A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
I. Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính.
Tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính là viết hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó. Như vậy, những sự việc (và những nhân vật) không liên quan đến nhân vật chính thì không cần phải kể lại trong bản tóm tắt này. Khi viết bản tóm tắt phải hướng đến, tập trung vào nhân vật chính để kể lại câu chuyện.Muốn vậy, văn bản tóm tắt cần đáp ứng đầy đủ yêu cầu chung của một văn bản, trung thành với văn bản gốc, nêu được đặc điểm và những sự việc xảy ra với nhân vật chính.
II. Cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính
1. Đọc lại truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy
a. Xác định những nhân vật chính của truyện?
b. Tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa theo nhân vật An Dương Vương
Gợi ý:
- Lai lịch của nhân vật
- Hành động, việc làm của nhân vật trong diễn biến của cốt truyện
- Quan hệ giữa An Dương Vương với các nhân vật khác trong truyện
- Viết văn bản tóm tắt bằng lời văn của mình
c) Tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu.
d) Cho biết cách thức tóm tắt tác phẩm tự sự dựa theo nhân vật chính
Trả lời:
a, Nhân vật chính trong truyện là: Mị Châu, Trọng Thủy, An Dương Vương
b, Tìm hiểu và tóm tắt truyện theo lời An Dương Vương
1. Lai lịch của nhân vật:
- An Dương Vương: họ Thục, tên Phán, vị vua mở ra thời đại Âu Lạc ở nước ta
2.Hành động, việc làm của nhân An Dương vương trong diễn biến truyện:
- Xây thành, chế nỏ để giữ nước.
- Đồng ý gả con gái cho Trọng Thủy, con trai kẻ thù
- Chủ quan để mất thành, mất nước
- Chạy về phương Nam, sau khi nghe rùa Vàng nói rút kiếm chém con gái.
- Theo Rùa Vàng rẽ nước đi xuống biển.
3. Quan hệ giữa An Dương Vương với các nhân vật khác trong truyện:
- Với Rùa Vàng: Vị thần ban nỏ thần giúp vua xây thành.
- Với Triệu Đà: kẻ địch nhòm ngó muốn xâm chiếm đất nước
- Với Mị Châu: con gái
- Với Trọng Thủy: con rể
c, Tương tự như với An Dương Vương tóm tắt truyện theo nhân vật Mị Châu
d, Các tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính:
- Đọc kĩ văn bản, xác định nhân vật chính
- Chọn được các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của các sự việc đó
- Tóm tắt rõ các hành động, lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của cốt truyện (một vài chỗ có thể kết hợp dẫn nguyên văn từ ngữ, câu văn trong văn bản gốc).
B. Bài tập & Lời giải
Câu 1: Trang 121 sgk Ngữ Văn 10 tập 2
Dưới đây là các bản tóm tắt hai văn bản khác nhau:
(1) "Tiễn dặn người yêu" (Xống chụ xon xao) là một trong những truyện thơ nổi tiếng nhất trong kho tàng văn học dân gian của người Thái nói riêng, của các dân tộc it người ở Việt Nam nói chung. Truyện kể lại câu chuyện tình yêu – hôn nhân của một đôi trai gái.
Truyện bắt đầu từ khi chàng trai và cô gái còn năm trong bụng mẹ. Từ ấu thơ họ đã là bạn thân thiết của nhau. Lớn lên, hai người cang quấn quýt với nhau hơn. Song cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo không nhận rể, quyết định gả con cho một người giàu có. Cô gái đau khổ nhưng bất lực, còn chàng trai, trước tình cảnh ấy quyết ra đi tìm sự giàu sang, mong trở về chuộc lại người yêu. Mấy năm trôi qua, khi người chồng hết thời hạn “rể ngoài”, rồi đủ công “rể trong”, cô gái đành phải về nhà chồng. Đúng lúc đó, chàng trai mới trở về thì mọi việc đã muộn. Đau đớn, anh đi theo tiễn dặn người yêu. Theo lời anh dặn, co gái cố làm ra vẻ vụng về, hậu đậu khiến gia đình nhà chồng chán chường mà trả về nhà cha mẹ. Trở về nhà, bị cha mẹ bán đứt vào cửa quan, cô gái càng thất vọng, đau khổ và phá phách mạn hơn: Cô “giã gạo – quăng chày; phơi thóc – chửi sàn, mắng cót; dỡ xôi – quật mâm vỡ” cốt sao để được trả về gia đình. Người nhà quan mang cô ra chợ bán “nhưng nghìn lần không đắt”. Cô gái ngày nào “ngón tay thon lá hành, đôi mắt đẹp dài như lá trầu xanh”, mà nay tiều tuỵ chỉ đáng đổi một bó lá dong. Người đổi được cô lại là anh. Nhưng anh giờ đã có nhà cao cửa rộng, vợ con yên ấm, làm sao nhận ra cô. Tủi phận, cô gái mang đàn môi anh tặng năm xưa ra thổi, gợi lại lời thề thốt ngày nào. Bàng hoàng nhận ra người yêu cũ, anh chia đôi tài sản và tiễn vợ về nhà cha mẹ đẻ. Anh cưới cô gái và hai người sống hạnh phúc bên nhau.
(Bản tóm tắt của NBS)
(2) Ví dụ như chuyện vợ chồng chàng Trương: Chàng Trương đi đánh giặc khi vợ mới có mang. Lúc trở về, con đã biết nói. Một hôm đùa với con tự xưng là bố, đứa con không nhận mà nói rằng bố nó tối tối vẫn đến. Trương buồn và ghen, đay nghiến vợ đến nỗi nàng phải tự vẫn. Một tối, ngồi bên đèn đùa với con, thấy nó chỉ lên bóng mình trên tường mà nói: “Bố đã đến kìa”. Lúc đó mới biết là mình lầm thì không kịp nữa.
Câu chuyện lẽ ra chấm hết ở đó, nhưng dân chúng không chịu nhạn cái tình thế đau đớn ây, và cố gắng đem một nét huyền ảo để an ủi ta. Vì thế mới có đoạn thứ hai, kể chuyện chàng Trương gặp mặt vợ một lần nữa...
(Theo Nguyễn Đình Thi, Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao, cổ tích)
a, Xác định phần tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương. Mục đích tóm tắt ở (1) và (2) có gì khác nhau?
b) Cách tóm tắt ở (1) và (2) khác nhau như thế nào, vì sao?
Xem lời giải
Câu 2: Trang 122- sgk Ngữ Văn 10 tập 1
Tóm tắt Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy dựa theo nhân vật Trọng Thủy
Xem lời giải
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: "Tóm tắt văn bản tự sự ". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 10 tập 1.