A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
CHỦ ĐỀ: TỐC ĐỘ
1. Tốc độ chuyển động
- Tốc độ là đại lượng cho biết mức độ nhanh hay chậm của chuyển động.
- Công thức tính tốc độ: $v=\frac{s}{t}$
- Đơn vị: mét trên giây (m/s), kilômét trên giờ (km/h),....
- Đổi đơn vị:
- 1 km/h = 10003600 = 13,6 m/s ≈ 0,28 m/s
- 1 m/s = 3,6 km/h
2. Đồ thị quãng đường - thời gian
- Đồ thị quãng đường – thời gian mô tả liên hệ giữa quãng đường đi được của vật và thời gian.
CHỦ ĐỀ: ÂM THANH
1. Sóng âm
- Sóng âm được phát ra bởi các vật đang dao động.
- Sóng âm truyền được trong các môi trường rắn, lỏng và khí.
- Sóng âm trong không khí được lan truyền bởi sự dao động (dãn, nén) của các lớp không khí.
2. Độ to và độ cao của âm
- Biên độ dao động là độ lệch lớn nhất của vật dao động so với vị trí cân bằng của nó.
- Âm nghe được càng to khi biên độ càng lớn, âm nghe được càng nhỏ khi biên độ càng nhỏ.
- Tần số là số dao động của vật thực hiện được trong một giây, đơn vị tần số là héc (Hz).
- Âm phát ra càng cao (bổng) khi tần số âm càng lớn, âm phát ra càng thấp (trầm) khi tần số càng nhỏ.
3. Phản xạ âm
- Sóng âm phản xạ khi gặp vật cản.
- Các vật cứng, bề mặt nhẵn phản xạ âm tốt.
- Các vật mềm, xốp, bề mặt gồ ghề phản xạ âm kém.
- Tiếng vang hình thành khi âm phản xạ nghe được chậm hơn âm truyền trực tiếp đến tai ít nhất là $\frac{1}{15}$ giây.
CHỦ ĐỀ: ÁNH SÁNG
1. Ánh sáng, tia sáng
- Ánh sáng là một dạng năng lượng.
- Năng lượng ánh sáng có thể thu được bằng nhiều cách khác nhau.
- Đường truyền của ánh sáng được biểu diễn bằng đường thẳng có mũi tên chỉ hướng gọi là tia sáng.
- Một chùm sáng hẹp song song có thể xem là một tia sáng.
- Có 3 loại chùm sáng: song song, hội tụ, phân kì.
- Vùng tối là vùng nằm ở phía sau vật cản sáng, hoàn toàn không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.
- Vùng nửa tối là vùng nằm ở phía sau vật cản sáng, nhận được một phần ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.
2. Sự phản xạ ánh sáng
- Hiện tượng ánh sáng bị hắt trở lại môi trường cũ khi gặp một bề mặt nhẵn bóng gọi là hiện tượng phản xạ ánh sáng.
- Định luật phản xạ ánh sáng:
- Tia sáng phản xạ nằm trong mặt phẳng tới.
- Góc phản xạ bằng góc tới: i' = i.
- Sự phản xạ ánh sáng xảy ra khi ánh sáng chiếu tới bề mặt gồ ghề, thô ráp được gọi là phản xạ khuếch tán.
3. Ảnh của vật tạo bởi gương phẳng
- Tính chất:
- Ảnh của vật tạo bởi gương phẳng là ảnh ảo, không hứng được trên màn chắn.
- Ảnh của vật tạo bởi gương phẳng có độ lớn bằng vật.
- Khoảng cách từ ảnh đến gương phẳng bằng khoảng cách từ vật đến gương phẳng.
- Các tia sáng từ điểm sáng S tới gương phẳng cho tia sáng phản xạ có đường kéo dài đi qua ảnh ảo S.
- Ảnh của một vật sáng là tập hợp ảnh của tất cả các điểm trên vật.
Bài tập & Lời giải
B. CÁC DẠNG BÀI TẬP
CHỦ ĐỀ: TỐC ĐỘ
Dạng 1: Tính tốc độ chuyển động của vật
Bài tập 1: Một ô tô khởi hành từ A lúc 7 giờ 30 phút và đến B lúc 10 giờ 15 phút. Tính vận tốc của ô tô, biết quãng đường AB dài 154 km.
Bài tập 2: Một người đi từ nhà ra tỉnh. Lúc đầu người đó phải đi bộ một đoạn đường núi dài 15 km, sau đó đi xe đò hết 2 giờ 30 phút thì tới nơi, Tính vận tốc của xe đò, biết quãng đường người đó đi từ nhà tới tỉnh dài 105 km.
Bài tập 3: Cùng trên một quãng đường 24 km, ô tô đi hết 24 phút còn xe máy đi hết 36 phút. Hỏi vận tốc xe nào lớn hơn và lớn hơn bao nhiêu km/h
Xem lời giải
Dạng 2: Đồ thị quãng đường - thời gian
Bài tập 1: Dựa vào đồ thị sau đây cho biết trong thời gian 20 phút kể từ khi xuất phát vật chuyển động được quãng đường bao nhiêu?
Bài tập 2: Dựa vào đồ thị dưới đây và tính tốc độ của vật chuyển động trong khoảng thời gian đi 30 giây cuối cùng?
Bài tập 3: Một chất điểm chuyển động thẳng đều có đồ thị như hình vẽ. Sau bao lâu thì vật đi hết quãng đường?
Xem lời giải
CHỦ ĐỀ: ÂM THANH
Dạng 1: Sóng âm
Bài tập 1: Nêu ví dụ về âm truyền trong chất khí, chất rắn và chất lỏng
Bài tập 2: Khi bay, một số loài côn trùng như ruồi, muỗi, ong … tạo ra những tiếng vo ve. Giải thích hiện tượng trên
Bài tập 3: Tại sao sóng âm không thể truyền qua môi trường chân không?
Xem lời giải
Dạng 2: Độ cao và độ to của âm
Bài tập 1: Trong 20s một lá thép thực hiện được 5000 dao động. Hỏi tần số dao động của lá thép là bao nhiêu?
Bài tập 2: Làm cách nào để có tiếng trống vừa cao vừa to?
Bài tập 3: Có người khẳng định rằng: Khi ông ta nghe tiếng sáo diều có thể biết được gió mạnh hay yếu. Bằng kiến thức vật lý, em hãy giải thích và cho biết ông ấy nói đúng hay sai?
Xem lời giải
Dạng 3: Phản xạ âm
Bài tập 1: Các nhà khoa học cho biết, thông thường khi có chớp, chỉ có thể tại ra một tiếng sấm mà thôi. Tuy nhiên, khi có giông, ta thường nghe thấy tiếng sấm phát ra thành từng tràng rền vang kéo dài. Hãy giải thích tại sao?
Bài tập 2: Để xác định độ sâu của đáy biển, người ta thường sử dụng sự phản xạ của siêu âm phát ra từ một chiếc tàu neo cố định trên mặt nước (hình bên dưới). Hãy tìm hiểu và cho biết nguyên tắc của cách làm đó?
Bài tập 3: Hãy điền những từ hoặc cụm từ thích hợp vào chỗ trống của các câu sau:
Khi âm gặp mặt chắn đều bị ... (1)..., sự phản xạ của âm nhiều hay ít tùy thuộc vào mặt chắn cứng, nhẵn hay mềm, gồ ghề. Ta nhận biết được âm phản xạ khi nghe thấy...(2).... Thời gian kể từ khi nghe được âm ...(3)... đến khi cảm nhận được âm ....(4).... phải ...(5)....1/15 giây thì ta mới có thể nghe rõ tiếng vang.
Xem lời giải
CHỦ ĐỀ: ÁNH SÁNG
Dạng 1: Ánh sáng, tia sáng
Bài tập 1: Làm thế nào để đóng đươc 3 cái cọc cho thẳng hàng mà không cần dùng thước hoặc một vật nào khác để gióng hàng? Tại sao lại có thể làm như vậy?
Bài tập 2: Chùm ánh sáng phát ra từ đèn pha xe máy khi chiếu xa là chùm ánh sáng gì?
Bài tập 3: Chiếu một chùm ánh sáng hẹp vào mặt một tấm gỗ phẳng. Hiện tượng nào sau đây sẽ xảy ra?
Xem lời giải
Dạng 2: Sự phản xạ của ánh sáng
Bài tập 1: Tính góc phản xạ của tia sáng chiếu tới gương phẳng và hợp với mặt gương một góc $30^{o}$
Bài tập 2: Cho tia sáng SI có phương chiều như hình vẽ. Hãy tìm cách đặt gương phẳng để thu được tia phản xạ có hướng thẳng đứng từ dưới lên.
Bài tập 3: Khi tia tới vuông góc với mặt gương phẳng thì góc phản xạ có giá trị bằng bao nhiêu?
Xem lời giải
Dạng 3: Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng
Bài tập 1: Cho điểm sáng S trước gương phẳng cách ảnh S’ của nó qua gương một khoảng 54cm. Ảnh S’ của S tạo bởi gương phẳng nằm cách gương một khoảng bao nhiêu?
Bài tập 2: Một người cao 1,6m đứng trước gương phẳng, cho ảnh cách gương 1,5m. Hỏi người đó cách gương bao nhiêu?
Bài tập 3: Khi nào ta có thể nhìn thấy ảnh S’ của một điểm sáng S đặt trước gương phẳng?