1. NHẬN BIẾT (4 câu)
Câu 1: Trình bày bối cảnh lịch sử dẫ đến cuộc cải cách của vua Minh Mạng.
Câu 2: Trình bày một số cải cách của vua Minh Mạng.
Câu 3: Trình bày kết quả, ý nghĩa của cuộc cải cách Minh Mạng.
Câu 4: Em hãy nêu nội dung cuộc cải cách của vua Minh Mạng.
Bài Làm:
Câu 1:
Bối cảnh lịch sử của cuộc cải cách Minh Mạng:
- Năm 1802, triều Nguyễn được thành lập. Trong bối cảnh đất nước vừa trải qua thời gian chiến tranh và bị chia cắt lâu dài, đặt ra rất nhiều khó khăn. Dưới thời vua Gia Long, nhà Nguyễn tập trung chủ yếu vào công cuộc ổn định tình hình đất nước và ưu tiên cho sự nghiệp thống nhất về mặt lãnh thổ.
- Bộ máy hành chính nhà nước thời kì này chưa hoàn chỉnh:
+ Ở trung ương, nhiều cơ quan chưa được hoàn thiện.
+ Ở địa phương, tính phân quyền còn đậm nét với sự tồn tại của Bắc Thành và Gia Định Thành.
+ Tổ chức hành chính giữa các khu vực thiếu thống nhất. Quan lại trong bộ máy nhà nước chủ yếu do các võ quan nắm giữ.
=> Để khắc phục tình trạng phân quyền, thiếu thống nhất, vua Minh Mạng đã tiến hành các biện pháp để tập trung quyền lực và hoàn thiện bộ máy Nhà nước.
Câu 2:
Một số cải cách của vua Minh Mạng:
Trọng tâm cuộc cải cách của vua Minh Mạng là hành chính.
- Ở trung ương:
+ Tiến hành cải tổ hệ thống Văn thư phòng và thành lập Cơ mật viện.
+ Hoàn thiện cơ cấu, chức năng của lục Bộ và cải tổ các cơ chuyên môn.
+ Thực hiện chế độ giám sát, thanh tra chéo giữa các cơ quan trung ương.
- Ở địa phương:
+ Chia cả nước thành 30 tỉnh và phủ Thừa Thiên. Đứng đầu tỉnh là Tổng đốc, Tuần phủ.
+ Đối với vùng dân tộc thiểu số, vua Minh Mạng cho đổi các động, sách thành xã như vùng đồng bằng, đồng thời bãi bỏ chế độ cai trị của các tù trưởng địa phương, bổ dụng quan lại của triều đình đến cai trị trực tiếp.
+ Cải tổ chế độ hồi ty bằng việc mở rộng phạm vị, đối tượng áp dụng và bổ sung những quy định mới nghiêm ngặt.
Câu 3:
Kết quả, ý nghĩa của cuộc cải cách Minh Mạng:
- Xây dựng được chế độ quân chủ trung ương tập quyền cao độ (vua nắm trong tay quyển lập pháp, hành pháp, tư pháp và thống lĩnh quân đội); thống nhất đơn vị hành chính địa phương trong cả nước; tổ chức cơ cấu bộ máy nhà nước gọn nhẹ, chặt chẽ; phân định cụ thể chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan.
- Hoàn thành thống nhất đất nước về mặt hành chính, làm cho hoạt động của bộ máy nhà nước có hiệu quả hơn trước.
- Để lại bài học kinh nghiệm đối với tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước. Trong đó, cách thức phân chia đơn vị hành chính cấp tỉnh thời Minh Mạng là một trong những di sản lớn nhất của cuộc cải cách, còn có giá trị đến ngày nay.
Câu 4:
Nội dung cuộc cải cách của vua Minh Mạng:
* Về chính trị và hành chính:
- Đổi tên nước Việt Nam thành Đại nam, củng cố địa vị của Nho giáo.
- Kiện toàn các cơ quan văn phòng trực tiếp giúp việc cho nhà vua.
- Lập thêm một số các cơ quan phụ trách các công việc chuyên môn.
- Cải cách hành chính địa phương theo quy mô lớn trên phạm vi cả nước.
- Quy định về chế độ hồi ti để ngăn chặn tình trạng quan lại cấu kết, bè phái ở địa phương.
* Về kinh tế:
- Triển khai đo đạc lại ruộng đất, lập sổ địa bạ để quản lí.
- Quy định lại chính sách thuế cho thuyền buôn nước ngoài để kiểm soát hoạt động thương mại và an ninh.
* Về quốc phòng, an ninh:
- Bộ máy quân đội được tổ chức theo phương châm “tinh nhuệ”học hỏi mô hình của phương Tây.
- Đặc biệt coi trọng và phát triển lực lượng thủy quân.
* Về văn hóa – giáo dục:
- Hạn chế Phật giáo và cấm đoán Thiên chúa giáo.
- Lập Quốc sử quán để thu thập và biên soạn sách sử.
- Mở lại các kì thi, khuyến khích các hoạt động giáo dục Nho nhằm tạo ra được đội ngũ trí thức giúp việc cho triều đình.