Bài 9: Nhà nước xã hội chủ nghĩa

A. Kiến thức trọng tâm

1. Nguồn gốc và bản chất của nhà nước

a. Nguồn gốc của nhà nước.

• Nhà nước ra đời khi xuất hiện chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, khi xã hội phân hóa thành các giai cấp, mâu thuẫn giữa các giai cấp ngày càng gay gắt đến mức không thể điều hòa được.

b. Bản chất nhà nước

• Nhà nước là bộ máy dùng để duy trì sự thống trị của các giai cấp này đối với giai cấp khác
• Nhà nước là bộ máy cưỡng chế và đàn án đặc biệt của giai cấp này đối với giai cấp khác.

=>Xét về mặt bản chất, nhà nước mang bản chất giai cấp của giai cấp thống trị.

2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

a. Thế nào là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

• Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân quản lí mọi mặt của đời sống xã hội bằng  pháp luật, do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

b. Bản chất của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

• Tính nhân dân
• Nhà nước của dân, do dân lập nên và nhân dân tham gia quản lí
• Nhà nước thể hiện ý chí, lợi ích và nguyện vọng của nhân dân.
• Nhà nước là công cụ chủ yếu để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình.

• Tính dân tộc
• Kế thừa và phát huy những truyền thống, bản sắc tốt đẹp của dân tộc.
• Có chính sách dân tộc đúng đắn, chăm lo lợi ích mọi mặt của các dân tộc trong cộng đồng dân tộc Việt Nam
• Thực hiện đại đoàn kết dân tộc.

c. Chức năng của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

• Chức năng đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
• Chức năng tổ chức và xây dựng, đảm bảo thực hiện các quyền tự do, dân chủ và lợi ích hợp pháp của công dân.

d. Vai trò của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong hệ thống chính trị.

• Thể chế hóa và tổ chức thực hiện đường lối chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam, thể chế hóa và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
• Tổ chức xây dựng xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa.
• Là công cụ hữu hiệu để Đảng thực hiện vai trò của mình trong xã hội.
• Là công cụ chủ yếu của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

3. Trách nhiệm của công dân trong việc tham gia xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

• Gương mẫu thực hiện và tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước.
• Tích cực tham gia các hoạt động: xây dựng, củng cố, bảo vệ chính quyền, giữ gìn trật tự…
• Phê phán, đấu tranh với những hành vi vi phạm pháp luật
• Thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác trước những âm mưu, thủ đoạn chống phá các thế lực thù địch.