1. NHẬN BIẾT (7 câu)
Câu 1: Trình bày sự xác lập chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ.
Câu 2: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.
Câu 3: Trình bày sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.
Câu 4: Tổ chức độc quyền là gì? Kể tên các hình thức tiêu biểu của tổ chức độc quyền.
Câu 5: Trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.
Câu 6: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Câu 7: Trình bày tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Bài Làm:
Câu 1:
Sự xác lập chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ:
- Nửa sau thế kỉ XVII: chủ nghĩa tư bản được xác ở Hà Lan, Anh.
- Cuối thế kỉ XVIII: chủ nghĩa tư bản được mở rộng ra ngoài phạm vi châu Âu (Bắc Mỹ) và xác lập ở Pháp.
- Nửa sau thế kỉ XIX: chủ nghĩa tư bản được xác lập ở I-ta-li-a, Đức.
Câu 2:
Quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản:
- Sự phát triển nhanh chóng của chủ nghĩa tư bản kéo theo nhu cầu ngày càng cao về nguyên liệu và nhân công, dẫn tới việc tăng cường chính sách xâm lược, mở rộng thuộc địa.
- Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, các nước tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
- Chủ nghĩa đế quốc là hệ quả trực tiếp của quá trình xâm lược thuộc địa nhằm tìm kiếm thị trường, thu lợi nhuận và đầu tư tư bản ở nước ngoài.
- Trong quá trình xâm lược thuộc địa, các nước đế quốc đã thiết lập hệ thống thuộc địa ở châu Âu, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.
Câu 3:
Sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX:
- Ở Mỹ La tinh: nửa đầu thế kỉ XIX, các thuộc địa của thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đã bùng nổ phong trào đấu tranh giành độc lập, đưa đến sự thành lập các quốc gia tư sản.
- Ở châu Á: cuộc Duy tân Minh Trị bắt đầu từ năm 1868, đưa Nhật Bản từ một nước phong kiến trở thành nước tư bản chủ nghĩa.
- Ở Trung Quốc, Cách mạng Tân Hợi (1911) do những trí thức cấp tiến và tiểu tư sản lãnh đạo đã lật đổ triểu đại Mãn Thanh, chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại lâu đời ở Trung Quốc, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển ở quốc gia lớn nhất, đông dân nhất châu Á.
=> Trong những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, cùng với việc các nước đế quốc
đẩy mạnh xâm lược thuộc địa, chủ nghĩa tư bản đã mở rộng phạm vi ảnh hưởng trên
toàn thế giới.
Câu 4:
- Tổ chức độc quyền: là sự liên minh giữa các nhà tư bản lớn để tập trung vào tay mình phần lớn việc sản xuất hoặc tiêu thụ một số hàng hoá nhằm thu lợi nhuận cao.
- Các hình thức tiêu biểu của tổ chức độc quyền: các-ten, xanh-đi-ca ở Đức và Pháp, tơ-rớt ở Mỹ.
Câu 5:
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền:
- Thời kì xác lập chủ nghĩa tư bản là thời kì tự do cạnh tranh của chủ nghĩa tư bản. Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền.
- Tổ chức độc quyền: là sự liên minh giữa các nhà tư bản lớn để tập trung vào tay mình phần lớn việc sản xuất hoặc tiêu thụ một số hàng hoá nhằm thu lợi nhuận cao. Các hình thức tiêu biểu của tổ chức độc quyền: các-ten, xanh-đi-ca ở Đức và Pháp, tơ-rớt ở Mỹ.
- Sự phát triển của các tổ chức độc quyền tạo ra cơ sở cho bước chuyển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.
=> Các tổ chức tư bản độc quyền đã chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế.
Câu 6:
Khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại: là thuật ngữ dùng để chỉ một giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay với những biểu hiện mới, tiêu biểu là sự kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh chính trị của nhà nước tư sản. Chủ nghĩa tư bản hiện đại có sức sản xuất phát triển cao trên cơ sở những thành tựu của cách mạng khoa học - công nghệ, có lực lượng lao động đáp ứng sự phát triển nhảy vọt của nền sản xuất, đồng thời không ngừng điểu chỉnh để tồn tại và phát triển trong bối cảnh mới.
Câu 7:
Tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại:
- Tiềm năng:
+ Được biểu hiện cụ thể trên các lĩnh vực như: kinh tế, khoa học – công nghệ, kinh nghiệm quản lí, khả năng tự điều chỉnh để tồn tại và phát triển.
+ Có ưu thế trong việc sử dụng những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần
thứ tư để phát triển kinh tế. Các nước tư bản phát triển trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, khoa học – công nghệ của thế giới, có quy mô nền kinh tế và thu nhập bình quân đầu người thuộc hàng cao nhất thế giới.
- Thách thức:
+ Khó giải quyết được những cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính mang tính toàn cầu.
+ Không thể giải quyết được những vấn đề chính trị, xã hội nan giải.
+ Không có khả năng giải quyết triệt để mâu thuẫn xã hội ngày càng gia tăng. Sự chênh lệch giàu nghèo làm sâu sắc thêm tình trạng bất bình đẳng trong xã hội.
