Nội dung chính bài Truyện An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy

A. Ngắn gọn những nội dung chính

1. Giới thiệu chung

• Truyền thuyết là một thể loại văn học dân gian, ra đời sau truyện thần thoại, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo, các nhân vật, sự kiện đều liên quan đến lịch sử, là những truyện truyền miệng kể lại truyện tích các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong vật địa phương theo quan điểm của nhân dân, biện pháp nghệ thuật phổ biến của nó là khoa trương, phóng đại, đồng thời nó cũng sử dụng yếu tố hư ảo, thần kỳ như cổ tích và thần thoại.
• Văn bản: Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ trích trong truyện “Rùa vàng”, in trong quyển “Lĩnh Nam chích quái” (thế kỉ 15)

2. Phân tích văn bản

a. Nhân vật An Dương Vương

• An Dương Vương trong sự nghiệp dựng đất và giữ nước:

- Nhân vật lịch sử An Dương Vương: Tên thật Thục Phán, là vị vua lập nên và cai trị duy nhất của nhà nước Âu Lạc. Thời gian trị vì 50 năm (257 TCN- 208TCN). Ông có quyết định dời đô từ vùng núi Nghĩa Lĩnh về đồng bằng (thành Cổ Loa) để phát triển và mở rộng lưu thông -> Ban đầu, có thể nhân định An Dương Vương là vị vua sáng suốt, bản lĩnh vững vàng, tầm nhìn xa rộng.

- Quá trình xây thành:

+ Thành đắp tới đâu lở tới đó.

+ Lập bàn thờ, giữ mình trong sạch, cầu bách thần.

+ Nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang, tức Rùa Vàng giúp nhà vua xây thành công Loa Thành.

+ Thành rộng ngàn trượng, xoắn như hình trôn ốc

-> Thành Cổ Loa là căn cứ phòng thủ vững chắc, là sự sáng tạo độc đáo của người Việt cổ

=> An Dương Vương có lòng kiên trì quyết tâm, có ý thức đề cao cảnh giác

- Việc chế nỏ:

+ Nỗi băn khoăn: “Nhờ ơn của thần, thành đã được xây xong. Nay nếu có giặc ngoài biết lấy gì mà chống?

+ Được Rùa Vàng tặng móng vuốt làm lẫy nỏ thần

=> An Dương Vương được giúp đỡ vì có ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ đất nước, hình ảnh nỏ thần cũng khẳng định niềm tự hào của cha ông về trình độ sản xuất vũ khí

- Sự xuất hiện của chi tiết kì ảo: cụ già bí ẩn, rùa vàng, nỏ thần đã khẳng định việc làm của An Dương Vương là chính nghĩa, hợp lòng trời, được lòng dân.

- Chiến thắng Triệu Đà:

+ Nhờ thành ốc kiên cố

+ Nhờ nỏ thần lợi hại

+ Nhờ có ý thức đề cao cảnh giác

-> Nêu cao bài học cảnh giác, tinh thần trách nhiệm và sự sáng suốt của An Dương Vương.

→ An Dương Vương mang phẩm chất của vị vua anh hùng, tầm nhìn xa trông rộng, có ý thức đề cao cảnh giác, bản lĩnh vững vàng, biết trọng người tài, có lòng yêu nước sâu sắc, có công lao với dân tộc, được thần và dân đồng lòng.

→ Nhân dân ca ngợi nhà vua, tự hào về những thành quả và chiến công của dân tộc

• Bi kịch nước mất - nhà tan

- Nguyên nhân thất bại:

+ Nhận lời cầu hòa, gả con gái cho con trai kẻ thù, cho Trọng Thủy ở rể ngay trong Loa Thành -> không nhận thấy bản chất ngoan cố và âm mưu thâm độc của kẻ thù

+ Khi giặc đến chân thành: vẫn mãi lo chơi cờ, cười nhạo kẻ thù -> chủ quan, ỷ lại vào vũ khí hiện đại mà không lo phòng bị, xem thường địch

=> An Dương Vương tự chuốc lấy thất bại do tự phạm nhiều điều sai.

- Kết cục: thất bại, bỏ chạy, giết con, sự nghiệp tiêu vong -> Vua có trách nhiệm với đất nước nhưng mát cảnh giác nên rơi vào bi kịch.

• Ý nghĩa các chi tiết hư cấu:

- Nhờ tiếng thét của Rùa Vàng, An Dương Vương tỉnh ngộ, tự tay chém đầu con gái:

+ Hành động quyết liệt, dứt khoát đứng về phía công lí và quyền lợi của dân tộc

+ Sự thức tỉnh muộn màng của nhà vua

+ Sự thảm khóc của chiến tranh

-> chi tiết mang tính bi kịch

- An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc rồi theo gót Rùa vàng xuống biển:

+ Thể hiện sự ngưỡng mộ đối với vị anh hùng dân tộc

+ Niềm thương tiếc khi huyền thoại hoá, bất tử hoá người anh hùng

=> Những chi tiết hư cấu thể hiện quan điểm và thái độ kính trọng, mến phục của nhân dân; đồng thời giúp xoa dịu nỗi đau mất nước. Tuy mất cảnh giác để mất nước nhưng trong tâm thức người dân, An Dương Vương mãi là nhà vua yêu nước, có công với nước.

b. Nhân vật Mị Châu 

- Sai lầm:

+ Vô tình tiết lộ bí mật về nỏ thần, tạo điều kiện cho Trọng Thủy đánh tráo nỏ thần -> ngây thơ, cả tin, mất cảnh giác làm lộ bí mật quốc gia.

+ Nghe lời chồng: rắc lông ngỗng đánh dấu, giúp kẻ thù truy đuổi theo hai cha con -> bị tình cảm làm cho lu mờ lí trí, đặt tình cảm vợ chồng lên trên lợi ích quốc gia.

=> Mị Châu đã thuận theo tình cảm vợ chồng mà quên đi nghĩa vụ đối với đất nước.

- Kết cục: Bị Rùa Vàng kết tội là giặc và bị vua cha chém đầu -> Mị Châu phải trả giá cho sự cả tin đến mù quáng của mình -> Nhân dân muốn phê phán Mị Châu bằng bản án tử hình vì những lỗi lầm gây tổn hại cho đất nước -> Xuất phát từ truyền thống yêu nước, thiết tha đối với độc lập, tự do của dân ta.

- Mị Châu được minh oan:

+ Lời nguyền trước khi chết: “nếu có lòng phản nghịch mưu hại cha…nhục thù”-> minh chứng cho tấm lòng trung hiếu, giãi bày cho nỗi oan bị lừa dối.

+ Hóa thân kiểu phân thân: máu biến thành ngọc trai -> lời nguyền linh ứng

=> Sự bao dung, cảm thông của nhân dân đối với sự trong trắng, thơ ngây của Mị Châu khi phạm tội một cách vô tình.

=> Bài học lịch sử: phải đặt đúng đắn mối quan hệ giữa cái chung với cái riêng, giữa tình nhà với nợ nước.

c. Nhân vật Trọng Thủy

• Giai đoạn đầu

- Nghe lời vua cha lợi dụng Mị Châu lấy cắp nỏ thần

- Tấn công nước Âu Lạc và đuổi theo cha con An Dương Vương

-> Trọng Thủy phản bội tình cảm của Mị Châu, là tên gián điệp nguy hiểm, kẻ thù của dân tộc, trực tiếp gây ra bi kịch mất nước và cái chết của hai cha con An Dương Vương.

• Khi Mị Châu chết

- Khóc lóc, ôm xác vợ về táng ở Loa Thành

- Lao đầu xuống giếng tự tử

-> Tình cảm thực sự với vợ xuất hiện đã quá muộn màng.

- Cái chết của Trọng Thủy thể hiện: Sự bế tắc giữa hai tham vọng có được nước Âu Lạc và có tình yêu của Mị Châu. Đó còn là sự trả giá tất yếu của giả dối và phản bội => đứng giữa hiếu và tình, Trọng Thủy cũng là nạn nhân của chiến tranh xâm lược.

- Hình ảnh ngọc trai – giếng nước: là hình ảnh có giá trị nghệ thuật, thẩm mĩ cao.

=> Sự phán xét thấu lí đạt tình, vừa nghiêm khắc vừa nhân ái của nhân dân (rộng lòng tha thứ cho những người vô tình phạm tội như Mị Châu hay những kẻ biết ăn năn hối hận như Trọng Thuỷ)

B. Phân tích chi tiết nội dung bài học

1. Tóm tắt nội dung 

Vua An Dương Vương xây thành nhưng nhiều lần bị đổ, nhờ có thần Kim Quy mà dựng được Loa thành. Thần ở lại giúp vua ba năm, trước khi ra về còn tặng cho vua chiếc vuốt làm lẫy nỏ. Nhờ có nỏ thần, An Dương Vương đánh bại quân Triệu Đà xâm lược. Nhưng sau đó, Đà cầu hôn. Vua vô tình gả Mị Châu cho con trai Đà là Trọng Thủy, lại để Thủy ở rể. Trọng Thủy dỗ Mị Châu cho xem nỏ thần, rồi lén đổi trộm lẫy nỏ đem về cho cha. Có được lẫy thần, Triệu Đà đem quân đánh Âu Lạc. Vua chủ quan ngồi đánh cờ, khi quân địch tiến sát thành, lấy nỏ ra bắn, thì mới biết lẫy nỏ đã mất, đành đưa mị Châu bỏ chạy. Mị Châu giữ lời hẹn, bứt lông ngỗng làm dấu cho Trọng Thủy đuổi theo. Vua đến đường cùng, gọi thần Kim Quy lên giúp. Thần kết tội Mị Châu, vua rút gươm giết con rồi theo thần đi xuống biển. Trọng Thủy đuổi tới bờ biển, ân hận mang xác vợ về chôn ở Loa Thành, ngày đêm thương tiếc, nhớ mong đến nỗi lao đầu xuống giếng mà chết. Máu của Mị Châu chảy xuống biển thành ngọc trai, người đời sau mò được ngọc trai, đem rửa với nước giếng ở Loa Thành thì ngọc lại càng thêm sáng trong.

2. Phân tích chi tiết văn bản

a. Nhân vật An Dương Vương

• An Dương Vương xây thành, chế nỏ, bảo vệ đất nước
• Vua An Dương Vương xây thành ở đất Việt Thường nhưng gặp rất nhiều khó khăn, “hễ đắp tới đâu là lại lở tới đấy”. Vì vậy, vua lập đàn tai giới, cầu đảo bách thần. Sau đó, đón tiếp cụ già từ phương Đông tới và ra tận của đông chờ đợi đón Rùa Vàng → An Dương Vương là người quyết tâm, kiên trì, không ngại khó khăn, dồn hết tâm huyết cho việc xây thành, luôn suy nghĩ cho vận mệnh của đất nước và biết trọng người hiền tài.
• An Dương Vương cho xây thành “rộng hơn ngàn trượng, xoắn như hình trôn ốc” → Tài năng và tầm nhìn xa trông rộng của An Dương Vương.
• Khi Rùa Vàng từ biệt trở về, An Dương Vương lo lắng hỏi: “Nếu có giặc ngoài thì lấy gì mà chống?” → Ý thức, trách nhiệm của người đứng đầu và tinh thần cảnh giác cao độ.
• Lấy vuốt rùa làm lẫy, nhờ Cao Lỗ chế nỏ đánh thắng mọi kẻ thù, giặc xâm lược.

⇒ Thông qua các chi tiết hư cấu, tưởng tượng (cụ già, Rùa Vàng) truyện đã xây dựng thành công hình tượng vua An Dương Vương - một vị vua anh minh, sáng suốt, luôn suy nghĩ cho vận mệnh của dân tộc, vì lợi ích của nhân dân, biết trọng người tài, được sự đồng tâm, giúp đỡ của cả trời đất và nhân dân. Vị vua ấy luôn nhận được sự tôn trọng, ngợi ca của toàn thể nhân dân.

• Những sai lầm của An Dương Vương dẫn đến bi kịch nước mất nhà tan
• Chủ quan, mất cảnh giác: Nhận lời cầu hòa của Triệu Đà, đồng ý gả con gái cho Trọng Thủy và đồng ý cho Trọng Thủy ở rể.
• Ỷ lại vào vũ khí mà không đề phòng, lơ là cảnh giác, xem thường kẻ địch: lúc giặc đến chân thành vẫn mải đánh cờ, cười nhạo kẻ thù.
• Chi tiết An Dương Vương tự tay giết chết con gái thể hiện hành động quyết liệt, dứt khoát đứng về phía công lí và lợi ích chung của cả dân tộc, để cái chung lên trên tình riêng đó cũng là sự thức tỉnh muộn màng của An Dương Vương.
• Chi tiết An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc, Rùa Vàng rẽ nước dẫn vua đi xuống biển đã huyền thoại hóa, bất tử hóa hình tượng vua An Dương Vương, qua đó, thể hiện sự trân trọng, cảm mến của nhân dân với nhà vua.
• Thái độ của nhân dân đối với nhân vật An Dương Vương
• Ca ngợi, khẳng định vai trò to lớn của An Dương Vương trong công cuộc dựng nước và giữ nước.
• Trách nhiệm và sự chủ quan để mất nước đã phải trả giá bằng chính cái chết của con gái mình nên tác giả dân gian đã để cho ông đi vào bất tử với hình ảnh Rùa Vàng đưa ông xuống biển. Từ đó thể hiện sự nuối tiếc của nhân dân dành cho ông.

b. Nhân vật Mị Châu 

• Hết lòng yêu thương, tin tưởng chồng nên đã cho Trọng Thuỷ xem nỏ thần, khiến bảo vật giữ nước bị đánh tráo mà hoàn toàn không biết, khiến bản thân và vua cha lâm vào tình cảnh nước mất nhà tan, bị An Dương Vương chém chết: 
• Nhẹ dạ cả tin, chỉ nghĩ đến hạnh phúc cá nhân: bị giặc đuổi, đánh dấu đường cho Trọng Thủy lần theo.
• Bị kết tội là giặc, bị vua cha chém chết. Đó cũng là sự trừng trị nghiêm khắc cho sai lầm của Mị Châu
• Lời thề của Mị Châu trước lúc chết cũng chính là lời thanh minh của nàng cho tấm lòng trong trắng của mình: Mị Châu chết, máu hóa thành ngọc trai, xác hóa thành ngọc thạch. Nàng không hóa than trọn vẹn trong một hình hài duy nhất mà nàng hóa thân – phân thân: máu chảy xuống biển, trai ăn phải hóa thành ngọc trai, xác hóa thành ngọc thạch -> Hình ảnh đó vừa thể hiện sự bao dung, thông cảm với sự trong trắng, ngây thơ, vô tình phạm tội; vừa thể hiện thái độ nghiêm khắc trừng trị cùng bài học lịch sử vể giải quyết quan hệ giữa nhà với nước, chung với riêng.
• Thái độ của nhân dân đối với nhân vật Mị Châu:
• Câu nói của Rùa vàng khẳng định Mị Châu là giặc như một lời kết tội đanh thép của nhân dân ta về thái độ vô tình mà phản quốc của nàng. 
• Sự hóa thân sau khi chết của Mị Châu thể hiện thái độ bao dung, độ lượng, thông cảm cho tấm lòng nhẹ dạ cả tin.
• Hình ảnh ngọc trai chứng thực cho tấm lòng trong sạch của Mị Châu