A. Hoạt động khởi động
Sgk trang 42.
B. Hoạt động hình thành kiến thức
1. Công thức phân tử, công thức cấu tạo
Quan sát mô hình cấu tạo của phân tử axit axetic trong sách giáo khoa trang 42. Từ các môi hình đó, hãy cho biết công thức cấu tạo, công thức phân tử của axit axetic.
Trả lời:
- Công thức cấu tạo: $CH_3 - C(OH)=O$
- Công thức phân tử: $C_2H4O_2$
2. Tính chất vật lý
Tiến hành các thí nghiệm dưới và bổ sung thông tin vào cột.
| Tên thí nghiệm | Cách tiến hành | Nhận xét |
| 1. Quan sát về trạng thái, màu sắc, mùi vị | Quan sát lọ thủy tinh không màu đựng axit axetic. Mở nút, ngửi mùi hơi axit bay ra. |
Trạng thái: $........$ Màu sắc: $........$ Mùi: $........$ |
| 2. Nghiên cứu về tính tan | Rót 2 - 5 ml nước vào ống nghiệm. Them dần vào ống nghiệm từng giọt axit axetic. Quan sát quá trình hòa tan (Có thế khuấy hoặc lắc nhẹ) của axit axetic trong nước | Khả năng hòa tan trong nước: $...................$ |
Trả lời:
| Thí nghiệm | Nhận xét |
| 1. Quan sát về trạng thái, màu sắc, mùi vị |
Trạng thái: Chất lỏng Màu sắc: Không màu Mùi vị hơi chua |
| 2. Nghiên cứu về tính tan | Khả năng hòa tan trong nước: Vô hạn |
3. Tính chất hóa học
a) Tính chất của axit
Hãy dự đoán: axit axetic có những tính chất hóa học nào. Đề xuất cách kiểm chứng các dự đoán trên.
Tiến hành các thí nghiệm sau để kiểm chứng các dự đoán trên.
| Tên thí nghiệm | Cách tiến hành thí nghiệm | Nhận xét |
| 1. Tác dụng với quỳ tím | Nhỏ vài giọt dung dịch axit axetic lên mẩu giấy quỳ tím. Nhận xét sự thay đổi màu của quỳ tím | Màu giấy quỳ tím $....$ |
| 2. Tác dụng với oxit bazo | Thêm ít bột đồng (II) oxit CuO vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dịch axit axetic, đun nhẹ. Nhận xét sự thay dổi màu của đồng (II) oxit và dung dịch |
Chất rắn: $..........$ Màu của dụng dịch: $.................$ |
| 3. Tác dụng bazo | Nhỏ từ từ dung dịch axit axetic vào ống nghiệm đựng dung dịch natri hidroxit đã có vài giọt phenolphtalein. Nhận xét sự thay đổi màu của dung dịch. | Màu của dụng dịch: $.................$ |
| 4. Tác dụng với muối | Nhỏ mấy giọt natri sunfat/ natri clorua vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dich axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được | Trong ống nghiệm: $....$ |
| Nhỏ mấy giọt natri cacbonat/ natri hidrocacbonat vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dich axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được | Trong ống nghiệm: $....$ | |
| 5. Tác dụng với kim loại | Cho mẩu dây đồng kim loại vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dịch axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được. | Mẩu dây đồng: $.........$ |
| Cho mẩu dây nhôm kim loại vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dịch axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được. | Mảnh nhôm: $.....$ |
Nêu kết luận, nhận xét chung nhất về tính chất hóa học của axit axetic.
b) Tác dụng với rượu etylic
Thí nghiệm: Sgk trang 44.
Câu hỏi:
1. Hãy giải thích tại sao khi cho dung dịch natri hidrocabonat vào hỗn hợp X thu được ở ống nghiệm lại thấy có bọ khí sinh ra.
2. Viết PTHH của phản ứng tạo thành etyk axetat. Thế nào là phản ứng exye hóa.
Trả lời:
a)
| Tên thí nghiệm | Cách tiến hành thí nghiệm | Nhận xét |
| 1. Tác dụng với quỳ tím | Nhỏ vài giọt dung dịch axit axetic lên mẩu giấy quỳ tím. Nhận xét sự thay đổi màu của quỳ tím | Quỳ tím chuyển sang màu đỏ |
| 2. Tác dụng với oxit bazo | Thêm ít bột đồng (II) oxit CuO vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dịch axit axetic, đun nhẹ. Nhận xét sự thay dổi màu của đồng (II) oxit và dung dịch | Bột CuO màu đen tan dần trong axit, dung dịch xuất hiện màu xanh. |
| 3. Tác dụng bazo | Nhỏ từ từ dung dịch axit axetic vào ống nghiệm đựng dung dịch natri hidroxit đã có vài giọt phenolphtalein. Nhận xét sự thay đổi màu của dung dịch. | Dung dịch ban đầu có màu hồng chuyển dần sang không màu. |
| 4. Tác dụng với muối | Nhỏ mấy giọt natri sunfat/ natri clorua vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dich axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được | Không có hiện tượng gì xảy ra. |
| Nhỏ mấy giọt natri cacbonat/ natri hidrocacbonat vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dich axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được | Sủi bọt khí | |
| 5. Tác dụng với kim loại | Cho mẩu dây đồng kim loại vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dịch axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được. | Không quan sát thấy hiện tượng gì. |
| Cho mẩu dây nhôm kim loại vào ống nghiệm đựng 2 ml dung dịch axit axetic. Nêu hiện tượng quan sát được. | Mảnh nhôm tan ra. |
Nhận xét: Axit axetic có đầy đủ tính chất của một axit.
b)
1. Khi cho natri hidrocacbonat vào X, ta thu được bọt khí vì natri hidrocacbonat đã tác dụng với axit có trong hỗn hợp tạo ra khí cacbonic.
2. Phản ứng este hóa là phản ứng giữa axit axetics và rượu tạo thành este.
4. Ứng dụng - Điều chế
a) Ứng dụng
sgk trang 45
b) Điều chế
sgk trang 45.
C. Hoạt động luyện tập
Câu 1: Trang 45 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Viết PTHH minh họa tính chất của axit axetic theo sơ đồ phản ứng dưới đây:
a) $CH_3COOH + KOH \rightarrow $
b) $CH_3COOH + CaCO_3 \rightarrow $
c) $CH_3COOH + Al \rightarrow $
d) $CH_3COOH + CuO \rightarrow $
Xem lời giải
Câu 2: Trang 45 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Trình bày phương pháp hóa học phân biệt các chất lỏng riêng rẽ sau:
a) Nước, rượu etylic, axit axetic.
b) Dung dịch axit axetic, dung dịch axits sunfuric, rượu etylic.
Xem lời giải
Câu 3: Trang 45 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Để trung hòa 100 ml dung dịch axit axetic cần 200 ml dung dịch natri hidroxit 0,1M. Tính nồng độ mol của axit axetic trong dung dịch đã sử dụng.
Xem lời giải
Câu 4: Trang 46 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Đun sôi 10,6 gam hỗn hợp X gồm axit axetic và rượu etylic có tỉ lệ mol 1:1 (có mặt axit sunfuric làm xúc tác) đén khi dừng lại thu được 4,4 gam etyl axetat.
a) Viết PTHH của phản ứng.
b) Tính hiệu suất của quá trình tạo thành etyl axetat.
Xem lời giải
Câu 5: Trang 46 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Viết PTHH của phản ứng este hóa (khi có xúc tác là axit sunfuric) giữa axit axetic và rượu metylic $CH_3OH$, rượu propylic $C_3H_7OH$
Xem lời giải
D. Hoạt động vận dụng
Câu 1: Trang 46 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Hãy giải thích:
a) Để tẩy bỏ cặn trong các dụng cụ đun nước, người ta dùng dung dịch axit axetic hoặc giấm ăn.
b) Để làm sạch các vật dụng bằng kim loại, người ta dùng vải sạch tẩm giấm ăn để lau chùi.
Xem lời giải
Câu 2: Trang 46 khoa học tự nhiên VNEN 9 tập 2
Thành phần chính của dầu chuối (chất tạo mùi thơm nhẹ cho các loại nước giải khát như chè đỗ đen, chè đậu xanh, ...) là este isoamyl axetat $CH_3COO(CH_2)_2CH(CH_3)_2$. Chất này có thể tách chiết từ quả chuối chín. Trong công nghiệp, người ta điều chế nó bằng cách cho axit axetic tác dụng với rượu isoamylic $(CH_3)_2CHCH_2CH_2OH$ khi có xúc tác là axit sunfurric. Hãy viết PTHH của phản ứng này.