm cho cấu trúc câu thơ ngắt thành những nhịp ngắn, mô phỏng tiếng đàn đang bắt đầu tấu lên, rải từng nốt chậm rãi.
b.
- Biện pháp lặp cấu trúc 1: Lặp cấu trúc hai câu sau:
(1) Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa.
(2) Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.
- Biện pháp lặp cấu trúc 2: Lặp cấu trúc giữa các vế câu: Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Đây là phép lặp cấu trúc cụm chủ vị trong cùng một câu ghép.
- Biện pháp lặp cấu trúc 3: Lặp cấu trúc hai câu sau:
(1) Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập.
(2) Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà.
- Biện pháp lặp cấu trúc 4: Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay,/ một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay. Đây là phép lặp cấu trúc thành phần câu.
- Biện pháp lặp cấu trúc 5: Lặp cấu trúc hai cụm chủ vị nòng cốt của hai câu:
(1) ... dân tộc đó phải được tự do!
(2) Dân tộc đó phải được độc lập!
- Biện pháp lặp cấu trúc 6: tinh thần và lực lượng/ tính mạng và của cải. Đây là phép lặp cấu trúc các bổ ngữ.
=> Tác dụng: Tạo giọng văn đanh thép, hùng hồn, mạnh mẽ, khẳng định những sự thật lịch sử không thể chối cãi.
Lưu ý: Đây cũng có thể được xem là biện pháp tu từ liệt kê mà HS đã học từ lớp trước.
c. Lặp cấu trúc: Gió, gió thổi rào rào/ Trăng, trăng lay chấp chới.
=> Đây là phép lặp cấu trúc giữa hai dòng thơ.
=> Tác dụng: Nhấn mạnh sự chuyển động tươi mới của mọi sự vật trong trời đất.
Lưu ý: Việc lặp lại từ “cao” ở câu cuối (Như trời cao, cao, cao) là biện pháp điệp từ chứ không phải lặp cấu trúc.
d. Lặp cấu trúc: vào một khoảng vườn mà không có hoa/ đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.
=> Tác dụng: Nhấn mạnh ý nghĩa quyết định của rau cần đối với chất lượng của món cháo ám.
Bài tập 2:
a. Lặp cấu trúc giữa hai dòng thơ: Riêng những câu thơ còn xanh/ Riêng những bài hát còn xanh.
=> Tác dụng: Nhấn mạnh sự trường tồn của những giá trị tinh thần, nghệ thuật.
b. Cách diễn đạt những câu thơ còn xanh, những bài hát còn xanh: Hữu hình hoá những đối tượng trừu tượng như câu thơ, bài hát; biến câu thơ, bài hát thành những thực thể có sự sống, có sức trẻ, chống lại sự tàn phá của thời gian.